Dự án hồ chứa nước Đông Thanh (Lâm Đồng): Vì sao dừng thi công nhiều năm?
(PLVN) - Từ tháng 7/2023 đến nay, dự án hồ chứa nước Đông Thanh (thuộc xã Đông Thanh, huyện Lâm Hà, nay là xã Nam Ban Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng) phải dừng thi công do ảnh hưởng của sạt trượt đất dẫn tới chậm tiến độ dù đã hoàn thành 75% khối lượng công việc.
Tạm dừng thi công do tác động của khối trượt bên ngoài dự án
Dự án hồ chứa nước Đông Thanh do UBND huyện Lâm Hà (cũ) làm chủ đầu tư với tổng mức đầu tư hơn 494 tỉ đồng từ ngân sách Trung ương, được khởi công từ tháng 1/2022. Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực Lâm Hà (trước đây là Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng và công trình công cộng huyện Lâm Hà) được UBND huyện Lâm Hà (trước đây) giao thực hiện nhiệm vụ Chủ đầu tư dự án. Đến giữa năm 2023, gần khu vực triển khai dự án xảy ra sự cố sạt trượt, sụt lún đất và phải dừng thi công từ tháng 7/2023.
Sau khi sự cố sạt trượt xảy ra, UBND tỉnh Lâm Đồng đã có nhiều chỉ đạo để UBND huyện Lâm Hà bấy giờ phối hợp cùng các cơ quan địa phương, Trung ương làm rõ những nội dung liên quan tới nguyên nhân sạt trượt, khẩn trương báo cáo UBND tỉnh giải pháp khắc phục.
Sau rất nhiều buổi khảo sát, làm việc cùng các đoàn chuyên gia, cơ quan giám định, ngày 29/6/2025, UBND huyện Lâm Hà có báo cáo số 288/BC-UBND. Theo đó, sau khi phối hợp với các đơn vị tư vấn và các chuyên gia tiếp tục nghiên cứu, rà soát, UBND huyện cho biết phạm vi sạt trượt, sụt lún đất tại sườn đồi phía vai phải của công trình hồ chứa nước Đông Thanh do tồn tại các cung trượt được xác định là khoảng 32ha.
Trong đó phạm vi đã bị ảnh hưởng do sụt lún, sạt trượt từ tháng 7/2023 đến nay khoảng 12,7ha (có 5,7ha đã thu hồi để xây dựng dự án và 7ha do 11 hộ dân đang quản lý sử dụng, hiện trạng là đất nông nghiệp). Trên đất có 6 ngôi nhà cấp 4, trong đó 3 nhà đã hư hỏng hoàn toàn, 2 nhà có dấu hiệu nứt nẻ và 1 nhà nứt nẻ công trình phụ hiện vẫn đang có người ở.
Sự cố sạt trượt đã tác động đến công trình hồ chứa nước Đông Thanh. Cụ thể, hạng mục tràn xả lũ có một phần bị hư hỏng hoàn toàn là các dốc nước số 2, 3, 4 và bể tiêu năng, các bậc suối nước số 1, 2, 3; mái cửa vào tràn xả lũ, tấm mái bê tông kênh hạ lưu, rọ đá gia cố kênh hạ lưu bị hư hỏng một phần; một số đoạn ở hạng mục đường quản lý kết hợp vận hành bị sụt lún và bị đẩy trồi… Vị trí xảy ra sự cố sụt lún được xác định gần khu vực dự án hồ chứa nước Đông Thanh, nằm bên ngoài phạm vi dự án nhưng gây ảnh hưởng trực tiếp tới dự án.
Sự cố sạt trượt do thiên tai
Theo báo cáo của UBND huyện Lâm Hà cũ, hiện tượng sụt lún, sạt trượt đất tại sườn đồi phía vai phải của khu vực xây dựng hồ chứa nước là kết quả tổ hợp của nhiều yếu tố, nhưng chủ yếu là tổ hợp tương tác đồng thời của 3 yếu tố sau:
Thứ nhất, mưa lớn bất thường kéo dài, đây là yếu tố kích hoạt chính: Cụ thể, tháng 6-8/2023, thời điểm trước khi xảy ra sạt trượt, khu vực Tây Nguyên có đợt mưa kéo dài hơn 20 ngày, đỉnh điểm vào ngày 18/6/2023 tại trạm Nam Ban ghi nhận lượng mưa kỷ lục 106mm/ngày (gấp hơn 10 lần lượng trung bình các ngày của tháng đó và khoảng 9 lần lượng trung bình ngày trong 10 năm). Lượng mưa lớn kéo dài đã kích hoạt các điều kiện sẵn có như nền địa chất vốn đã bất ổn làm suy giảm lực dính kết đất đá, giảm lực kháng trượt dẫn tới sạt trượt lở đất đá.
Thứ hai, nền địa chất xung yếu và bất ổn của khu vực là yếu tố cộng ứng trực chờ. Khu vực hồ Đông Thanh nằm ở nơi giao nhau của hai thành tạo địa chất, trong vùng khí hậu nhiệt đới ẩm với lượng mưa lớn. Điều này khiến đá bị phong hoá mạnh, tạo ra lớp vỏ dày chứa sét, bột và cát. Kết quả khoan khảo sát bổ sung cho thấy bề dày vỏ phong hoá vai phải hồ thuỷ lợi Đông Thanh dày từ 20 đến 50m, vật liệu trong lớp vỏ phong hoá không đồng nhất, có độ ẩm và độ kết dính khác nhau, góp phần quan trọng vào điều kiện thuận lợi sạt trượt lở. Đặc biệt, sườn Tây Bắc của hồ (vai phải) nằm trên một cung trượt lở cổ, với nhiều giai đoạn hoạt động địa chất.
Thứ ba, ảnh hưởng của việc thi công xây dựng hồ chứa nước như nổ mìn phá đá, đầm rung, xe tải trọng lớn hoạt động liên tục trong thời gian dài gây chấn động, khi gặp đồng thời mưa lớn bất thường kéo dài và yếu tố bất ổn về địa chất làm cho hiện tượng sạt lở trượt và khối trượt diễn tiến nhanh hơn.
Từ các yếu tố trên, cơ quan chức năng kết luận nguyên nhân sạt trượt do thiên tai gây nên. Vị trí sạt trượt xảy ra bên ngoài ranh dự án hồ chứa nước Đông Thanh nhưng đã tác động đến dự án hồ chứa nước.
Dự án xây dựng hồ chứa nước Đông Thanh có mục tiêu cung cấp nước tưới 700 ha đất canh tác cà phê, dâu tằm, hồ tiêu; tạo nguồn cấp nước sinh hoạt cho 7.500 hộ dân; cải tạo môi trường kết hợp nuôi trồng thủy sản và tạo cảnh quan môi trường phát triển du lịch. Dự án được Đảng bộ tỉnh Lâm Đồng xác định là công trình trọng điểm cần tiếp tục triển khai đầu tư tại Nghị quyết số 01-NQ/ĐH ngày 3/11/2020, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Lâm Đồng lần thứ XI nhiệm kỳ 2020 - 2025. Đặc biệt, chủ trương đầu tư dự án là kết quả của sự quan tâm đặc biệt của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong chuyến thăm và làm việc tại tỉnh Lâm Đồng và tỉnh Đắc Nông cũ từ ngày 6/12 đến ngày 8/12/2012.
Với tầm quan trọng của dự án đối với khu vực các xã vùng Nam Ban, Lâm Hà và ý nghĩa của dự án, việc tiếp tục triển khai đầu tư xây dựng dự án hồ chứa nước Đông Thanh là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, để đảm bảo cụm công trình đầu mối của dự án an toàn và ổn định lâu dài trong quá trình khai thác vận hành cần thực hiện các giải pháp khắc phục.