Đốt rơm rạ trực tiếp trên đồng ruộng: Lợi bất cập hại

Khói mù mịt, cay xè mắt, nước mắt nước mũi giàn giụa là hình ảnh  thường gặp khi đi qua khu vực nông thôn những ngày sau mùa gặt. Vài năm trở lại đây, tình trạng đốt rơm rạ diễn ra ngày càng phổ biến,  ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người.

Phát thải nhiều loại khí độc

Ông Phạm Quốc Huân, một người dân ở xã Đông Phương (Kiến Thụy) cho biết: “Phía sau nhà chúng tôi là cánh đồng rộng thênh thang, hơn nửa tháng nay, cứ đến chiều là gió lại cuốn từng đợt khói đốt rạ tống vào nhà. Buổi chiều có gió mát thì bầu không khí lại ngột ngạt nồng nặc mùi khói.” Việc đốt rơm rạ sau mỗi vụ gặt là tình trạng chung của hầu hết vùng trồng lúa như An Lão, Tiên Lãng, Vĩnh Bảo, An Dương và một số quận như Kiến An, Dương Kinh…Trên những đường làng, ngõ xóm, đường liên huyện và ngay cả trên tuyến đường trục qua địa bàn, tình trạng đốt rơm sau khi tuốt lúa cũng diễn ra tương tự. Những đống rơm chất thành đống, chờ đốt. Nhiều cây cối hai bên đường bị cháy rụi, nhẹ cũng sém lá, táp ngọn theo rơm. Hàng cột cây số trên quốc lộ 10 đoạn qua An Lão cũng bị nuội bám đen thui. Điều nguy hiểm hơn là những đống rơm trên đường bốc lên từng cột khói mù mịt ngay giữa giờ cao điểm khiến người tham gia giao thông gặp nhiều khó khăn. Chính quyền địa phương rất khó kiểm soát việc nông dân đốt rơm rạ. Người dân phơi, chất đống ven đường tranh thủ tối trời mới đốt. Đáng lo, việc đốt rơm rạ không chỉ đơn thuần là tiêu hủy rác mà gây tác động xấu đến môi trường. Theo các nhà y học, khói bụi khi đốt rơm rạ làm ô nhiễm không khí, gây tác hại lớn đối với sức khỏe con người; đặc biệt trẻ em, người già và người mắc bệnh hô hấp mạn tính dễ bị ảnh hưởng nhất.

Nhiều nông dân xã Hữu Bằng, huyện Kiến Thụy đốt rơm trên cánh đồng, gây ô nhiễm môi trường và lấp kín một đoạn mướng tưới tiêu

Việc đốt rơm rạ ngay trên đồng ruộng cũng gây nhiều bất lợi, làm hỏng chất đất. Các chất hữu cơ trong rơm rạ và trong đất biến thành các chất vô cơ do nhiệt độ cao. Đồng ruộng bị chai cứng do lượng lớn nước bị bốc hơi do nhiệt độ hun đốt trong quá trình cháy rơm rạ. Quá trình đốt rơm rạ ngoài trời không kiểm soát được lượng dioxit cacbon CO2 phát thải vào khí quyển cùng với cacbon monoxit CO; khí metan CH4;  các oxit nitơ NOx; và một ít dioxit sunfua SO2.

Tận dụng và xử lý

Hiện nay, ở nhiều quốc gia và nhiều địa phương khác trong nước, rơm rạ được tận dụng như một nguyên liệu an toàn, thân thiện với môi trường. Tại  Bình Giang, huyện trọng điểm lúa của tỉnh Hải Dương, nông dân sản xuất phân hữu cơ vi sinh từ rơm rạ bằng phương pháp dùng men vi sinh tạo ra nguồn phân ủ cải tạo đất, giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Viện Công nghệ sinh học, Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam áp dụng thành công phương pháp sản xuất phân bón từ rơm rạ tại ruộng bằng công nghệ vi sinh.

Ngoài việc dùng làm nấm sản xuất phân bón hữu cơ, rơm rạ còn  được dùng làm vật liệu xây dựng; làm bê tông siêu nhẹ, đệm lót vận chuyển hàng hóa dễ vỡ, vận chuyển hoa quả…Việc sử dụng rơm rạ cho sản xuất năng lượng gồm nhiên liệu sinh khối rắn; nhiên liệu sinh học; đóng bánh. Sản xuất bột giấy…là phương pháp tận dụng tối ưu. Tại Hải Phòng, rơm được sử dụng sản xuất nấm rơm. Tuy nhiên, số lượng rơm được tận dụng mới chỉ chiếm một phần rất nhỏ lượng rơm ra có sau mỗi vụ sản xuất. Bên cạnh đó, những biện pháp tận dụng và xử lý rơm rạ hợp lý sau thu hoạch vẫn chưa được quan tâm, phổ biến đến nông dân. Thiết nghĩ, cơ quan chức năng  cần sớm có biện pháp, hướng sử dụng, tận dụng để rơm rạ sẽ trở thành nguồn vật liệu bổ sung và phân vi sinh nguyên liệu đưa vào sản xuất ./.

Nguyên Mai