Đồng Nai - Kobe (Nhật Bản) "bắt tay" xây dựng mô hình khu công nghiệp sinh thái

Sự kiện nhằm thúc đẩy chia sẻ kinh nghiệm, giải pháp và mô hình phát triển bền vững, đặc biệt trong lĩnh vực khu công nghiệp (KCN) xanh và giảm phát thải carbon. Từ những cam kết hợp tác được thảo luận, diễn đàn mở ra hướng đi mới, biến các mục tiêu tăng trưởng xanh của Đồng Nai thành hành động cụ thể trong thời gian tới.

Định hướng xanh hóa các KCN của Đồng Nai

Đồng Nai hiện là một trong những địa phương có hệ thống khu KCN lớn nhất cả nước với 57 KCN đã thành lập và 81 KCN nằm trong quy hoạch đến năm 2030. Theo ông Phạm Việt Phương - Phó Trưởng ban Quản lý các KCN, Khu Kinh tế tỉnh Đồng Nai, sự phát triển mạnh này giúp tỉnh thu hút hơn 2.700 dự án đầu tư, trong đó hơn 1.900 dự án FDI đến từ 45 quốc gia và vùng lãnh thổ. Tuy nhiên, tốc độ công nghiệp hóa cao đặt ra yêu cầu cấp bách về chuyển đổi mô hình phát triển theo hướng tiết kiệm năng lượng, sản xuất sạch hơn và giảm phát thải.

Trong bối cảnh đó, Nghị định 35/2022/NĐ-CP và Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT đã tạo khung pháp lý quan trọng để hình thành các KCN sinh thái tại Việt Nam. Mô hình này yêu cầu doanh nghiệp trong KCN phải áp dụng sản xuất sạch hơn, kết nối cộng sinh công nghiệp và sử dụng hiệu quả tài nguyên.

Theo đánh giá sơ bộ, KCN Long Đức hiện đáp ứng 15/22 tiêu chí và đứng trước cơ hội trở thành KCN sinh thái đầu tiên của Đồng Nai nếu tiếp tục triển khai các giải pháp kỹ thuật và hoàn thiện hồ sơ.

Không chỉ dừng ở việc tuân thủ tiêu chí, Đồng Nai đã xây dựng lộ trình giảm phát thải carbon đến năm 2050 với bốn giai đoạn rõ ràng. Mục tiêu đặt ra gồm giảm 20% phát thải vào giai đoạn 2025 - 2030, tiến tới trung hòa carbon vào năm 2045 và đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Theo ông Phạm Việt Phương, đây không chỉ là cam kết mang tính chiến lược mà còn phản ánh quyết tâm của tỉnh Đồng Nai trong việc bắt kịp xu thế chuyển đổi xanh toàn cầu.

Kobe chia sẻ mô hình đô thị khử carbon

Tại diễn đàn, ông Yoji Koizumi - Giám đốc Ban Xúc tiến Thành phố Tương lai, Cục Quy hoạch Đô thị TP Kobe chia sẻ hành trình tái thiết đô thị Port Island sau trận động đất lịch sử Hanshin–Awaji năm 1995. Từ một khu vực bị tàn phá nặng nề, Port Island đã trở thành “thành phố công nghiệp y tế” hiện đại và là khu vực tiên phong khử carbon của Nhật Bản. Sự kết hợp giữa khoa học công nghệ, quy hoạch thông minh và quản trị rủi ro đã khiến mô hình này trở thành ví dụ điển hình trên thế giới.

Kobe hiện đặt mục tiêu giảm 60% phát thải vào năm 2030 và đạt Net Zero vào năm 2050, với sáu nhóm chính sách trọng tâm. Các chính sách này bao gồm mở rộng năng lượng tái tạo, phát triển kinh tế hydro, thúc đẩy phổ cập xe điện, tăng hiệu quả năng lượng và khử carbon trong công nghiệp. Tất cả được triển khai thông qua cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, trường đại học, doanh nghiệp, ngân hàng và các tổ chức nghiên cứu.

Nhiều mô hình tại Port Island được đánh giá có thể áp dụng cho Đồng Nai, như hệ thống điện mặt trời quy mô 6 MW, pin lưu trữ năng lượng, hay cơ chế cấp điện khẩn cấp bằng tàu container chạy điện (EV). Những giải pháp này không chỉ giúp tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo mà còn nâng cao năng lực chống chịu trước thiên tai. Theo đại diện Kobe, sự kết hợp giữa quy hoạch đô thị xanh và mô hình tài chính bền vững sẽ là chìa khóa để Đồng Nai phát triển các KCN sinh thái trong tương lai.

Đòn bẩy hình thành KCN sinh thái Long Đức

Ông Hồ Văn Hà – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai cho biết, hợp tác giữa Đồng Nai và Kobe được cụ thể hóa từ tháng 9/2024 thông qua biên bản ghi nhớ đã ký kết. Từ đó, dự án “Thành phố – Thành phố” do Bộ Môi trường Nhật Bản tài trợ đã chính thức triển khai với sự tham gia điều phối kỹ thuật của Công ty Nippon Koei. Một trong những trụ cột quan trọng của hợp tác là cơ chế tín chỉ chung JCM, cho phép doanh nghiệp giảm tới 50% chi phí đầu tư cho thiết bị giảm phát thải.

Theo ông Shunsuke Hieda – Trưởng nhóm dự án Công ty TNHH Nippon Koei, KCN Long Đức được lựa chọn làm địa điểm đánh giá đầu tiên nhờ tỷ lệ doanh nghiệp Nhật Bản cao và hệ thống hạ tầng tương đối đồng bộ.

Các dự án đang được xem xét bao gồm điện mặt trời mái nhà, hệ thống pin lưu trữ, CEMS giám sát năng lượng, nâng cao hiệu quả xử lý nước thải và tái chế cốt liệu. Đây đều là những giải pháp quan trọng để đáp ứng tiêu chí KCN sinh thái theo chuẩn của Bộ Kế hoạch và Đầu tư trước đây.

Bên cạnh đó, nhiều dự án JCM trước đây đã chứng minh hiệu quả tại Việt Nam như nồi hơi sinh khối, thu hồi nhiệt thải, hay hệ thống năng lượng tái tạo quy mô lớn. Việc áp dụng đồng bộ các dự án này tại Đồng Nai không chỉ giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận hành mà còn đẩy nhanh quá trình đạt chứng nhận KCN sinh thái. Theo ông Shunsuke Hieda, nếu được triển khai hiệu quả, mô hình KCN Long Đức có thể trở thành ví dụ điển hình của hợp tác xanh giữa Việt Nam và Nhật Bản.