Đồng Nai: 10 năm bền bỉ ngăn tảo hôn, xây dựng hạnh phúc vùng dân tộc

Hành động kiên trì, bài bản

Theo Sở dân tộc và Tôn giáo tỉnh Đồng Nai, ngay sau khi Đề án 498 được ban hành, Tỉnh ủy, HĐND và UBND tỉnh Đồng Nai đã xác định đây là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược đối với công tác dân tộc và bình đẳng giới. Các cơ quan chức năng nhanh chóng cụ thể hóa bằng Kế hoạch triển khai, quyết định phê duyệt mô hình thí điểm giai đoạn 2016 - 2018, đồng thời ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện ở từng địa phương. Báo, đài và hệ thống truyền thanh cơ sở được huy động đồng bộ, giúp đưa chủ trương, chính sách đến tận từng thôn, ấp vùng DTTS.

Với mục tiêu thay đổi nhận thức, nâng cao hiểu biết pháp luật và hành vi trong hôn nhân của đồng bào DTTS, tỉnh Đồng Nai đã tổ chức hơn 100 hội nghị, lớp tập huấn về nội dung của Đề án 498 và các quy định pháp luật liên quan. Tổng cộng hơn 14.800 lượt người được trực tiếp tham gia. Những buổi tập huấn này giúp cán bộ, người dân hiểu rõ hậu quả của tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe giống nòi, mà còn làm suy giảm chất lượng dân số và kéo lùi phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc.

Song song đó, các sở, ngành, đoàn thể phối hợp tổ chức hơn 19.500 cuộc tuyên truyền, phổ biến pháp luật, thu hút gần 1,9 triệu lượt người tham dự. Riêng nhóm người có uy tín trong cộng đồng dân tộc được mời dự 200 hội nghị tuyên truyền với hơn 30.000 lượt đại biểu, qua đó phát huy vai trò “cầu nối” giữa chính quyền và nhân dân. Việc tuyên truyền còn được thực hiện linh hoạt qua phát thanh, xe lưu động, sân khấu hóa, trò chơi dân gian, tạo hiệu ứng sinh động, gần gũi và dễ nhớ.

Đa dạng cách tuyên truyền sáng tạo

Một trong những điểm sáng của Đồng Nai là đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, giúp pháp luật đi vào đời sống một cách tự nhiên và hiệu quả. Hơn 171.000 tài liệu tuyên truyền (sách nhỏ, tờ rơi, pano, phim ngắn, clip truyền thông) đã được phát hành đến tận tay hơn 149.000 tổ chức và cá nhân trong vùng đồng bào DTTS. Cùng với đó, hệ thống truyền hình, mạng xã hội và màn hình LED công cộng được tận dụng để phát các video, phóng sự tuyên truyền về tác hại của tảo hôn và lợi ích của hôn nhân văn minh.

Các hội thi tìm hiểu pháp luật về hôn nhân – gia đình, dân tộc, bình đẳng giới được tổ chức sôi nổi, thu hút sự tham gia của hàng nghìn người dân. Những tiết mục sân khấu hóa, tiểu phẩm “hài mà thấm”, kể chuyện thật – việc thật đã giúp đồng bào dễ tiếp nhận và ghi nhớ hơn các quy định pháp luật. Đặc biệt, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Đồng Nai đã tổ chức nhiều buổi tọa đàm, đối thoại với hội viên là phụ nữ DTTS, giúp họ cởi mở chia sẻ, hiểu rõ quyền được yêu thương, tôn trọng và tự quyết định hạnh phúc hôn nhân.

Thông qua những hình thức gần gũi đó, thông điệp “Không tảo hôn, không hôn nhân cận huyết thống” dần trở thành nhận thức chung trong cộng đồng. Ở nhiều nơi, việc cưới hỏi đã tuân thủ quy định pháp luật; các già làng, trưởng ấp trở thành người gương mẫu vận động con cháu thực hiện. Đặc biệt, tại các huyện miền núi như Định Quán, Tân Phú, nhiều trường hợp tảo hôn đã được phát hiện sớm và ngăn chặn kịp thời, thể hiện hiệu quả rõ rệt của công tác tuyên truyền.

Xây dựng mô hình điểm

Cùng với truyền thông, tỉnh Đồng Nai chú trọng xây dựng và nhân rộng mô hình điểm “Can thiệp làm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”. Hiện toàn tỉnh duy trì 581 “địa chỉ tin cậy – nhà tạm lánh”, 86 tổ tư vấn pháp luật với hơn 1.700 thành viên, và 122 câu lạc bộ phòng, chống bạo lực gia đình có trên 1.500 người tham gia. Những mô hình này không chỉ giúp bảo vệ phụ nữ, trẻ em mà còn là nơi cung cấp thông tin, hỗ trợ tâm lý, tư vấn pháp lý cho các trường hợp có nguy cơ cao.

Bên cạnh đó, Đồng Nai đã triển khai 65 mô hình ấp, khu phố an toàn cho phụ nữ và trẻ em, cùng 2.065 tổ, câu lạc bộ “Gia đình 5 không, 3 sạch” với hơn 100.000 thành viên. Các mô hình này giúp cộng đồng tự giám sát, phát hiện và can thiệp kịp thời các vụ việc bạo lực, tảo hôn, hôn nhân cận huyết. Mô hình “Tiết kiệm – tín dụng tự quản lý” do Hội Phụ nữ khởi xướng cũng góp phần nâng cao đời sống kinh tế, giúp chị em có cơ hội thoát nghèo, tự chủ và được tôn trọng hơn trong gia đình.

Thực tế cho thấy, khi phụ nữ có tiếng nói và vị thế xã hội được nâng cao, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết giảm đáng kể. Nhiều địa phương vùng sâu từng là “điểm nóng” nay đã không còn trường hợp tảo hôn mới; các cặp đôi trẻ được vận động tổ chức lễ cưới đúng tuổi, đăng ký kết hôn hợp pháp và được tư vấn kế hoạch hóa gia đình.

Nhân rộng các mô hình điểm

Sau một thập kỷ thực hiện Đề án 498, Đồng Nai đã chứng minh rằng thay đổi nhận thức là “chìa khóa vàng” để xóa bỏ tập quán lạc hậu. Đồng bào DTTS ngày nay không chỉ hiểu rõ pháp luật mà còn trở thành tuyên truyền viên tích cực trong cộng đồng mình. Những buổi họp ấp, sinh hoạt hội, thậm chí đám cưới, lễ hội đều trở thành dịp để nhắc nhau về trách nhiệm với gia đình, với giống nòi.

Những chuyển biến ấy không chỉ góp phần cải thiện chất lượng dân số mà còn giúp xây dựng gia đình hạnh phúc, cộng đồng văn minh, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc. Tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống giảm mạnh qua từng năm; nhiều học sinh DTTS được tiếp tục học lên cao, có việc làm ổn định, đóng góp trở lại cho quê hương. Đó là minh chứng sinh động cho hiệu quả của sự kiên trì, bền bỉ trong công tác dân vận và pháp luật hóa các giá trị nhân văn.

Trong giai đoạn tới, tỉnh Đồng Nai xác định tiếp tục duy trì, nhân rộng mô hình hiệu quả, đẩy mạnh tuyên truyền qua nền tảng số, mạng xã hội, đồng thời nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ cơ sở. Khi tri thức và pháp luật thật sự trở thành nền tảng trong đời sống đồng bào, thì hạnh phúc, bình đẳng và văn minh sẽ không còn là khẩu hiệu – mà là hiện thực vững bền nơi những buôn làng vùng DTTS.