Thế thường người đời hay than trách: Con người sao quá tệ ác xấu xa! Khi đã thấy người xấu là mình đã ngầm nhận mình tốt rồi. Nếu mọi người xung quanh đều là xấu, đều là hèn hạ, đều đáng ghét, mình quá tốt, thì không còn lòng dạ nào muốn thân thiện sống chung với ai cả.
Vì sao thành...lạc loài?
Như vậy thì ở thế gian này mình như một kẻ lạc loài. Vì mình quá tốt mà người đời thì quá xấu không giao hảo được. Khi thấy mình lạc loài giữa đám “rừng người” thì sinh tâm chán đời. Ngược lại, nếu thấy mọi người ai cũng tốt, ai cũng giỏi, ai cũng hơn mình, thì lúc đó mình thấy cần nhập cuộc với họ, để được hay được tốt, được tiến bộ, lúc đó tâm yêu đời phát khởi.
Đa số chúng ta với cặp mắt quen nhìn ra ngoài, ít nhớ ngó lại mình; nó có đặc điểm là thấy bên ngoài mà không thấy mình. Bởi vậy, lúc nào cũng thấy người này có khuyết điểm này, người kia có khuyết điểm kia, mình nhìn ai, ai cũng có khuyết điểm cả, còn mình thì không thấy lỗi nên nghĩ mình tốt.
Người khác cũng vậy, họ cũng thấy mình xấu luôn, chỉ một mình họ tốt. Mọi người sống đều hướng ra ngoài, khi thấy thì thấy cái khuyết nhiều hơn cái ưu; cái xấu của người mình nhớ mãi, cái tốt của người mình lại mau quên; ngược lại, cái xấu của mình thì mình mau quên, cái tốt thì nhớ mãi. Cho nên giúp ai việc gì mình nhớ hoài, còn ai giúp mình thì không nhớ; do đó mà sinh ra cái bệnh kể công và quên ơn người.
Cái ơn lớn nhất là ơn sinh dưỡng của cha mẹ mà cũng muốn quên nữa. Hằng ngày chúng ta không nghĩ đến chuyện hiếu thảo với cha mẹ, mà cứ dạy con phải có hiếu với mình. Đó là do mình nhớ mình ban ơn cho nó, còn cha mẹ ban ơn cho mình thì mình lại quên. Đây là chuyện thực tế mà bất công, dường như ai cũng dự chút phần trong đó.
 |
| Hay đời là đáng chán? |
Biết quên, biết nhớ
Đa số chúng ta vì quên cái tốt và nhớ cái xấu của người, nên thấy ai cũng xấu cả, ai cũng thua mình mà sinh tâm chán nản. Ngược lại, nếu chúng ta luôn nhớ cái xấu và quên cái tốt của mình thì lúc nào cũng thấy có người hơn mình để học hỏi.
Có nhiều người nói chuyện đáng thương lắm, rằng “Ở đời chẳng ai thông cảm tôi cả. Trong nhà thì cha mẹ anh chị em không hiểu được tôi, ra ngoài xã hội cũng chẳng thông cảm tôi”. Tại sao mọi người không thông cảm mình?
Tại mình quá hay, hay tại mình quá dở? Nhìn kỹ lại coi, tại mình chấp ngã to quá, mở miệng ra thì đề cao mình lên, hạ người xuống, mình cao quá ai mà thông cảm mình nổi! Người mà hay than như vậy là do họ thấy họ hay, không thấy họ dở, thấy không ai hiểu nổi mình, nên cảm thấy bị cô độc. Mà cô độc thì sinh ra chán đời rồi muốn chửi đời. Những người mà hay chửi đời là mắc cái bệnh đó.
Lỗi tại đâu mà mình bị cô độc như vậy? Bởi vì mọi người ai cũng nghĩ mình là người tốt, là người cao thượng, chung quanh mình ai cũng xấu; hoặc xấu nhiều hoặc xấu ít. Do thấy như vậy mà bi quan, yếm thế. Ví dụ, có người tới cho mít giống, giới thiệu giống mít này rất ngon, quí hơn tất cả loại mít khác thì mình nhận biết giống mít đó quí nên khi ương trồng, chăm sóc rất chu đáo.Ngược lại, nếu người cho mít giống giới thiệu giống mít đó dở, mình dù có ương trồng rồi cũng bỏ đó.
Con người cũng vậy, nếu thấy ai hay, tốt, thường làm lợi ích cho đời thì mình quí trọng, còn ai là người dở xấu thì mình khinh họ bởi vì mình thấy những người này không làm nên trò trống gì. Chỉ có ta thôi, nên thấy họ không có ý nghĩa gì đối với mình cả mà sinh ra chán không muốn lo không muốn làm gì cho ai cả, nên sống trong u buồn khổ não, không vui.
Xưa Khuất Nguyên ôm đá trầm mình dưới sông Nịch La chết, cũng vì quan niệm “Người đời đục cả chỉ một mình ta trong, người đời mê cả chỉ một mình ta tỉnh”. Khuất Nguyên nhìn đời như thế làm sao sống được với đời mà không tự vận chết? Khuất Nguyên chết vì thấy mình hơn thiên hạ, thiên hạ không ai bằng mình nên đâm ra chán đời, không muốn sống nữa, đó là quan niệm sai lầm.
Ngược lại, ông chài nghe Khuất Nguyên than, bèn nói: “Nếu nước đục thì ta rửa chân, nước trong thì ta giặt dải mũ”. Nghĩa là ông chài thấy nước đục nuớc trong gì cũng có ích hết, vì vậy mà ông vui sống, Khuất Nguyên thì phải tự tử. Để thấy rằng, nếu biết nhìn đời bằng cặp mắt dung hòa, người dở giúp mình việc khác, người hay giúp mình việc khác, ai cũng là người giúp đỡ mình thì cuộc sống đâu có gì phải chê chán ?
 |
| Khuất Nguyên coi người đời mê cả chỉ một mình tỉnh, nên nỗi phải trầm mình mà chết |
Nhìn đời thấu đáo
Muốn có quan niệm sống phù hợp với đạo lý và hữu ích cho đời, thì phải có thái độ nhìn đời cho thấu đáo. Như Khuất Nguyên thấy người đời đục cả, chỉ một mình ông trong, người đời mê cả chỉ một mình ông tỉnh thì rõ “cái ta” của ông to cỡ nào? Do “cái ta” to quá nên khó thông cảm được với ai và cũng không chịu nổi với mọi người, phải trốn mọi người bằng cách trầm mình xuống sông Nịch La để chết.
Bây giờ muốn sống với mọi người cho vui thì phải làm sao? Phải nhìn thấy cái dở và quên cái hay của mình. Nếu thấy được cái dở và quên cái hay của mình thì tự nhiên “cái ta” tự hạ thấp; “cái ta” mà thấp thì đâu còn cách biệt với ai, ai ai mình cũng có thể sống được. Thử kiểm lại mà xem, có người nào trọn đời giỏi hoàn toàn không?
Cẩn thận tối đa cũng có lúc sơ suất, lộ ra những cái dở để người ta thấy, nếu kiểm những điều dở từ thuở bé đến bây giờ có khi ghi đầy mấy cuốn sổ. Lỗi mình cộng lại nhiều như thế thì có gì mà phách lối, có gì mà kiêu ngạo?
Do vì cái dở mình xóa hết, cái hay thì ghi vào, khi giở sổ ra thấy mình hay nhiều quá nên mới thấy mình siêu, mới thấy mình hơn thiên hạ. Nếu thử lấy hai cuốn sổ, một cuốn ghi công của mình và một cuốn ghi tội của người hẳn dễ xảy ra cảnh khi ghi công mình thì không bỏ sót một chút nào nhưng ghi tội người cũng không sót, đôi khi còn ghi oan nữa là khác.
Bởi vậy nên ngồi lại bàn chuyện đời thì thấy thiên hạ tội thôi là tội, mình thì công thôi là công. Do đó nên mình khinh mọi người, mình khinh người thì làm sao người thương mình được. Mọi người và mình muốn có chỗ cảm thông nhau thì việc đầu tiên phải nhìn lại thấy lỗi và quên cái hay của mình; thấy mình dở nhiều, nên gần ai cũng có cái mình học hỏi, nhờ vậy mà mình dễ cảm thông với mọi người.
Tụng Vô Tướng trong kinh Pháp Bảo Đàn, Lục Tổ có dạy: “Nhược chơn tu đạo nhơn/ Bất kiến thế gian quá/ Nhược kiến tha nhơn phi/ Tự phi khước thị tả/ Tha phi ngã bất phi/ Ngã phi tự hữu quá/ Đản tự khước phi tâm/ Đả trừ phiền não phá/ Tắng ái bất quan tâm/Trường thân lưỡng cước ngọa”. Nghĩa là, “Nếu người thật chơn tu/ Không thấy người đời lỗi/ Nếu thấy lỗi của người/ Lỗi mình đến bên trái/ Người sai ta không sai/ Ta sai tự có lỗi/ Chỉ dẹp tâm mình sai/ Dứt trừ phiền não sạch/ Yêu ghét chẳng bận lòng/Duỗi thẳng hai chân nghỉ”.
Nhiều người cho bài tụng này Tổ dạy quá thấp, kỳ thực đây là nền tảng đạo đức, xin được giảng rõ trong kỳ báo tới.../.
(Mời xem tiếp trên Pháp luật 4 phương số 67, ngày 22/8/2016)
