Độc đáo Tết Ngã rạ của đồng bào Cor ở Quảng Ngãi

Khoảng cuối tháng 10, đầu tháng 11 âm lịch hằng năm, đồng bào Cor ở các huyện Trà Bồng, Bình Sơn của tỉnh Quảng Ngãi lại tưng bừng vui Tết Ngã rạ mừng mùa rẫy kết thúc. Đây còn là dịp cháu con quây quần bên nhau, truyền cho nhau ngọn lửa để cùng gìn giữ những nét đẹp văn hóa của dân tộc mình.

Vào ngày thứ nhất, dân làng tổ chức đi lấy lúa thiêng trên rẫy về làm lễ cúng thần. Đây là nghi lễ đầu tiên của Tết Ngã rạ. Già làng là người đi lấy lúa thiêng đầu tiên, sau đó báo hiệu cho các gia đình khác trong bản tiếp tục tiến hành lên rẫy lấy lúa thiêng.

Buổi chiều, các chị, các mẹ quây quần bên nhau làm bánh lá đót (gói bằng lá đót), bánh lá tốp (gói bằng lá tốp) và bánh ống (giống như cơm lam, gạo nếp bỏ vào ống nứa, để lên bếp nướng). Vừa làm, họ cùng nhau hát những điệu dân ca quen thuộc của dân tộc mình. Cánh đàn ông trong làng thì đan vỉ để bày lễ vật cúng.

Ngày thứ hai, từ sáng tinh mơ, không ai bảo ai, những người đàn ông trong làng đều thức dậy để chuẩn bị lễ cúng các thần linh. Theo quan niệm của người Cor, trong cuộc sống con người phải trải qua nhiều trắc trở, rủi ro nên cuối mùa rẫy phải khấn trời, thần linh, tổ tiên để được cứu giúp, trừ giải những oan trái, bất hạnh, ban cho nhiều điều may mắn.

Lễ cúng đầu tiên là cúng Nữ thần diễn ra vào 4h sáng. Lễ vật gồm chim, thú rừng mà trong năm người dân săn bắt được treo gác bếp cho khô. Lễ cúng Nam thần diễn ra sau đó, với vật cúng là heo, gà còn sống. Cúng xong, vật cúng được đem đi giết thịt, luộc chín để làm lễ cúng các thần linh, ông bà, tổ tiên. Sau khi cúng xong, chủ gia đình lấy lễ vật đã cúng cho người nhà ăn phép, mời bà con dân làng đến cùng nhau ăn uống, chúc nhau năm mới nhiều may mắn.

Đến buổi chiều, chủ các gia đình sẽ tập trung về nhà già làng để làm lễ cúng ma ga ru. Ma ga ru là loại ma tốt, không giống những loại ma phá hoại con người nên lễ thức này người ta gọi là cúng đổi ma. Mỗi chủ gia đình sẽ đem theo các loại bánh của gia đình mình đến góp vào lễ cúng. Sau khi mọi người tề tựu đông đủ, già làng sẽ cúng xin phép thần linh cho làm vụ mùa sau. Các chủ gia đình cũng mang chân gà đã cúng trong các lễ trước đó ở gia đình mình đến để già làng xem giúp điềm báo tốt xấu thế nào trong năm sau.

Thiếu nữ đồng bào Cor ở xã Bình An uyển chuyển trong những điệu múa làm say đắm lòng người. (Ảnh: quangngai.gov.vn)

Kết thúc phần lễ, tại nhà già làng, già trẻ, trai gái trong làng cùng nhau tham dự phần hội của Tết Ngã rạ, với các trò chơi dân gian như: đẩy gậy, bắn nỏ, thi vật, thi giã gạo, thi khà khịa… Vừa tham gia trò chơi, họ vừa học hỏi, trao đổi những kinh nghiệm, bởi các trò chơi này luôn gắn liền với đời sống hằng ngày của người Cor. Các chị, các mẹ, các em nhỏ có dịp vỗ tay cổ vũ nồng nhiệt.

Sau khi các trò chơi dân gian kết thúc, ai về nhà nấy, xúng xính những bộ áo quần đẹp nhất để chuẩn bị cho đêm văn nghệ. Đây là dịp để các chàng trai thể hiện tài nghệ đấu chiêng, các cô gái thì uyển chuyển trong những điệu múa làm say đắm lòng người. Dưới ánh lửa bập bùng, khuôn mặt ai cũng hồng hào, rạng rỡ, chìm đắm trong những điệu nhạc du dương, trầm bổng làm vang dậy cả màn đêm, lan tỏa vào núi rừng, vượt qua con suối, bay về phía đại ngàn…

Trong quá trình các chàng trai thi tài, các già làng sẽ theo dõi rất tỉ mỉ từng thao tác để đóng góp cho con cháu mình, mong Tết Ngã rạ năm sau chúng thi đấu hay hơn. Màn đấu chiêng kết thúc cũng là lúc mọi người chia tay nhau, kết thúc một cái Tết linh thiêng nhưng không kém phần nhộn nhịp, mang đậm màu sắc dân tộc Cor.

Tết Ngã rạ của đồng bào Cor là dịp để bà con quây quần bên nhau, truyền cho nhau ngọn lửa để cùng gìn giữ những nét đẹp văn hóa độc đáo của dân tộc mình. Với chủ trương khôi phục bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc Cor, những năm qua, chính quyền các địa phương đã triển khai nhiều hoạt động như: mời nghệ nhân dạy cồng chiêng, mua sắm trang phục truyền thống, hỗ trợ tổ chức Tết Ngã rạ.