Chùa thờ Quan Thánh Đế Quân theo kiến trúc Ấn Độ
Già Lam Cổ tự hình thành từ năm 1940 do Hòa thượng Thích Huệ Đức cùng bà con, phật tử cúng dường xây dựng. Qua quá trình gần 80 năm hình thành, hoằng hóa, khuếch trương giáo lý nhà Phật đến nay chùa có diện tích 2.376 m2 và có đến 148 pho tượng. Vì các pho tượng đa phần do phật tử xây dựng cúng dường nên theo thời gian, số lượng tượng lại nhiều hơn.
Khuôn viên chùa có rất nhiều tượng Phật lớn nhỏ mang nhiều giá trị nghệ thuật độc đáo, trong đó phải kể đến tượng Phật Thích Ca nhập niết bàn dài 14m, tượng Phật Quan Âm cao 12m, Vườn Lâm Tì Ni, ngựa Xích Thố, 25 đỉnh hương và nhiều bảo tháp khác. Mỗi bức tượng đều gắn với một câu chuyện liên quan tới nhà Phật, mang ý nghĩ triết lý sâu sắc.
Chùa theo trường phái Phật giáo Bắc Tông, ảnh hưởng từ Trung Quốc. Sở dĩ chùa có tên là Già Lam vì chùa thờ Già Lam Bồ Tát, một vị Bồ Tát có nguồn gốc từ Trung Quốc. Gọi với danh xưng Già Lam Bồ Tát có vẻ xa lạ đối với người dân nhưng thực sự đó chính là Quan Thánh Đế Quân rất gần gũi trong văn hóa dân gian và được thờ cúng ở nhiều đình, miếu tại các địa phương.
Quan Thánh Đế Quân hay còn gọi là Quan Vũ, Quan Công hay Quan Vân Trường là một vị tướng thời Tam. Ông là người đã góp công lớn vào việc thành lập nhà Thục Hán (Trung Quốc). Quan Công đi sâu vào tâm thức người dân là hình tượng dũng mãnh, râu dài, mặt đỏ tay cầm Thanh Long Đao và cưỡi ngựa Xích Thố. Là một vị tướng tài “quá ngũ quan trảm lục tướng”.
Theo tương truyền, Quan Công từng hiển thánh tại núi Ngọc Tuyền và quy y nhà Phật nên được phong Hộ Pháp, bảo vệ nơi chùa chiền hay còn gọi là Già Lam Thánh chúng Bồ Tát. Điều độc đáo được mọi người quan tâm là một ngôi chùa Bắc Tông, ảnh hưởng rất nhiều từ Trung Quốc nhưng lại mang đậm kiến trúc Ấn Độ.
Thông thường các ngôi miếu thờ Quan Đế thường theo lối kiến trúc của người Hoa với tổng thể hình chữ Khẩu hay chữ Quốc, các dãy nhà khép kín vuông góc hay thường mang đậm nét phong cách Triều Châu với lối thiết kế lấy màu đỏ làm chủ đạo. Tuy nhiên, Già Lam Cổ Tự hoàn toàn khác, kiến trúc đưc thiết kế theo kiểu Ấn Độ độc đáo, giống với lối kiến trúc của của Tây An Cổ Tự Châu Đốc – An Giang. Đó là thiết kế tháp chính điện có nóc tròn hình “củ hành”, giống những đền chùa ở Ấn Độ, đỉnh tháp được trang trí rất cầu kì, đặc biệt các hoa văn, họa tiết vô cùng sặc sỡ, tinh xảo. Hai bên tháp chính là hai ngọn tháp có phần dưới vuông giống như kiến trúc chùa tháp người Việt.
 |
| Khuôn viên chùa có nhiều pho tượng độc đáo, mang giá trị nghệ thuật |
Hàng trăm tượng đều do phật tử cúng dường
Cách thức thờ cúng phật Gìa Lam tại chùa so với nhiều đình, miếu thờ Quan Thánh Đế Quân cũng không khác nhiều. Trong chánh điện của chùa thờ 3 pho tượng Quan Công, Quan Bình và Châu Thương rất lớn. Quan Công ngồi giữa, tay vuốt râu, bên trái là Quan Bình giữ ấn, bên phải Châu Thương cầm đao Thanh Long. 3 pho tượng ngự uy nghi trên bục thờ.
Theo Tam Quốc Chí, Châu Thương, còn gọi là Châu Xương vốn là một tướng cướp nhưng sau đó “cải tà quy chánh” bị Quan Công thuần phục và phò dưới trướng. Hình tượng của ông là một người mặt đen, râu xồm, cao lớn, hình dung dữ tợn. Khi nghe tin, Quan Công và Quan Bình bị Tôn Quyền chém chết, ông đã đâm cổ tự tử. Mọi người cảm phục và tôn thờ ông bởi đức cương trực và trung dũng. Còn Quan Bình là con nuôi của Quan Công. Tại các chùa chiền, đình miếu thờ tôn ông là Quan Thái Tử.
Theo Hòa thượng Thích Huệ Sanh - Trụ trì Già Lam Cổ tự, chùa có tượng Phật Già Lam lớn nhất khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và có rất nhiều sự linh ứng xung quanh ngôi tượng đó. Nói về việc di dời pho tượng về chùa, Hòa thượng Thích Huệ Sanh chia sẻ: “Mấy chục người đàn ông lực lưỡng cũng không thể nào nâng nổi pho tượng, mãi cho đến khi Hòa thượng Thích Huệ Đức (trụ trì đầu tiên của chùa) khấn vái rằng nếu nâng được tượng lên sẽ chặt ngón tay của mình để báo đáp thì ngay lập tức pho tượng được nâng lên dễ dàng”. Mọi chuyện đã ổn định đâu vào đấy, hòa thượng thực hiện lời hứa thì Quan Thái Tử Quan Bình hiển linh nói: “Thân thể là của mẹ cha cho, không được quyền làm tổn hại. Cứ để ta thế”. Đúng như lời nói, Quan Thái Tử đã thực hiện lời hứa. Khi tỉnh dậy Hòa thượng Huệ Đức thấy tượng Quan Thái Tử bị đứt ngang. Vết tích này đến nay vẫn còn. Ngoài ra, còn có rất nhiều chuyện linh ứng khác”.
Một điều đặc biệt nữa, tạo nên sự khác biệt đối với nhiều ngôi chùa ở khu vực ĐBSCL là ngoài việc thờ Phật như Phật Thích Ca, Quan Thế Âm Bồ Tát, Phật Di Lặc,... thì chùa còn thờ chư vị thuộc hàng Tiên, Thánh như Tứ đại Thiên Vương, Tam Hoàng Ngũ Đế, Thiên Lý Nhãn, Thuận Phong Nhĩ, Bát tiên, Bà Chúa Xứ...
Được biết, chùa có nhiều sự linh ứng, màu nhiệm nên có nhiều phật tử tìm đến cúng bái, cầu mong sức khỏe, bình an và mọi điều thuận lời. Có lẽ cũng nhờ sự màu nhiệm này mà dù trải qua hai cuộc chiến tranh thần thánh của dân tộc nhưng vẫn hiên ngang và trầm mặc không bị bất kỳ sự tổn hại nào: “Chiến tranh dữ dội nhưng khi đi qua ngôi chùa này chúng không dám bắn tiếng súng nào” - Hòa thượng Thích Huệ Sanh kể.
 |
| Pho tượng Phật Già Lam lớn nhất ĐBSCL |
Nhắc đến Quan Công là phải kể đến ngựa Xích Thố. Tại chùa có ngôi tượng Xích Thố vô cùng độc lạ. Tượng có chiều cao hơn 3m, dài khoảng 2m, toàn thân có màu hồng sẫm, đứng trong tư thế hiên ngang, hùng mãnh, sẵn sàng chiến đấu. Đôi mắt trong, có hồn, thể hiện được phần thế uy nghi của mình. Người đúc nên pho tượng ngựa này là một nghệ nhân ở Sóc Trăng tên Ba Đém, ông được mời về để làm con ngựa với giá 1 triệu đồng (tương đương với 50 lượng vàng lúc bấy giờ).
Tương truyền trong quá trình chế tác ra pho tượng, ông không cho phép ai đến gần trừ một người thợ phụ, ông đúc liên tục và hoàn thành chỉ trong vòng 1 tháng. Tượng ngựa được làm bằng chất liệu xi măng, trộn trực tiếp với màu chứ không phải sơn phết như bình thường. Đặc biệt là ông đã làm đầy đủ lục phủ ngũ tạng như gan, tim, phổi,... bằng xi măng rồi bỏ vào trong bụng ngựa trước khi đắp tượng lại. Đến nay vẫn chưa tìm ra lời giải đáp cho mục đích này. Tuy nhiên, dù chưa một lần tu sửa nhưng tượng ngựa vẫn còn mới như lúc ban đầu, sừng sững đứng hiên ngang cùng trời đất.
Sau khi Hòa thượng Thích Huệ Đức viên tịch, Hòa thượng Thích Huệ Sanh tiếp quản ngôi chùa và là vị sư duy nhất trong ngôi chùa này. Ông cũng là người tự tay sơn phết, tu bổ các công trình, tượng Phật, chăm nom và đứng ra tổ chức cúng viếng vào các ngày lễ lớn.
Không gian yên tĩnh, thoáng mát trong khuôn viên chùa là địa điểm lý tưởng để khách tham quan cũng như các phật tử đến cúng bái và yên tĩnh tâm hồn. Được biết, trong thời gian tới, ngôi chùa sẽ xây dựng thêm tượng Tế Công do phật tử đến cúng dường.
