Theo phong tục của đồng bào Tày, Nùng vào ngày Tết Thanh minh tất cả các gia đình đều đi tảo mộ tổ tiên. Trong tiềm thức của người Tày, Nùng, ngày Tết Thanh minh là ngày để con cháu nhớ đến công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ, tổ tiên và người đã khuất, cho nên dù sinh sống hay làm ăn ở bất cứ nơi đâu, họ cũng trở về quê để cùng gia đình, người thân thực hiện lễ cúng này.
 |
| Tết thanh minh của người Tày - Nùng, Cao Bằng |
Vào ngày này, khắp các sườn đồi, núi, bãi đất (nơi có những khu mộ tập trung) có rất nhiều người, trông như ngày hội. Ngay từ sáng sớm, nhiều gia đình, dòng họ phải “gồng gánh” các cỗ lễ đã được chuẩn bị từ hôm trước đến thắp hương xin phép thần thổ địa rồi phát cỏ, vệ sinh khu mộ, sau đó kính cẩn thắp hương lên phần mộ gia đình, thắp hương cho các ngôi mộ xung quanh rồi bày cỗ, rót rượu khấn mời người đã khuất về ăn cỗ.
Tết Thanh minh của đồng bào Tày, Nùng ở Cao Bằng không ăn bánh trôi, bánh chay như người Kinh, món ăn đặc trưng nhất trong dịp Tết này là món xôi "đăm đeng". Xôi "đăm đeng" tiếng Tày có nghĩa là xôi đỏ đen. Đây là món xôi nhiều màu sắc đỏ, xanh, đen, tím, trắng, vàng. Xôi được nhuộm bằng lá cẩm, lá cây sau sau, nghệ, gấc… nên màu sắc rất đẹp mắt, ăn ngon và rất an toàn. Ngoài ra, Tết Thanh minh còn nhiều món khác như thịt gà, măng kẹp thịt, đậu phồng nhồi thịt, cá rán…
Chính vì các khu mộ của người Tày, Nùng thường được chôn cất ở triền đồi hoặc núi cao nên ngay sau buổi lễ cúng, các gia đình thường ngồi lại để hưởng “lộc” và giao lưu với các dòng họ khác.
 |
| Mỗi ngôi mộ đều cắm một cây nêu với chùm hoa cắt bằng giấy |
Tết Thanh minh cũng là ngày anh chị em, họ hàng gặp gỡ đông đủ nhất vì đây là dịp nhắc nhở con cháu nhớ đến cội nguồn, dòng tộc. Cũng trong ngày này, đối với những ngôi mộ vô chủ nếu nằm gần khu vực có mồ mả của người làng, cũng được những người đi tảo mộ thắp hương và đốt vàng mã.
