Doanh nghiệp Việt tăng tốc tận dụng EVFTA: Tỷ lệ sử dụng C/O tăng mạnh sau các chương trình 'cầm tay chỉ việc'

Không chỉ tăng trưởng về lượng, chất lượng tăng trưởng cũng được cải thiện rõ rệt qua mức độ tận dụng ưu đãi thuế quan của doanh nghiệp. Một trong những chỉ dấu nổi bật là tỷ lệ sử dụng Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) EVFTA – yếu tố then chốt để hàng Việt thâm nhập sâu hơn vào thị trường EU.

Tỷ lệ sử dụng C/O tăng từ 14,8% lên 35,1%: Bước tiến đến từ nhận thức và trải nghiệm

Năm 2020, khi EVFTA vừa có hiệu lực, kim ngạch xuất khẩu có sử dụng chứng từ chứng nhận xuất xứ chỉ đạt 2,66 tỷ USD, tương đương 14,8% tổng kim ngạch. Tuy nhiên, đến cuối năm 2024, con số này đã tăng gấp gần 7 lần, lên tới 18,13 tỷ USD, tương đương 35,1%.

Bà Trịnh Thị Thu Hiền – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đánh giá đây là kết quả rất tích cực.

“Tỷ lệ 35% phản ánh nỗ lực thực chất từ phía doanh nghiệp. Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là con số trung bình vì nhu cầu sử dụng C/O khác nhau giữa từng mặt hàng và từng thị trường nhập khẩu.”

Theo bà Hiền, doanh nghiệp xuất hàng vào các cảng biển lớn như Đức, Hà Lan, Pháp có xu hướng dùng C/O nhiều hơn vì hàng hóa được dỡ tại các cảng chính rồi phân phối đi nội địa EU. Trong khi đó, một số dòng hàng vốn đã được hưởng mức thuế thấp, nên doanh nghiệp không nhất thiết phải xin C/O để tối ưu chi phí.

Các ngành hàng chủ lực “ghi điểm” với EU

Da giày: gần như toàn bộ lô hàng đạt chuẩn quy tắc xuất xứ. Theo bà Phan Thị Thanh Xuân – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Da – Giày – Túi xách Việt Nam, EVFTA đang giúp ngành da giày mở rộng mạnh mẽ thị trường châu Âu, vốn chiếm 24–26% tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành.

Đặc biệt, quy tắc xuất xứ yêu cầu giá trị gia tăng tại Việt Nam đạt khoảng 40% được đánh giá là thuận lợi, “Gần như tất cả các lô hàng da giày xuất khẩu sang EU đều đáp ứng được quy tắc xuất xứ theo EVFTA”, bà Xuân khẳng định.

Thủy sản: tỷ lệ sử dụng C/O gần như tương đồng với kim ngạch xuất khẩu. Thủy sản là nhóm hàng tận dụng EVFTA hiệu quả hàng đầu. Xuất khẩu thủy sản sang EU tăng từ 598 triệu USD (2020) lên 1,01 tỷ USD (2024). Kim ngạch được cấp C/O cũng tăng mạnh từ 421 triệu lên 808 triệu USD.

Tỷ lệ cấp C/O sát với kim ngạch xuất khẩu, cho thấy doanh nghiệp thủy sản có mức độ làm chủ các quy tắc xuất xứ khá tốt.

“Cầm tay chỉ việc”: Chìa khóa nâng cao năng lực tận dụng FTA

Theo Bộ Công Thương, sự cải thiện tỷ lệ sử dụng C/O đến từ việc doanh nghiệp đã thay đổi nhận thức và hiểu rõ hơn cách vận dụng quy tắc xuất xứ sau hàng loạt khóa tập huấn, đào tạo trong những năm gần đây.

Trong thời gian tới, Bộ sẽ triển khai các nhóm giải pháp đồng bộ như: Hoàn thiện cơ chế – chính sách;  tạo hành lang minh bạch về xuất xứ hàng hóa; ngăn chặn và xử lý các hành vi gian lận xuất xứ; chuẩn hóa công tác cấp C/O; hướng dẫn địa phương cấp đúng quy định; phối hợp với hải quan EU để đảm bảo hàng hóa đủ điều kiện được hưởng ưu đãi.

Tập huấn chuyên sâu “đến tận doanh nghiệp”: Đào tạo thực hành tại chỗ cho các doanh nghiệp sản xuất – xuất khẩu; giải đáp từng vướng mắc liên quan đến quy tắc xuất xứ trong EVFTA và các FTA khác.

Cải cách thủ tục, hỗ trợ doanh nghiệp: rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ; tăng cường tư vấn, hướng dẫn trực tiếp cho doanh nghiệp.

EVFTA – Cơ hội lớn nhưng chỉ dành cho doanh nghiệp biết nắm bắt

Tăng trưởng thương mại hai chiều và mức độ tận dụng ưu đãi đều cho thấy EVFTA đang phát huy hiệu quả rõ rệt. Tuy nhiên, dư địa vẫn còn lớn khi hơn 60% kim ngạch xuất khẩu chưa sử dụng chứng từ ưu đãi.

Điều này đặt ra yêu cầu doanh nghiệp phải tiếp tục đầu tư vào năng lực tuân thủ – đặc biệt là quy tắc xuất xứ – để không bỏ lỡ cơ hội mở rộng thị trường với mức thuế quan gần như bằng 0.

Như nhận định của bà Trịnh Thị Thu Hiền: “EVFTA mang lại lợi ích rõ rệt. Vấn đề là doanh nghiệp có đủ quyết tâm và chủ động để tận dụng hay không.”