“Nợ treo” 1.400 tỷ đồng tiền BHXH
Trong tổng số hàng chục nghìn tỷ đồng BHXH đang bị các DN nợ thì có khoảng 1.400 tỷ đồng nợ BHXH từ các DN đã ngừng hoạt động, giải thể, phá sản hoặc chủ bỏ trốn.
Số tiền này được theo dõi trên hệ thống sổ sách đã hơn 10 năm và là dạng “nợ treo”, hầu như không thể thu hồi. Đồng nghĩa với việc quyền lợi của người lao động (NLĐ) ở các DN này cũng bị “treo”… vô hồi kết.
Khởi kiện là một trong những biện pháp thu hồi nợ hiệu quả của ngành BHXH nhưng sau hơn 1 năm quy định tổ chức công đoàn được giao quyền khởi kiện DN, cá nhân nợ BHXH theo Luật BHXH sửa đổi năm 2014, tổ chức công đoàn chưa khởi kiện thành công một vụ nào.
 |
| Ông Đào Việt Ánh - Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam |
Thực hiện Luật BHXH sửa đổi năm 2014, từ 1/1/2016, tổ chức công đoàn được giao quyền khởi kiện DN, cá nhân nợ BHXH, cơ quan BHXH đã chuyển hơn 1.800 hồ sơ cho tổ chức công đoàn khởi kiện.
Nhưng mới có 82 hồ sơ được tổ chức công đoạn nộp lên Tòa án, trong đó có tới 63 hồ sơ bị Tòa án trả lại với lý do thiếu giấy ủy quyền của người lao động hoặc giấy ủy quyền của tổ chức công đoàn cơ sở.
Có nơi, TAND đã thụ lý vụ án rồi lại ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự với lý do người khởi kiện không có quyền khởi kiện theo quy định tại Điều 186 và Điều 187 của Bộ luật Tố tụng dân sự.
Theo ông Đào Việt Ánh - Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, nếu công đoàn cấp trên khởi kiện thì phải có giấy ủy quyền của NLĐ là một khó khăn khiến việc khởi kiện của tổ chức công đoàn chưa phát huy hiệu quả.
Không những thế, chính NLĐ cũng “không dám” ủy quyền cho tổ chức công đoàn cấp trên khởi kiện vì không muốn mất việc chỉ vì vấn đề BHXH.
Ngoài ra, các DN thường trốn tránh, không hợp tác làm việc với các cơ quan chức năng, không ký nhận biên bản đối chiếu công nợ để làm căn cứ hoàn thiện hồ sơ khởi kiện.
Ngoài những nguyên nhân mang tính hệ thống và không thể thay đổi “một sớm một chiều” này, theo khẳng định của các chuyên gia, nguyên nhân quan trọng nhất là “vướng mắc về pháp lý, bất cập giữa một số quy định trong các Luật, Bộ luật là: Lao động, BHXH, Công đoàn và Tố tụng dân sự” khiến tổ chức Công đoàn chưa sử dụng hiệu quả được “công cụ” khởi kiện để đòi hỏi quyền lợi về BHXH cho NLĐ.
Tận dụng “công cụ” thanh tra để xử lý nợ BHXH
Ông Mai Đức Chính - Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động (LĐLĐ) Việt Nam chỉ ra: Điều 14 Luật BHXH 2014 giao cho tổ chức Công đoàn quyền khởi kiện các DN trốn đóng, nợ đóng BHXH từ 1/1/2016.
Nhưng để Công đoàn khởi kiện được và Tòa án thụ lý được, thì phải thực hiện theo Bộ luật Tố tụng dân sự. Trong khi đó, đến 1/7/2016, Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) mới có hiệu lực, nên đã “bỏ trống” pháp luật tới 6 tháng đó.
Cùng với đó, Điều 216 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về tội trốn đóng BHXH cho người lao động, người vi phạm có thể bị phạt tiền đến 3 tỷ đồng, phạt tù tới 7 năm.
Nhưng hiện Bộ luật này chưa được thi hành nên nhiều người sử dụng lao động đang trốn đóng, nợ đọng BHXH vẫn chưa phải “quá lo” về trách nhiệm hình sự.
 |
| Ông Mai Đức Chính - Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam |
Chính những khoảng trống thời gian về hiệu lực của các văn bản pháp luật liên quan đã khiến việc khởi kiện các DN nợ BHXH còn chưa đủ sức “răn đe” là làm tổ chức Công đoàn chậm trễ trong việc khởi kiện DN nợ đọng BHXH.
Do vậy, ông Mai Đức Chính cho biết, để giải quyết những vướng mắc về thủ tục “cản” việc khởi kiện các DN nợ, trốn BHXH, TANDTC đã yêu cầu BHXH Việt Nam và Tổng LĐLĐ Việt Nam phối hợp đề xuất sửa đổi Luật BHXH, phải quy định rõ tổ chức công đoàn có quyền khởi kiện.
Theo gợi ý của Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam, “chỉ công đoàn cấp trên mới đủ khả năng khởi kiện trên cơ sở hồ sơ do cơ quan BHXH cung cấp.
Đồng thời, ông Bùi Sỹ Lợi – Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội lưu ý, trong thời gian chờ sửa đổi luật, BHXH phải tận dụng công cụ thanh, kiểm tra để thực hiện truy thu số tiền BHXH DN còn nợ, xử phạt hành chính những DN nợ, chậm đóng BHXH để răn đe.
