Đoàn cải lương Hải Phòng- Nửa thế kỷ giữ “lửa” sân khấu truyền thống
50 năm kể từ ngày 4 đoàn cải lương: Phượng Hoàng, Kim Phượng, Kim Thành và Việt Hồng hợp nhất thành Đoàn cải lương Phương Đông (sau này là Đoàn cải lương Hải Phòng), sân khấu truyền thống trải qua những giai đoạn thăng trầm cùng lịch sử xây dựng và phát triển của thành phố…
Nửa thế kỷ ấy từng chứng kiến quá trình tiếp lửa đam mê, gìn giữ và phát huy truyền thống, từng bước khẳng định sức hấp dẫn của nghệ thuật cải lương đất Cảng.
Những bước ngoặt của sự trưởng thành
Ra đời khi nghệ thuật cải lương mới được hình thành và từng bước khẳng định vị trí, Đoàn cải lương Phương Đông được đón nhận nồng nhiệt. Những cánh chim đầu đàn của sân khấu cải lương đất Cảng như: Kim Luyện, Hoàng Anh, Văn Mậu, Hoàng Mai, Mộng Lan, Hoàng Vượng…dần tìm được “chỗ đứng” trong lòng người yêu nghệ thuật truyền thống. Những vở diễn kinh điển làm nên tên tuổi của đoàn và các nghệ sĩ thế hệ kế cận (Phi Nga, Mạnh Hải, Thanh Tùng, Thu An…) như: Lò lửa giặc Tần, Bà mẹ sông Hồng, Truy ngư, Đời cô Lựu, Hòn đất, Nổi gió…Thời vàng son đó từng chứng kiến những kỷ lục của 2 tác phẩm: Kêu cứu, Tiền và Nghĩa với hơn 1000 buổi diễn. Cùng với đó là những vai diễn “để đời” của các nghệ sĩ: Hoàng Anh (vai ông Hàn Nhân trong vở Tiền và Nghĩa), Phi Nga (vai cô Lựu trong vở Đời cô Lựu), Kim Dung (vai bà Cả Sợi trong vở Hòn đất)…
Kỷ niệm những chuyến lưu diễn với phương tiện di chuyển là xe đạp, xe thồ, phục vụ chiến sĩ ngay trên ụ pháo hay cạnh chiến hào, từ cơ quan, xí nghiệp, đến các trường học nơi bà con sơ tán vẫn in đậm trong ký ức của từng thế hệ diễn viên. Ngày ấy, trên mặt biển, trong con thuyền lênh đênh, các nghệ sĩ vẫn cất cao tiếng hát từ những vở diễn “Đả Mạnh Lương”, “Em bé giao liên”, “Ngọn lửa”, “Hầm bà làng”… phục vụ những chiến sĩ huyện đảo Cát Hải và các tỉnh biên giới phía Bắc.
Từ năm 1975, Cải lương Hải Phòng bước vào giai đoạn của sự…thay da đổi thịt. Các thế hệ diễn viên được trẻ hóa, khóa sinh viên Khoa Cải lương đầu tiên của Trường trung học Văn hóa - Nghệ thuật làm nên một kíp diễn ăn ý với những vở diễn ấn tượng như: “Huyền thoại Trương Chi”, “Hoàng tử Priêm và nàng Si-ta”, “Quạ thần và pho tượng đá”, “Tô Ánh Nguyệt”, “Đôi dòng sữa mẹ”, “Lôi Vũ”…
Chuyển mình cùng thời đại, gìn giữ “chất” cải lương đất Cảng
Đất nước thống nhất, cải lương Hải Phòng được thổi luồng gió mới với những vở diễn mang hơi thở thời đại như: “Trái tim người đứng gác”, “Thái hậu Dương Vân Nga”, “Tiếng cồng Bà Triệu”. Tiếng vang của cải lương Hải Phòng được khẳng định tại nhiều thành phố lớn trong đó có cả “đất tổ” của nghệ thuật cải lương như: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam…
Từ những năm 90 của thế kỷ 20, khi sân khấu truyền thống đi tìm… người xem, nghệ thuật cải lương Hải Phòng có nhiều đổi thay. Đến nay, bên cạnh nhiều vở diễn về đề tài lịch sử như: “Nữ tướng Lê Chân”, “Ngô Vương Quyền”,… đoàn hướng đến việc mở rộng đối tượng với những tác phẩm mang tính… thị trường mà không mất đi bản sắc và chất lượng nghệ thuật như: “Người lang thang cô đơn”, “Một phút một đời”…
Năm 2009, Hải Phòng là thành phố duy nhất ở khu vực phía Bắc được chọn là địa phương triển khai dự án “Sân khấu học đường” (cùng với Huế và Quảng
50 năm qua, nhiều thế hệ nghệ sĩ của đoàn được Nhà nước phong tặng danh hiệu NSND (Hoàng Anh, Phi Nga), NSƯT (Kim Luyện, Thanh Tùng, Thu Huyền, Tố Hoàn, Lê Hải, Đăng Toàn, Thanh Thuấn)… Sức mạnh của sự kết hợp, truyền lửa đam mê giữa các thế hệ nghệ sĩ, sự gìn giữ bản sắc truyền thống của nghệ thuật cải lương, hướng đi riêng trong việc mạnh dạn trẻ hóa đội ngũ, đón bắt những hơi thở thời đại, hướng tới đối tượng công chúng rộng rãi…làm nên sức sống của từng vở diễn, khẳng định sự tồn tại và phát triển của nghệ thuật cải lương đất Cảng.
Huệ Vũ