1. Chiều 13/6, nhiệt độ ở tỉnh Sverdlovsk, cách thủ đô Moskva hơn 1.700 km về hướng đông, khoảng 15 độ C, trời mưa nhẹ. Mưa thấm đẫm trên ve áo vest của ông Leonid Rapoport, lãnh đạo cơ quan thể thao của tỉnh, khi ông này ngồi trên khu khán đài vừa được xây thêm tại sân vận động Tsentralnyi. "Người hâm mộ bóng đá không quan tâm sân vận động có mái che hay không đâu", ông Rapoport cười.
Để chuẩn bị cho giải vô địch bóng đá thế giới World Cup 2018, chính quyền tỉnh Sverdlovsk giao nhiệm vụ cho các kiến trúc sư địa phương làm thế nào để tăng số lượng ghế ngồi trên khán đài tại sân vận động trung tâm mà vẫn đảm bảo giữ nguyên hiện trạng của các bức tường lịch sử mặt tiền có tuổi đời hơn 60 năm.
Giải pháp cuối cùng, khá đột phá về mặt tư duy, là xây thêm hai khu khán đài không có mái che nhô hẳn ra bên ngoài, ngay bên trên hai cửa ra vào của sân vận động. Từ xa, các khán đài này trông giống như hai chiếc ngăn kéo tủ đang mở, lưng chừng giữa không trung.
"Đương nhiên, tôi nhận được nhiều phản ứng trái chiều", Oleg Gak, kiến trúc sư trưởng của dự án cải tạo sân vận động Tsentralnyi, cho biết. "Nhưng khi chúng tôi hoàn thành bất cứ dự án nào, luôn có người thích và không thích công trình mới, đặc biệt nếu anh chỉ nhìn qua một bức ảnh".
Làn sóng châm biếm chỉ trích nổ ra vào mùa thu năm ngoái, sau khi những bức ảnh đầu tiên chụp công trường thi công khán đài xuất hiện trên báo chí nước ngoài và trở thành chủ đề gây cười trên mạng xã hội Twitter. Đặc biệt những bức ảnh chụp với góc rộng từ trên không cho thấy hai khu vực khán đài xây thêm trông không khác gì những bậc cầu thang bắc từ trên trời xuống.
"Lúc đó chúng tôi nhận được rất nhiều email chê bai sân vận động trông ngớ ngẩn như thế nào", Michal Karas, tổng biên tập phụ trách trang web Stadium DB chuyên đưa tin về các dự án xây dựng sân vận động trên toàn thế giới, cho biết.
Nhưng trong các cuộc phỏng vấn với báo chí, ông Karas và cộng sự đã lên tiếng bênh vực và khen ngợi sự sáng tạo của đội ngũ kiến trúc sư cải tạo sân vận động Tsentralnyi. Theo họ, đây là cách làm hiệu quả về mặt kinh tế nếu so với những sân vận động xây mới nhiều khả năng sẽ nằm đắp chiếu sau kỳ World Cup.
William Craft Brumfield, một nhà nghiên cứu lịch sử về kiến trúc Nga tại đại học Tulane, gọi ý tưởng thiết kế này là "rõ ràng rất gây tò mò" đồng thời khen ngợi chính quyền địa phương và các kiến trúc sư vì nỗ lực bảo tồn hồn cốt của địa điểm lịch sử này. Dù sân vận động được chính thức đi vào hoạt động năm 1957, khu đất này đã là địa điểm chơi bóng đá từ khoảng năm 1900.
"Người dân coi đây là mảnh đất linh thiêng", nhà nghiên cứu Brumfield nhận xét về sân vận động của thành phố công nghiệp Yekaterinburg nằm trên dãy núi Ural.
Sân vận động Tsentralnyi nổi tiếng với bức tường mặt tiền chạm khắc phù điêu cùng những bức tượng điêu khắc đặt trên các cột trụ và các chi tiết trang trí đắp nổi bằng thạch cao mang phong cách kiến trúc tân cổ điển. Sân vận động trải qua nhiều lần trùng tu và được công nhận là di tích lịch sử của địa phương.
"Chuyện này không phải là về World Cup, cũng chẳng phải về sân vận động hay phong cách kiến trúc", bà Elizaveta Likhacheva, giám đốc viện bảo tàng Shchusev ở Moskva, khen ngợi dự án giá 199 triệu USD của chính quyền địa phương và cho rằng những người chỉ trích "chưa từng đặt chân đến Yekaterinburg và không hiểu gì về nước Nga".
Tuy nhiên, những cổ động viên bóng đá sợ độ cao chắc chắn không nghĩ như vậy. Khu vực khán đài dựng tạm phục vụ World Cup nằm chênh vênh trên một hệ thống giàn giáo hình mắt cáo làm bằng thép đan vào nhau dày đặc. Hai khu khán đài bổ sung cao hơn 42 m và khán giả sẽ ngồi chính xác ngay trên rìa mép của sân vận động cũ. Hàng ghế cao nhất giống như phần mái nhô ra từ một tòa nhà 14 tầng.
Bên cạnh đó, tầm nhìn của khán giả ngồi ở khu vực này bị giới hạn trong hình chữ nhật của hai cửa ra vào sân vận động. Để dễ hình dung, cảm giác tương tự như người đi bộ qua một quán bar đang chiếu một trận đá bóng và từ ngoài ngó vào qua ô cửa sổ.
"Nếu anh thực sự đến sân vận động và leo tận lên hệ thống cột chống tạm thời thì anh sẽ không chỉ nhìn thấy toàn cảnh sân vận động mà cả toàn cảnh thành phố tuyệt đẹp", kiến trúc sư trưởng dự án Oleg Gak bông đùa.
Thiết kế khác biệt châm ngòi cho các cuộc tranh cãi. Những người chỉ trích cho rằng công trình này trông nhức mắt, một giải pháp mang tính đối phó trên đà biến thành thảm họa kiến trúc. Người bênh vực lại cho rằng đây là biểu tượng của thứ kiến trúc khả dụng, kết hợp giữa bảo tồn và sự hợp lý trong thiết kế, một quan điểm xây dựng bền vững hiếm thấy trong bối cảnh các sự kiện thể thao tầm cỡ quốc tế thường là dịp để các chính phủ phung phí tiền thuế của dân.
 |
| Tòa chung cư 27 đường Krylova Street nằm sát sân Ekaterinburg, nên người dân phải đối mặt với nhiều biện pháp kiểm soát an ninh gây bất tiện trong sinh hoạt thường ngày. |
Hồi đầu năm, Alexander Meytin, giám đốc an ninh của giải ngoại hạng Nga, ban đầu thừa nhận lo lắng về tính an toàn của công trình, nhưng sau trận đấu thử nghiệm hai tháng trước, ông này khẳng định hệ thống giàn giáo "không suy chuyển trong gió".
Còn Leonid Rapoport, lãnh đạo cơ quan thể thao của tỉnh, cam đoan khán giả thoải mái nhảy nhót để cổ vũ vì "những cột trụ này được làm từ thép của vùng núi Ural nổi tiếng".
2. Với những người không thực sự đam mê bóng đá, World Cup có thể có chút phiền toái. Một hàng rào an ninh bằng kim loại được lắp đặt, ngăn họ với một sân vận động nơi sẽ diễn ra 4 trận đấu trong khuôn khổ giải vô địch bóng đá thế giới World Cup.
Hàng rào cao 3 mét, có các camera giám sát, kéo dài qua nhiều tòa nhà và được giữ nguyên ở đó cho đến tháng 8, dù giải bóng đá sẽ bế mạc vào ngày 15/7. Người dân ở tòa nhà 12 tầng 27 đường Krylova, thành phố Yekaterinburg, cách thủ đô Moskva 1.500 km về phía đông, sống gần sân vận động đến mức họ có thể nhìn thấy các fan trên khán đài từ cửa sổ nhà mình.
Cảnh sát khuyến cáo mọi người không ra ban công, mở cửa sổ hay đứng gần cửa sổ vào những ngày có trận đấu để tránh bị nhầm là những kẻ tấn công và bị trúng đạn từ các cảnh sát bắn tỉa.
"Chúng tôi bây giờ như sống trong một cái vườn thú đằng sau hàng rào", bà Elena Mormol, một cư dân, nói. "Lối vào tòa chung cư của chúng tôi đang bị phong tỏa".
Bà Mormol cho hay bà thậm chí không thể đưa đứa con bị tật nguyền đến bệnh viện khám định kỳ vì không thể sử dụng lối đi hẹp trên vỉa hè mà chính quyền chừa lại để người dân ra đường. Các dịch vụ vận chuyển hàng hóa cũng bị ảnh hưởng.
An ninh được tăng cường không chỉ tạo ra nhiều vấn đề ở Yekaterinburg. Người dân của nhiều thành phố khác diễn ra các trận đấu của World Cup cũng than phiền rằng các biện pháp an ninh đang phá vỡ và lấy đi những lợi ích hiếm hoi của những người dân Nga bình thường.
"Mọi thứ được diễn ra không phải vì người dân hay các fan mà chỉ để các quan chức báo cáo rằng công việc đã được thực hiện", Yevgeny Chernov nói trong cửa hàng bán đồ thể thao mà anh quản lý, nằm tại tòa nhà đang bị chặn. Anh cho hay doanh thu đã giảm một nửa vì hàng rào khiến khách hàng không vào được shop.
Bộ Nội vụ Nga, cơ quan nội vụ vùng Sverdlovsk và ban tổ chức World Cup địa phương chưa phản hồi yêu cầu bình luận về những than phiền của người dân.
Giống như 10 thành phố đăng cai World Cup khác, Yekaterinburg, thành phố có gần 1,5 triệu dân, được áp dụng một chế độ an ninh đặc biệt. Giới chức cho hay điều này là nhằm đảm bảo an toàn cho các cổ động viên, làm giảm nguy cơ bị tấn công và mọi sự bất tiện đều chỉ là tạm thời.
Nga cấm sử dụng các thiết bị bay trong thời gian diễn ra World Cup, thắt chặt các quy định về biểu tình nơi công cộng, cấm tổ chức nướng thịt, đình chỉ việc bán súng ngắn và súng trường.
Một quán bar ở tòa nhà bị phong tỏa trên cho biết doanh thu của họ giảm mạnh vì hàng rào chắn. Một công ty du lịch gần đó nói rằng giới chức đã cố gắng thuyết phục họ và các công ty khác đóng cửa vào các ngày diễn ra trận đấu.
"Chúng tôi sẽ không đóng cửa. Chúng tôi là công ty du lịch và đây là mùa cao điểm. Ai sẽ bồi thường những thiệt hại này cho chúng tôi?", nhân viên Tatyana Strakhina nói.
Cô cho biết thêm rằng việc xây dựng và chuẩn bị cho World Cup đã khiến các khách hàng gặp khó khăn khi đỗ xe gần đó. Các xe hơi bị kéo đi chỗ khác và công ty cô đã xem xét việc chuyển chỗ.
Việc ra nước ngoài cũng sẽ khó khăn hơn với người Nga khi World Cup được tổ chức. Ít nhất trong 4 ngày, các chuyến bay sẽ phải đổi đường bay từ sân bay địa phương đến Chelyabinsk, cách đó 200 km.
Người dân của 52 chung cư trong khu vực an ninh quanh sân vận động Yekaterinburg phải có những chiếc thẻ đặc biệt mới được sử dụng xe hơi trong các ngày có trận đấu. Bất kỳ ai làm việc nhưng không sinh sống ở khu vực này sẽ phải dùng phương tiện công cộng.
Dân cư ở tòa 27 đường KrylovaDa cho hay họ đã bị kiểm tra danh tính suốt nhiều tháng nay. Theo một người dân có tên Dmitry Shevnin, mọi người đều lo lắng rằng họ sẽ bị cản trở vào nhà khi giải đấu diễn ra.
Tuy nhiên, không phải ai cũng cảm thấy khó chịu trước các biện pháp an ninh.
"Bây giờ có thêm nhiều quy định được đưa ra, mọi thứ trở nên yên bình hơn", Yulia Nikolaeva, người có con gái và các cháu sống trong tòa nhà bị chặn, nói. "Trước đây, các fan bóng đá lang thang khắp nơi này, đập các chai lọ và đi vệ sinh ngay trên đường phố".
