Đồ ăn chay chế biến sẵn: Tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn

Dễ mua, khó xác định chất lượng

Mới đây, Sở Y tế Đà Nẵng cho biết, số người nhập viện vì ngộ độc thực phẩm từ các quầy bán hàng ăn uống đồ chay ở chợ Túy Loan đã lên đến 222 người. Theo Ban An toàn thực phẩm (ATTP) TP Đà Nẵng, qua điều tra ban đầu, thức ăn nghi ngờ nguyên nhân gây ngộ độc là món ăn chay tự chế biến tại các hộ gia đình. Nguyên liệu làm những món này được người dân mua tại chợ Túy Loan gồm chả cây, chả đòn, nem, ram và đậu khuôn.

Phó Chủ tịch UBND huyện Hòa Vang Bùi Nam Dũng cho biết, theo những người nhập viện, họ mua đồ ăn chay ngoài chợ về chế biến tại nhà. Sau khi ăn xong thì có những triệu chứng trên. Hiện cơ quan y tế đã lấy tổng cộng 16 mẫu từ các cửa hàng bán thực phẩm chay, trong đó có thực phẩm chưa chế biến, thực phẩm đã nấu chín. Đến nay vẫn chưa tìm nguyên nhân khiến hàng trăm người nhập viện, nhưng những thực phẩm chay đang được nghi là nguyên nhân. 

Đồ ăn chay được chế biến sẵn hiện nay rất dễ mua, tiện lợi nên được ưa chuộng, vì đồ hầu như đã được sơ chế sẵn, chỉ về chế biến như thực phẩm mặn, số khác có thể về chỉ đun nóng lại là có thể dùng, thay vì phải nhiều công đoạn như trước đây. Nhưng người mua rất khó để xác định được mức độ an toàn của những món ăn chay này.

Dễ dàng để tìm mua được những thực phẩm chay chế biến sẵn hay các gia vị chế biến đồ chay ở chợ, siêu thị và trên cả mạng xã hội, các trang thương mại điện tử. Như các món chay giả mặn như giò, chả quế, cá kèo, thịt gà, mực ống chay, bò hầm, gà… xuất xứ từ nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là Trung Quốc. 

Tuy nhiên, trên bao bì nhãn mác lại chỉ có một vài thông tin sơ sài, không có dán nhãn dịch sang Tiếng Việt, thậm chí nhiều sản phẩm không có hạn sử dụng, địa chỉ nơi sản xuất. Khi mà bao bì sản phẩm không rõ thông tin thì cũng khó để biết được bên trong nguyên liệu có thực sự đảm bảo chất lượng. 

Giá cả thì cũng rẻ hơn rất nhiều so với các món ăn mặn cùng tên. Theo quan sát, giá trung bình mỗi loại thực phẩm chay đóng gói sẵn dao động từ vài chục đến vài trăm nghìn/sản phẩm. Các loại gói gia vị, như: Bột canh nấm bào ngư, hạt nêm cà-ri, hạt nêm gà, nước mắm chay, hạt nêm chay có thành phần từ rong biển,… có giá trên dưới khoảng 30.000 đồng/sản phẩm.

Tuy nhiên, việc lạm dụng nguyên phụ liệu trong quá trình chế biến có thể gây mất an toàn sức khỏe. Chẳng hạn, để bảo đảm độ dai, bảo quản được lâu và có mùi cũng như hình thù giống với các loại thực phẩm mặn, các nhà sản xuất, chế biến phải cho thêm hóa chất tạo mùi, màu, chất định hình, phụ gia và chất chống ẩm mốc vào các thành phẩm.

Ăn chay cần đúng cách

Theo chuyên gia dinh dưỡng, ngoài nguy cơ từ việc lạm dụng chất phụ gia, những người ăn chay trường thường dễ bị thiếu máu, loãng xương, giảm đề kháng,... thì việc ăn chay không đúng, đủ chất có thể dẫn đến nguy cơ bị sỏi thận, sỏi tiết niệu, các bệnh về xương khớp và thần kinh do các đồ ăn chay không chế biến đúng khoa học thì khó có thể cung cấp đủ các vi chất dinh dưỡng như: Acid folic, sắt, vitamin B12, kẽm, phốt pho, canxi, chất đạm.

Với những trường hợp nhạy cảm với gluten hoặc bị mắc bệnh celiac (thành phần để thay thế thịt nên khá phổ biến trong các món chay)  thì quá trình hấp thụ Seitan vào cơ thể dễ gây hại cho hệ thống miễn dịch và ảnh hưởng đến đường ruột. Phản ứng miễn dịch này có nguy cơ gây hại cho thành ruột dẫn đến hiện tượng suy dinh dưỡng, các vấn đề về tiêu hóa, thiếu máu, mệt mỏi và nhiều ảnh hưởng tiêu cực khác.

Bên cạnh đó, những người có tiền sử mắc bệnh viêm ruột (IBD) hoặc rối loạn tiêu hóa không nên sử dụng thành phần Carrageenan (thay thế cho sữa, thức uống từ đậu nành và các đồ chay tráng miệng) vì chúng có thể khiến bệnh trở nên trầm trọng hơn. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện thấy carrageenan có thể gây hiện tượng loét và viêm trên động vật thực nghiệm tương tự như viêm loét đại tràng, viêm đường ruột ở người.

Hay trong các món ăn chay công nghiệp thì lượng muối được thêm vào thực phẩm như một chất bảo quản, bổ sung một số chất và đem lại cảm giác ngon miệng nhưng đôi khi có thể bị tăng huyết áp khi lượng muối ăn vào cao.

Cho dù đồ ăn chay công nghiệp hay đồ chay giả mặn đang ngày càng đa dạng, được nhiều nhà lựa chọn “đổi gió” cho những ngày chán món mặn, nhưng nếu ăn những thực phẩm chay đã chế biến sẵn trong một thời gian dài và liên tục thì không những không thanh lọc được cơ thể mà còn đang tự đầu độc cơ thể. Bởi những tác nhân xấu và sẽ gây ra một số bệnh về sau, đặc biệt là sử dụng những đồ ăn chay công nghiệp không rõ nguồn gốc.