Suốt 1 thập kỷ, Douglas Laux sống với những lời nói dối. Ngoại trừ anh trai, tất cả thành viên gia đình, bạn bè và cả người yêu đều tin rằng anh đang sống ở Hawaii và thỉnh thoảng ở Washington DC.
Nhưng thực tế, Laux đã làm việc cho CIA suốt khoảng thời gian đó và nơi ở của anh là Trung Đông và Trung Á. Chỉ khi mới đây anh xuất bản cuốn sách "Left of Boom “ (tạm dịch: Phía sau bom đạn) thì tất cả mọi người mới vỡ lẽ về công việc bí mật của Laux.
Giấu mình tài tình
Laux sinh ra và lớn lên ở một thị trấn phía đông bang Indiana, Mỹ. Cha anh là một cựu chiến binh từng tham chiến ở Việt Nam. Trong cuốn sách của mình, Laux miêu tả về quê hương:
“Trong một cuộc thăm dò năm 2014, 98,1% dân số ở đó là người da trắng nhưng chỉ có 9,5% cư dân trên 25 tuổi tốt nghiệp trung học. Do đó, một đứa trẻ ở đây là nhân viên CIA hay ra tham chiến ở nước ngoài là điều hiếm thấy”.
Khi Laux đang là sinh viên năm nhất đại học với ước mơ trở thành bác sĩ, thảm kịch tấn công khủng bố 11/9/2001 nổ ra làm rúng động nước Mỹ. Đó cũng là bước ngoặt trong cuộc đời Laux khi anh đăng ký tham dự một buổi nói chuyện của CIA. Rồi anh nộp hồ sơ trực tuyến xin việc.
Bất ngờ, Laux nhận được tin nhắn bí ẩn và khó hiểu từ người phụ nữ có tên Mary. Laux nghĩ cô ấy nhắn sai số, nhưng rồi Mary đề nghị Laux làm việc cho CIA ở Washington DC.
Yêu cầu công việc buộc Laux phải tuyệt đối giữ bí mật. Laux cho biết, phải giấu giếm người yêu về cuộc đời hai mặt của mình là điều khó nhất. Các cô người yêu luôn nghĩ rằng anh đang lừa dối họ, làm việc cho một nhóm mafia hoặc buôn bán ma túy. “Tôi chỉ còn cách nịnh nọt họ cho qua chuyện”.
Khi được điều đến Afghanistan làm nhiệm vụ, Laux nói với cha mẹ rằng anh đang làm kinh doanh và phải chuyển đến Hawaii công tác.
“Họ sống ở miền Tây, khoảng cách xa xôi nên họ sẽ khó có thể đến thăm tôi. Nhưng cũng có lần cha mẹ dự định đến thăm nơi ở mới, tôi buộc phải nói dối là bận rộn hoặc không thể sắp xếp thời gian theo kế hoạch của họ”, Laux viết.
Tuy vậy, Laux cũng cho biết anh đã tiết lộ sự thật với người duy nhất là anh trai, phòng khi tử nạn ở nước ngoài.
Thâm nhập 2 tổ chức khủng bố
Khi ra mắt cuốn sách “Left of Boom”, Laux nhận mình là nhân viên CIA đầu tiên thâm nhập vào hai tổ chức khủng bố khét tiếng là Taliban và Al-Qaeda.
Laux đến Afghanistan năm 2010 khi chính quyền của Tổng thống Barack Obama triển khai hàng chục nghìn binh sĩ đến Afghanistan với hy vọng đánh bại Taliban. Laux cũng có mặt trong chiến dịch Neptune's Spear (Ngọn giáo thần biển) kết liễu trùm khủng bố Osama bin Laden năm 2011 ở Pakistan.
Anh không tiết lộ nhiều về vai trò của mình trong các chiến dịch của CIA, nhưng cho biết việc chủ yếu là trà trộn vào lực lượng al-Qaeda và Taliban để thu thập tình báo.
Laux sống trong một pháo đài bê tông, từng là một nhà tù được xây dựng từ thời chiến tranh Liên Xô - Afghanistan những năm 1980.
Anh nói tiếng Pashto, thứ ngôn ngữ bản địa anh đã được học trong thời gian được CIA đào tạo. Laux làm việc bí mật, mặc trang phục Ả Rập và để râu dài. “Người Afghanistan xem đó như là dấu hiệu của sự tôn trọng”, anh giải thích.
Không giống như một số đồng nghiệp của mình, Laux nói anh đối xử khá thân thiết và hiểu người dân bản địa. Anh có thể ngồi tán gẫu, uống trà, hút thuốc lá để làm quen họ, từ đó thâm nhập sâu và bắt đầu thu thập tin tức.
Chẳng bao lâu, Laux đã kết nối được một mạng lưới các gián điệp trong hàng ngũ Taliban. Họ đã cung cấp cho anh hình ảnh, số điện thoại di động và các chi tiết có giá trị khác về phiến quân Taliban.
Khi chiếc trực thăng Chinook của Mỹ bị Taliban bắn rơi ở Afghanistan năm 2011, khiến 22 lính biệt kích SEAL thiệt mạng, Laux đã dò hỏi một chỉ huy Taliban – một trong số người đã bắn chiếc máy bay đó. Tên này vui mừng kể về cú đánh vào kẻ thù nhưng không tiết lộ 3 người khác hỗ trợ.
Vài giờ sau đó, những tên giăng bẫy và bắn hạ chiếc Chinook đều thiệt mạng. Tuy nhiên, Laux không tiết lộ, làm thế nào để cơ quan mật vụ và Lầu Năm Góc xác định những kẻ lập kế hoạch tấn công chiếc trực thăng của Mỹ.
Laux hoạt động ở Afghanistan giữa thời điểm binh lính Mỹ bị tử trận nhiều, phần lớn do dính bom được đặt ở dọc biên giới với Pakistan. Một trong những nhiệm vụ của Laux là truy tìm ra những kẻ chế tạo bom và cung cấp cho Taliban.
Laux cũng phải thuộc vị trí địa lý của khu vực để có thể thoát khỏi những “cái đuôi” theo dõi. Với những gì được đào tạo, Laux thể nhận ra đâu là cảnh sát Afghanistan, đâu là nhân viên FBI hay CIA. Anh cũng phải đối phó với khủng bố, những kẻ bệnh hoạn và những gã vũ phu – những kẻ Laux miêu tả là “tồi tệ nhất trên hành tinh".
Trở thành một gián điệp nằm vùng của CIA trong thời gian từ 2010 tới 2012 khiến Laux chịu áp lực rất lớn. Anh quay lại Mỹ trong năm 2012 và cảm thấy mình lạc lõng giữa chính quê hương mình buộc Laux phải dựa vào ma túy và rượu bia để giải tỏa căng thẳng.
Kế hoạch lật đổ Tổng thống Syria
Mùa xuân năm 2012, cuộc nội chiến ở Syria nổ ra, Laux được cử đến quốc gia Trung Đông này với nhiệm vụ tiếp xúc với lực lượng nổi dậy ở Syria. Anh đã có 1 năm ở Syria, gặp gỡ với các nhóm phiến quân tại đất nước này cùng với một số quan chức tình báo đến từ các nước đối tác của Mỹ.
Trong cuốn sách, Doug Laux cho biết chính anh là người đã “soạn thảo” một kế hoạch đa diện để lật đổ Tổng thống Syria Bashar Assad từ năm 2012.
“Nhà Trắng và các lãnh đạo của CIA đã xác định rõ ngay từ đầu là mục tiêu của đội đặc nhiệm chúng tôi là tìm cách để loại bỏ Tổng thống Assad”, Laux cho biết. Kế hoạch này bao gồm “củng cố cho quân nổi dậy Syria” và “gây sức ép, trả tiền cho các thành viên cấp cao trong chính quyền Assad để buộc ông từ chức”. Một số thành viên đội đặc nhiệm Mỹ còn tin rằng đây là cách để giải quyết cuộc nội chiến Syria một cách hòa bình.
Giám đốc CIA khi đó, David Petraeus, cựu đại sứ Mỹ tại Syria Robert Ford, và cựu bộ trưởng quốc phòng Leon Panetta cũng ủng hộ kế hoạch này. Ông Petraeus, Ford và các quan chức khác đã có những cuộc họp hàng tuần về vấn đề này vào năm 2012.
Cựu Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton cũng đứng về phía ông Petraeus trong các cuộc tranh luận của Nhà Trắng, đặc biệt ủng hộ cho ý tưởng bí mật vũ trang cho phiến quân Syria của CIA.
Tuy nhiên, kế hoạch chứa nhiều lời đề xuất của ông Laux cuối cùng lại bị Tổng thống Barack Obama từ chối. Không lâu sau đó, chính quyền Obama đã phê duyệt một kế hoạch hành động khác của CIA, “khiêm tốn” hơn kế hoạch được đệ trình trước đó.
Cụ thể, CIA đã huấn luyện và vũ trang một số tay súng nổi dậy vào năm 2013 và sau đó cung cấp cho họ tên lửa chống tăng. Tuy nhiên, những nỗ lực này đã không mang lại hiệu quả có tính quyết định trên chiến trường.
Trong khi nội bộ nước Mỹ vẫn đang chia rẽ cách thức ủng hộ lực lượng đối lập ở Syria thì Saudi Arabia, Qatar và các nước khác ở vùng Vịnh bắt đầu tài trợ và vũ trang cho những nhóm tay súng khác nhau cũng như theo đuổi con đường riêng của họ.
Nhìn lại quá khứ, ông Laux thừa nhận mình không tin rằng kế hoạch này hay bất cứ kế hoạch nào khác có thể chấm dứt được nội chiến Syria hoặc ngăn IS trỗi dậy.
“Chẳng có phe ôn hòa nào cả”, ông nhắc tới các nhóm đối lập tại Syria. Đồng thời, Laux đã lên án chính sách của Mỹ tại Syria vào năm 2012 là “yếu ớt” và điều này đã phá vỡ sự tín nhiệm đối với Mỹ tại khu vực này.
Laux chính thức giã từ cuộc đời điệp viên CIA năm 2013 với lý do đã “chán ngấy” sự quan liêu mà anh đã chứng kiến ở cả trong và ngoài nước. Cựu điệp viên cho biết, dù cuốn sách của anh được xuất bản nhưng đã bị cắt xén nhiều sau khi CIA thẩm tra.
Tuy vậy, theo Laux, cuốn sách phần nào cho thế giới hiểu về nước Mỹ sau vụ tấn công khủng bố 11/9/2001 và những thay đổi trong cách tiếp cận của CIA tại những vùng chiến sự.
