Điểm tựa bảo vệ tài nguyên, phát triển bền vững

Thủ tướng Chính phủ vừa ký Quyết định 742/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch hệ thống khu bảo tồn biển Việt Nam đến năm 2020, trong đó Hải Phòng có khu bảo tồn biển Cát Bà, Bạch Long Vỹ. Đây là tiền đề tạo điều kiện để duy trì và quản lý nguồn lợi thuỷ sản, bảo vệ đa dạng sinh học biển đảo Cát Bà, Bạch Long Vỹ, đáp ứng các mục tiêu phát triển khác cũng như nhu cầu của con người. Tuy nhiên, việc khai thác và tác động quá mức của con người đặt ra yêu cầu cấp thiết đẩy mạnh việc bảo tồn biển  nơi đây.

Một góc khu bảo tồn biển Cát Bà                                                                                       Ảnh: Duy Lân

Bảo tồn biển-nguồn tài nguyên quý giá

Theo Quyết định 742 trong giai đoạn 2010-2015 sẽ thiết lập và đưa vào hoạt động 16 khu bảo tồn biển, trong đó có khu bảo tồn Bạch Long Vỹ và Cát Bà. Vốn đầu tư cho quy hoạch trên dự kiến khoảng 460 tỷ đồng được đầu tư làm hai giai đoạn. Giai đoạn 2011-2015 dự tính khoảng 300 tỷ đồng, giai đoạn 2016-2020 khoảng 160 tỷ đồng.

Khu bảo tồn  biển Cát Bà và Bạch Long Vỹ với các  rạn san hô, bãi cỏ biển, rừng ngập mặn, bãi cát biển hình thành vùng biển có tính đa dạng sinh học cao. Ở mỗi khu bảo tồn đang có  hàng nghìn loài động thực vật biển, thực vật, động vật nổi, cỏ biển, rong biển, thực vật ngập mặn, san hô, loài động vật đáy, cá  biển, rắn biển, rùa, thú… sinh sống, trong đó Cát Bà có 58 loài nằm trong sách đỏ Việt Nam. Mặt khác, trong số hàng trăm loài động vật có xương sống trên cạn như thú, chim, bò sát… có 22 loài ghi trong sách đỏ Việt Nam và 7 loài ghi trong danh mục đỏ thế giới. Đặc biệt, loài Voọc đầu trắng Cát Bà  là loài đặc hữu, chỉ có ở Cát Bà. Theo điều tra của dự án  “Bảo tồn đa dạng sinh học dải ven bờ Việt Nam”, vùng biển đảo Cát Bà, Bạch Long Vỹ có hệ san hô sống  tạo thành những rạn nhỏ hẹp, không liên tục.

Khu bảo tồn biển đảo Cát Bà, Bạch Long Vỹ là nơi ẩn náu của nguồn tài nguyên thuỷ sản giàu có, quý giá, có nhiều giá trị về kinh tế như cá Hồng, cá Song, cá Thu, cá Chim,… Người dân địa phương và ngư dân đến từ nơi khác coi Cát Bà, Bạch Long Vỹ là khu vực đánh bắt thuỷ sản màu mỡ, cho năng suất và lợi  ích kinh tế cao. Mặt khác, khu bảo tồn biển Cát Bà, Bạch Long Vỹ có tiềm năng phát triển kinh tế du lịch, dịch vụ. Thực tế nhiều khách du lịch trong và ngoài nước yêu thích du lịch sinh thái, muốn khám phá nguồn tài nguyên biển phong phú đã đến Cát Bà để tham quan khu bảo tồn biển bằng thuyền. 

Khuyến khích cộng đồng dân cư tham gia

Lợi ích kinh tế, môi trường mà biển đảo Cát Bà, Bạch Long Vỹ đem lại là không thể đong đếm. Tuy nhiên, hiện các rạn san hô trong vùng đang bị đe doạ bởi lớp bùn lắng đọng. Thói quen khai thác thuỷ sản  theo phương thức huỷ diệt của ngư dân và hiện tượng khai thác san hô là những mối đe doạ thường trực đối với nguồn  tài nguyên thuỷ sản trong khu vực. Nhiều ngư dân dùng mìn, chất độc, lưới mắt nhỏ và xung điện trong khai thác và đánh bắt thuỷ sản làm cạn kiệt dần  đàn cá. Mặt khác, các hoạt động giao thông trên biển, chất thải từ các bến cảng, vùng sản xuất công nghiệp, nông nghiệp lân cận đe doạ ô nhiễm môi trường biển Cát Bà. Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Văn Thành từng nhấn mạnh: “Cần nâng cao nhận thức cho các cấp, ngành và người dân về bảo tồn biển, đồng thời để việc bảo tồn biển bền vững, liên tục, cần quan tâm hỗ trợ phát triển sinh kế cho cộng đồng như thuyền đánh cá, tri thức, kinh nghiệm khai thác thủy sản, nguồn vốn và nguồn thu nhập thay thế... Bởi đa phần họ là những cộng đồng nhỏ, biệt lập và sinh sống hoàn toàn dựa vào  khai thác biển”.

Một trong những giải pháp được Chính phủ đưa ra là xây dựng cơ chế chính sách khuyến khích, thu hút các tổ chức, cá nhân, đặc biệt là cộng đồng dân cư tham gia đầu tư để thiết lập và quản lý các khu bảo tồn biển. Đây cũng là lợi thế mà khu bảo tồn biển Cát Bà, Bạch Long Vỹ đang triển khai khá hiệu quả. Người dân được hưởng lợi từ các hoạt động bảo tồn, trong đó có việc phát triển kinh tế, du lịch cộng đồng, nuôi trồng và khai thác thủy sản trong điều kiện cho phép cũng như trồng và bảo vệ rừng trong khu vực bảo tồn. Tuy nhiên, việc nghiên cứu chính sách để cộng đồng cư dân quản lý các khu bảo tồn biển được hưởng lợi từ dịch vụ bảo vệ nguồn lợi thủy sản, bảo đảm sự phát triển bền vững và hiệu quả cần sớm hoàn thiện. Mặt khác, việc đào tạo đội ngũ cán bộ làm công tác bảo tồn biển có năng lực quản lý, chuyên môn từ huyện đến các xã và trong cộng đồng dân cư ven biển cần được đẩy mạnh. Bên cạnh đó, tổ chức xây dựng và nhân rộng các mô hình quản lý có sự tham gia của cộng đồng để bảo vệ nguồn lợi hải sản trong và chung quanh khu bảo tồn biển.

Văn Lượng