VQG Phong Nha - Kẻ Bàng nằm ở khu vực Tây Bắc tỉnh Quảng Bình, trải dọc trên biên giới Việt – Lào với diện tích vùng trung tâm là 123.326ha và 217.674ha vùng đệm. Vườn nằm trong địa phận 13 xã thuộc 3 huyện: Minh Hóa, Bố Trạch và Quảng Ninh. VQG này được các tờ báo quốc tế nổi tiếng như: The New York Times, The Guardian, The Mirror, The Huffington Post... và hơn 50 tạp chí trên thế có rất nhiều bài viết giới giới thiệu.
“Vương quốc” hang động
Theo khảo sát của giới địa lý, khối núi đá vôi Phong Nha rộng lớn đến 10.000 km2 – lớn nhất bán đảo Đông Dương - nằm vắt trên dãy Trường Sơn hùng vĩ. Các nhà khoa học lý giải, cách đây hơn 460 triệu năm, những quả đồi bát úp khổng lồ nằm dưới đáy biển sâu qua quá trình biến đổi địa chất và nhô lên đã tạo nên sinh cảnh đặc thù cho Di sản Thiên nhiên thế giới Phong Nha – Kẻ Bàng.
 |
Cửa ngõ vào Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. |
Hai khoáng chất hoà tan là canxi và cacbon trong vỏ sinh vật biển, kết hợp tự nhiên với nước biển tạo thành một khoáng chất mới là canxi cacbonat. Trải qua hàng trăm triệu năm kiến tạo địa chất của vỏ trái đất đẩy những lớp trầm tích này nhô lên từ đáy biển và tạo thành những núi đá vôi sừng sững tại Phong Nha.
Nước mưa thấm vào những kẽ nứt, khe hở của đá vôi, theo trọng lực chảy xuống cho đến khi gặp tầng phân lớp trầm tích thấp hơn. Quá trình này tiếp diễn không ngưng nghỉ, làm mòn để những khe nứt trở nên rộng hơn và hình thành ra những hang động khổng lồ. Rồi cũng chính nhờ nước khi gặp vật cản trong quá trình lưu thông sẽ để lại những khoáng chất bên trong tại một điểm. Quá trình này diễn ra bền bỉ liên tiếp đã tạo nên những khối thạch nhũ lớn nhỏ với đầy đủ hình hài, sắc màu.Tất cả đó dần tạo nên những kỳ quan tráng lệ như hang Sơn Đoòng, hệ thống hang Hổ, động ướt Phong Nha, động khô Thiên Đường, hang Én...
 |
Hang Sơn Đoòng - hang động lớn nhất thế giới. |
Chưa ai có thể tính đếm nổi hang động ở Phong Nha - Kẻ Bàng dừng lại con số bao nhiêu. Nhưng, riêng số lượng các chuyên gia khảo sát được tính đến nay đã có gần 450 hang động. Từ các dữ liệu khảo sát trên khắp thế giới cho thấy, chưa một nơi nào trên thế giới có nhiều hệ thống hang động đồ sộ, kỳ vĩ và tráng lệ như ở Di sản thiên nhiên thế giới này. Tất cả đó đều lộng lẫy, kỳ vĩ như những tác phẩm điêu khắc bằng nhũ đá từ một bàn tay màu nhiệm tạo ra để sẵn sàng làm say đắm những ai muốn khám phá…
Hệ sinh thái đa dạng bậc nhất
Trong cuốn Bảo tồn đa dạng sinh học dãy Trường Sơn (do Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam biên soạn) khẳng định: VQG Phong Nha - Kẻ Bàng có hệ tự nhiên đa dạng nhất trong tất cả các VQG và khu dự trữ sinh quyển trên thế giới.
 |
Một cá thể linh trưởng quý hiếm tại Phong Nha – Kẻ Bàng. |
Thực vật trên núi đá vôi là dạng thực vật điển hình với sắc thái rừng nhiệt đới xanh ẩm, rậm cao 800m so với mặt biển. Tỷ lệ che phủ đến 93,57% và rừng nguyên sinh chiếm đến 83,74% cùng rất nhiều loài thực vật đặc trưng riêng có.
Tồn tại trong sinh cảnh VQG này là một hệ thực vật đồ sộ với sự có mặt của 2.951 loài thuộc 1.006 chi, 198 họ, 62 bộ, 11 lớp, 6 ngành. Trong đó, có nhiều quần thể thực vật lớn, đặc biệt quý hiếm. Về hệ động vật, đây là nơi sinh sống của 154 loài thuộc 90 giống, 32 họ, 11 bộ (nổi bật nhất là hổ và bò tót - loài bò rừng lớn nhất thế giới); 303 loài chim; có 151 loài bò sát; 295 loài bướm; 215 loài cá. Hàng trăm loài trong hệ động, thực vật này có tên trong Sách Đỏ Việt Nam, Sách Đỏ thế giới và hàng chục loài đặc hữu của Việt Nam. Đặc biệt, cộng đồng linh trưởng ở Phong Nha – Kẻ Bàng được ghi nhận phong phú bậc nhất Đông Nam Á với 10 loài, “tinh túy” trong số này là Voọc Hà Tĩnh.
 |
Đàn Voọc Hà Tĩnh sống trong VQG Phong Nha – Kẻ Bàng. |
Bên cạnh đó, nhiều loài động, thực vật mới đã được phát phát hiện như: 2 loài bọ cạp mới sống trong hang động không ánh sáng mặt trời; chim chích trên núi đá vôi; dương xỉ mọc trong hang động; bách xanh đá; các loại lan hài; 10 loài cá mới, 1 loài cá lạ có thể bơi ngược nước thác mạnh; 4 loài bò sát; tái phát hiện sau 50 năm loài rắn lục sừng…
Đặc biệt nhất, chuột đá Lào - loài được khẳng định là đã tuyệt chủng 11 triệu năm trước - được Tổ chức Bảo tồn động thực vật hoang dã quốc tế (FFI) và một nhóm điều tra Việt Nam phát hiện vẫn sống trong rừng sâu VQG này. Đó là những bí ẩn cần được khoa học thế giới công nhận và khẳng định cho Phong Nha - Kẻ Bàng.
 |
Kỳ lạ loài chuột đá Lào tưởng chừng đã tuyệt chủng 11 triệu năm trước vẫn tồn tại trong rừng Phong Nha. |
Năm 2003, Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) đã công nhận Phong Nha - Kẻ Bàng ở tỉnh Quảng Bình là Di sản Thiên nhiên thế giới ở tiêu chí địa chất địa mạo. Đến năm 2015, với những giá trị ngoại hạng của mình, VQG này tiếp tục được UNESCO vinh danh là Di sản Thiên nhiên thế giới lần 2 với các tiêu chí: hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Suốt nhiều năm qua, các hãng thông tấn, báo chí quốc tế lớn như: The New York Times, The Guardian, The Mirror, The Huffington Post... và hơn 50 tạp chí trên thế giới đã liên tục có rất nhiều bài viết ca ngợi.
