Hiện nay cảnh quan chung quanh Chùa Cầu nhếch nhác, nhất là nguồn nước thải đang từng ngày đe dọa, xâm hại chân Chùa Cầu, gây ra ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Trong khi đó, từ phía sau chùa cũng bị nguồn nước thải đang ngày đêm “tấn công” khu dân cư đông đúc.
Bên cạnh đó, hàng nghìn hộ dân, nhà hàng, khách sạn, các cơ sở sản xuất, kinh doanh… nằm dọc theo các tuyến đường Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Phan Châu Trinh, Trần Hưng Đạo… xả nước thải chưa qua xử lý xuống dòng kênh Chùa Cầu rồi chảy ra sông Hoài, khiến dòng nước ở đây đục ngầu, đen ngòm, sủi bọt trắng xóa, bốc mùi lan tỏa tanh hôi nồng nặc, phát tán ra khu vực phố cổ, nhất là vào mùa nắng nóng, khô hạn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến người dân và du khách tham quan.
“Mục sở thị” quanh phố cổ và dọc bờ sông Hoài thì được biết, vấn nạn ô nhiễm môi trường xảy ra từ nhiều năm qua, là điều quan tâm và nhức nhối nhất hiện nay. Ông Trần Văn Hải, nhà trên đường Nguyễn Thị Minh Khai (cạnh Chùa Cầu), phản ánh: “Nước thải dưới dòng kênh Chùa Cầu lúc nào cũng bốc mùi hôi tanh, khó chịu. Hơn thế nữa, những ngày trời nắng nóng kéo dài, dòng sông gần như ngưng chảy, nguồn nước bị tù đọng, ô nhiễm lại càng bức bối hơn. Hàng ngày, lưu lượng du khách về đây tham quan rất đông, chẳng lẽ để tình trạng này tồn tại mãi sao. Về lâu dài, đề nghị chính quyền, ngành liên quan Hội An nên xây dựng Trạm xử lý nước thải cạnh Chùa Cầu, trước khi thải ra môi trường…”.
Còn chị Tôn Nữ Phương Trà, du khách đến từ TP.Huế đi tham quan, du lịch, lưu trú phố cổ dài ngày, thì chia sẻ: “Chùa Cầu là biểu tượng Di sản văn hóa thế giới – Hội An, mang vóc dáng kiến trúc cổ, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, nơi lưu giữ ký ức hồn xưa phố cổ, cần phải trùng tu, bảo vệ, gìn giữ như báu vật. Song hiện nay Chùa Cầu bị nước thải xâm thực và nạn ô nhiễm môi trường hủy hoại…”.
Ngoài ra Chùa Cầu nằm ở vùng hạ lưu của con sông lớn, triều cường và dòng chảy mạnh, lại là vùng thấp, trũng cho nên hằng năm vào mùa mưa lũ thường xuyên gây ra ngập, lụt kéo dài cũng là tác nhân ảnh hưởng không nhỏ đến tuổi thọ của chùa.
Được biết, chính quyền TP Hội An đã và đang chỉ đạo quyết liệt các ngành chức năng liên quan, ra sức nỗ lực cải thiện tình trạng ô nhiễm và cảnh quan nơi đây. Nhiều giải pháp đã được triển khai, chính quyền sẽ cho giải tỏa các hộ dân hai bên kênh nước Chùa Cầu và ruộng rau muống, sau đó nạo vét lòng kênh, thiết kế thoát lũ kết hợp xử lý nước.
Trạm bơm cấp nước kênh Chùa Cầu đã xây dựng cùng với việc xây dựng cảnh quan, điện chiếu sáng, cây xanh…tạo ra môi trường trong lành, thông thoáng và thân thiện. Hồ điều hòa đã xử lý nước thải bằng phương pháp lắng lọc tự nhiên tại hồ, trước khi chảy qua khu vực.
Địa điểm hồ điều hòa nằm tại ruộng rau muống phía thượng lưu Chùa Cầu, mái dốc được kè bằng tấm lợp bê-tông, nước từ kênh phía bắc đường Phan Châu Trinh sẽ chảy qua cống hộp vào hồ điều hòa. Sau khi lắng lọc tự nhiên tại hồ, dòng chảy theo cống hộp chảy vào kênh dưới Chùa Cầu, nước thải của khu dân cư xung quanh cũng được gom bằng các tuyến cống rãnh rồi dẫn vào hồ điều hòa.
Ngoài ra, để tạo nguồn nước cấp lấy từ kênh đào sông Hoài, với sự tài trợ của Tổ chức JICA (Nhật Bản), đã xây dựng trạm bơm cấp nước đặt ngầm dưới tuyến đường ven theo kênh đào sông Hoài, khu vực đường bao Nguyễn Thị Minh Khai, nước được bơm lên theo tuyến ống chảy dọc theo hẻm, rồi vòng lên đường bê-tông trước làng nghề đến hồ điều hòa…
Thế nhưng xem ra, hồ điều hòa chưa được phát huy hiệu quả, trên sông Hoài và Chùa Cầu không những được cải thiện, mà ngày còn tiếp diễn ô nhiễm môi trường nghiêm trọng hơn. Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Chí Trung - Giám đốc Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An cho biết: “Nạn ô nhiễm môi trường hiện nay trên sông Hoài và Chùa Cầu là mối quan tâm hàng đầu của thành phố, trong những năm qua thành phố đã có nhiều biện pháp và những động thái tích cực để hạn chế tình trạng trên, song nạn ô nhiễm vẫn còn xảy ra là lý do khách quan. Trong thời gian đến, Tổ chức JICA sẽ nghiên cứu cho xây dựng một trạm xử lý nước thải với quy mô lớn, thiết bị hiện đại, thì nạn ô nhiễm sẽ dần được cải thiện, khắc phục…”.
Trước sự “tấn công” của thời gian, thiên tai, con người…, chính quyền, Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An và ngành chức năng nhanh chóng có những động thái tích cực, chắc chắn hơn để bảo vệ nghiêm ngặt Chùa Cầu.
