Bên cạnh đó, câu chuyện bí ẩn về hạc trời và cá voi xuất hiện ở lễ hội An Dương Vương Đền Cuông càng khiến ngôi đền này thêm linh thiêng, huyền bí.
Cội nguồn truyền thuyết An Dương Vương
Đền Cuông là di tích lịch sử đã được Nhà nước xếp hạng và cũng là một danh thắng đẹp nằm trên núi Mộ Dạ, một ngọn núi thuộc dãy Đại Hải, bên quốc lộ 1A, trên địa bàn xã Diễn An, huyện Diễn Châu (tỉnh Nghệ An), cách TP Vinh khoảng 30km về phía Bắc.
Đền thờ Thục An Dương Vương – hậu duệ 18 đời của vua Hùng, người đã có công đánh Tần đuổi Triệu mang lại độc lập tự do cho dân tộc, gây dựng non sông gấm vóc nước Âu Lạc ta thủa xưa. Và tướng quân Cao Lỗ, vị danh tướng có công chế tác nỏ thần giữ yên bờ cõi cho dân tộc.
Tương truyền năm 208 (trước công nguyên) Thục An Dương Vương bị Triệu Đà bất ngờ đem quân tấn công, phải rút lui về phương nam. Đến bước đường cùng người đã cùng 50 binh sĩ trung thành tuẫn tiết tại Cửa Hiển, phía bắc núi Mộ Dạ.Tưởng nhớ đến công ơn của Thục An Dương Vương, nhân dân Diễn Châu đã lập đền thờ trên núi Mộ Dạ, hàng năm tổ chức lễ hội để tưởng nhớ đến công ơn của người.
Tổng thể kiến trúc đền Cuông được xây dựng theo kiểu chữ “Tam”: hạ điện, trung điện và thượng điện. Tam quan đồ sộ, cổ kính rêu phong. Cổng giữa có ba lầu, chằng chịt rễ cây si đeo bám khiến cho cảnh trí càng thêm u tịch. Riêng trung điện có kết cấu 8 mái, 2 tòa còn lại 4 mái, đầu đao cong vút. Các công trình của đền đều đồ sộ, cột to, tường dày vững chãi nhưng không thô vì các chi tiết, hoa văn được chạm đắp tinh tế toát lên vẻ đẹp thanh thoát.
 Đền Cuông linh thiêng, đậm chất bi hùng lịch sử. |
Đền Cuông được xây dựng trên một vị trí thông thoáng, giàu chất sử thi. Trên núi Mộ Dạ ngày nay là cả một cánh rừng thông bạt ngàn. Sau núi là biển cả mênh mông, ngày đêm rì rào sóng vỗ. Ở phía Bắc chân núi là cửa Tư Hiền gắn với sự kiện bi hùng của đất nước - nơi có ngôi mộ công chúa Mỵ Châu. Từ đền Cuông nhìn về hướng Tây là núi Mụa có dáng voi phục, đăm đắm chầu về đền.
Trải qua hai cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ, đền bị hư hại khá nhiều, miếu thờ Mỵ Châu và tường của đền bị bom phá tan. Nhiều năm liền lễ hội đền Cuông bị lãng quên. Mãi đến năm 1990, nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của chủ tịch Hồ Chí Minh, đền Cuông mới được trùng tu một cách quy mô.
Năm 1995, sau một thời gian dài gián đoạn, lễ hội đền Cuông được tổ chức trở lại, với quy mô và tầm ảnh hưởng lớn. Lễ hội thu hút sự quan tâm của nhiều người trong và ngoài tỉnh. Từ đó đến này, hàng năm vào các ngày 14, 15,16 tháng hai âm lịch sẽ diễn ra lễ hội đền Cuông.
Vào những ngày diễn ra lễ hội, người dân thường bày mâm cỗ với những sản vật của biển để dâng lên Vua An Dương Vương, tỏ lòng biết ơn. Đồng thời cầu mong năm mới may mắn, an lành, mong những chuyến biển thuận buồm xuôi gió, cá bạc đầy khoang.
Nổi tiếng ling thiêng và huyền bí nên không chỉ người dân Nghệ An mà du khách bốn phương khi qua đền Cuông, như một phản xạ tự nhiên thường dừng chân nơi ngôi đền lịch sử này để thắp nén nhang, hồi ức lại câu chuyện lịch sử thấm đẫm nước mắt về tình yêu, tình phụ tử trong buổi đầu của thời kỳ dựng nước.
Tích hạc trời và cá voi chết cùng bóng dáng cố nhân
Lật lại những câu chuyện về ngôi đền này, người dân nơi đây vẫn lưu truyền về sự xuất hiện của hạc trời đúng ngày lễ khai mạc đền Cuông vào năm 1995. Năm đó, khi hàng nghìn người đang chăm chú nhìn màn cưỡi ngựa diễu hành của một nông dân thì bất ngờ con hạc to, trắng toát tựa như đại bàng hạ cánh trên tay người cưỡi ngựa.
 |
Xác con hạc được ướp, trưng bày ở đền Cuông. |
Giữa biển người mênh mông nhưng con hạc liên tục vẫy cánh khoe sắc. Sự kiện này nhanh chóng trở thành câu chuyện thời sự nóng bỏng ở xứ Nghệ lúc bấy giờ. Từng đoàn người từ khắp nơi kéo về Đền Cuông để ngắm hạc và cầu khấn.
Việc hạc bỗng dưng xuất hiện đúng ngày khai mạc lễ hội đền Cuông khiến nhiều người càng tin hơn về chuyện điển tích từ xa xưa. Bởi hạc là loài động vật thường bay ở tầm cao và sợ tiếp xúc với con người.
Thế nhưng, hạc trắng kia bỗng dưng xuất hiện đúng vào ngày lễ hội đền Cuông gây ra rất nhiều lý giải trái chiều, ai cũng cho rằng, đó là Mỵ Châu hóa thân để tham gia Lễ hội cùng mọi người. Sau đó, hạc được đưa vào đền, cho đậu ở nơi trang trọng, có không gian thoáng để mọi người chiêm ngưỡng.
Tuy nhiên, một ngày sau khi Lễ hội kết thúc, hạc cũng chết nên người dân càng tin điều đó ứng nghiệm lý giải của họ về mối liên hệ giữa con hạc với câu chuyện cổ xưa. Sau khi tham khảo ý kiến của nhiều chuyên gia, hạc đã được mang ra Hà Nội ướp xác rồi được đưa vào lồng kính chuyển về Nghệ An. Cho đến nay, tại đền Cuông xác con hạc vẫn còn y nguyên trong lồng kính, như để người dân khi đến với ngôi đền đều nhớ lại câu chuyên xưa.
Một năm sau, khi mà câu chuyện con hạcbí ẩn xuất hiện tại đền Cuông chưa kịp lắng xuống thì trong dịp Lễ hội đền Cuông, ở bờ biển Cửa Hiền (thuộc địa phận xã Diễn Trung, huyện Diễn Châu), phía sau ngôi đền huyền thoại, một con cá voi 10 tấn chết dạt vào bờ. Nghe tin đó, người dân tham gia Lễ hội ùn ùn kéo về phía bờ biển để thắp hương cầu khấn.
Theo lý giải của người dân, biển Cửa Hiền khi xưa là nơi An Dương Vương gieo mình xuống biển, sau đó người ta cũng đã lập miếu thờ tại đây. Lý do để người ta tin vào câu chuyện xưa, là bờ biển Cửa Hiền cạn, chuyện cá voi chết dạt vào bờ là ngàn năm có một. Như vậy, ứng nghiệm truyền thuyết xưa, sau khi giết chết Mỵ Châu, An Dương Vương đã gieo mình xuống biển.
Người dân đinh ninh rằng, hạc về là hiện thân cho Mỵ Châu và cá voi chết một năm sau đó, dạt vào bờ biển và minh chứng cho cái chết đầy bi thảm của Vua An Dương Vương. Có lẽ với niềm tin như vậy mà lễ an táng xác chết của cá voi năm ấy có sự tham gia của hàng trăm ngàn người với nhiều nghi thức trang trọng nhất. Ngôi mộ cá voi được người dân ngày ngày hương khói.
Vậy là sau khi đền Cuông được tôn tạo và Lễ hội hoạt động trở lại, người dân đã chứng kiến những sự việc có mức độ trùng lặp đến lạ kỳ. Tất nhiên, bóng dáng sau những câu chuyện như hạc về và cá voi chết đều ẩn hiện rất rõ bóng dáng của người xưa. Vì thế mà sau hàng ngàn năm, câu chuyện lịch sử về An Dương Vương và Mỵ Châu vẫn còn nguyên giá trị.
Đền Cuông một danh thắng có nhiều phong cảnh đẹp, mang huyền thoại thiêng liêng, đậm chất bi hùng lịch sử, không chỉ trở thành một trong những điểm thăm quan du ngoạn của mảnh đất xứ Nghệ mà là nơi để con cháu muôn đời sau tưởng nhớ và tri ân đến những nhân vật lịch sử của đất nước. Đó cũng là cách để trở về cội nguồn, được hòa mình vào hồn thiêng sông núi, của nước non Âu Lạc.
