Đền thiêng thờ đại tướng quân Vũ Thị Thục
Theo sử sách, Đông Nhung Đại tướng quân Vũ Thị Thục sinh tại thôn Phượng Lâu, thành phố Việt Trì (tỉnh Phú Thọ). Sinh thời, Thục Nương là một người phụ nữ có nhan sắc, đoan trang, văn võ song toàn, khí phách quật cường. Sau này bà cùng với các bậc liệt nữ: Nữ tướng Hồ Đề (còn gọi là Lự Nương công chúa), Nữ tướng Lê Chân; Nữ tướng Quách A Ni (còn gọi là Khâu Ni công chúa), Nữ tướng Tống Vĩnh Huy (Vĩnh Huy công chúa), Nữ tướng Thánh Thiên là 6 vị nữ tướng kiệt xuất dưới trướng Hai Bà Trưng.
Năm 18 tuổi, Thục Nương đính hôn với Phạm Danh Hương (là con một vị hào mục cai quản 13 trang ở Nam Chân, bên kia sông, quê chính ở Liệt Trang). Đôi trai tài gái sắc đang chờ ngày cưới thì gặp tai họa.
 |
Lược sử đền Bát Nàn. |
Thời đó, nước ta là thuộc địa của phong kiến phương Bắc, viên quan Thái thú Tô Định (nhà Hán) đang cai trị nước ta háo sắc, biết tiếng Thục Nương xinh đẹp tài sắc nên Tô Định cho quân lính bắt cha và chồng chưa cưới vào dinh ép buộc phải gả Thục Nương cho hắn.
Bị cự tuyệt, Tô Định tìm cách giết hại cha con ông Phạm Danh Hương, sau đó cho quân về lùng bắt Thục Nương. Được dân làng che chở, Thục Nương cùng vài người thân chạy thoát ra sông Hồng, xuôi thuyền về Nam. Vài ngày sau, họ dừng thuyền ở vùng đất Tiên La, thuộc huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Tại đây, nàng Thục Nương đã lập căn cứ, tụ cờ khởi nghĩa, tổ chức cho nhân dân phát triển nông nghiệp, xây dựng lực lượng vững chắc.
Khi Hai Bà Trưng dấy cờ khởi nghĩa, đã cho người về khuyến dụ hợp sức, Thục Nương đã cùng các tướng lĩnh kéo quân về Mê Linh dựng cờ khởi nghĩa, đánh đuổi giặc Nam Hán. Dưới trướng của Hai Bà Trưng, Vũ Thục Nương hiệu là Bát Nàn đại tướng quân cùng với 5 nữ tướng tài giỏi khác cầm quân đánh giặc, trăm trận trăm thắng. Theo dân gian truyền lại, giặc Hán nghe tên các bà đã khiếp sợ tháo chạy, dẫm đạp lên nhau mà chết.
 |
Một khoảng sân đền rộng rãi, rợp bóng cây xanh |
Đất nước độc lập không lâu thì đến tháng 4 năm 42 sau Công nguyên, giặc Hán lại đem quân xâm chiếm nước ta lần nữa. Lần này thế giặc mạnh hơn, tàn bạo hơn trước. Hai Bà Trưng cùng nhiều tướng sỹ đã hy sinh anh dũng. Sau trận Cẩm Khê thất thủ, Vũ Thị Thục đem quân về cố thủ ở Tiên La Trang (tỉnh Thái Bình ngày nay) để tiếp tục kháng chiến. Tháng 8 năm 43 sau Công nguyên, giặc Hán đem quân đánh căn cứ, nghĩa quân đã chống trả quyết liệt, nữ tướng Thục Nương đã rút gươm tuẫn tiết tại gò Kim Quy.
Ghi nhớ công lao và nghĩa khí của bà, nhân dân Tiên La ở Thái Bình đã lập đền thờ bà, hiệu là đền Tiên La để nhân dân hương khói, tưởng nhớ nữ tướng anh hùng của dân tộc.
 |
Ngôi đền hướng mặt ra sông Lô mênh mông sóng nước... |
Ngôi đền tưởng nhớ bậc danh nhân
Dân gian truyền lại, sau khi nữ tướng Bát Nàn hi sinh vì nghĩa lớn, nhân dân xã Phượng Lâu, thành phố Việt Trì đã lập đền thờ phụng bà ngay khu vực cửa sông Lô. Ban đầu, dù ngôi đền chỉ là một am nhỏ bằng tre nứa đơn sơ, sau được xây lại bằng gạch đá ong vững chãi. Tương truyền khoảng 200 năm trước, khi sông Lô chưa đổi dòng, ngôi đền Bát Nàn được xây dựng ở vị trí phía ngoài cổng, chỗ gốc đa to hiện nay. Hiện cây đa cổ thụ này đã được chứng nhận Cây di sản.
Qua thời gian và nhiều biến động của lịch sử, kiến trúc đền cổ đã bị mai một. Sau năm 1975, đền được phục dựng lại trên vị trí cũ phục vụ nhu cầu tín ngưỡng, tâm linh của nhân dân trong vùng. Do đền cũ xuống cấp, chính quyền và nhân dân địa phương đã xây dựng lại ngôi đền hiện nay trên cơ sở gìn giữ và phát huy vốn cổ. Hiện trong đền vẫn còn lưu giữ nhiều cổ vật như ống hoa, mâm bồng, bát đĩa, bình vôi, bát hương có niên đại từ thế kỷ 19.
 |
Tương truyền xưa kia đền ở vị trí ngoài này - nơi cây đa cổ thụ đã được công nhận Cây di sản. |
Theo quan sát, đền Bát Nàn hiện nay được xây dựng ở địa thế khá đẹp. Diện tích xây dựng chừng 45m2 nhưng khang trang, kiên cố, mặt quay hướng Đông Nam, phía trước là sông Lô mênh mông sóng nước. Đền được xây dựng theo kiểu chữ Nhất (-), xung quanh có nhiều cây cối xanh tươi. Trong đó có cây đa cổ thụ phía cổng đền đã được công nhận Cây di sản.
Theo quan sát, bên hông đền là một mương nước, kết hợp với dòng sông Lô phía trước tạo thành hàng rào tự nhiên ôm lấy khuôn viên đền. Dưới sát bờ sông có bãi đất nhỏ, được nhân dân trồng ngô, đậu quanh năm xanh tốt. Trong khuôn viên đền có một phiến đá lớn khắc chữ quốc ngữ, tóm tắt về tiểu sử của Bát Nàn đại tướng quân Trinh Thục công chúa Vũ Thị Thục Nương.
Lễ hội truyền thống đền Bát Nàn hàng năm được tổ chức vào ngày 28 tháng 3 âm lịch, thu hút đông đảo nhân dân Phượng Lâu và nhân dân khắp nơi hành hương về nguồn. Đền Bát Nàn không chỉ là địa chỉ du lịch văn hóa tâm linh mà còn là địa chỉ về nguồn để giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ.
