Đề xuất nâng chuẩn trợ giúp viên và mở rộng tối đa đối tượng thụ hưởng trợ giúp pháp lý

Nâng cao tiêu chuẩn trợ giúp viên pháp lý

Tại cuộc họp, đại diện Ban Nội chính Trung ương cho biết, Dự thảo Luật có đề cập đến việc xem xét thu hút một số chuyên gia từng làm trợ giúp pháp lý, bao gồm cả người đã nghỉ hưu hoặc đã được cấp chứng chỉ trước đây quay lại hệ thống. Tuy nhiên, cần phân định rõ từng nhóm để có phương án phù hợp.

Với những người đang công tác trong các cơ quan nhà nước nhưng ở lĩnh vực khác, nếu được điều chuyển về làm trợ giúp viên pháp lý, có thể áp dụng cơ chế thu hút và không bắt buộc phải thi lại hay đáp ứng đầy đủ các điều kiện cấp chứng chỉ theo quy định mới. Việc luân chuyển giữa công chức – viên chức trong nội bộ hệ thống hiện cũng khá thuận lợi.

Trong khi đó, đối với người đã nghỉ hưu, việc quay lại làm trợ giúp viên pháp lý trong hệ thống là không cần thiết. Những người này có thể tham gia theo hình thức luật sư ký hợp đồng hoặc cộng tác viên trợ giúp pháp lý. Mô hình này phù hợp với chủ trương thu hút chuyên gia giỏi vào đội ngũ luật sư công theo Nghị quyết 66 -NQ/TW và đề án Luật sư công mà Ban Bí thư đã cho ý kiến. Thực tế, nhiều chuyên gia pháp lý sau khi tham gia làm luật sư công có thể được bổ nhiệm vào các vị trí công chức, viên chức hoặc làm việc tại doanh nghiệp nhà nước, lực lượng vũ trang… Do đó, việc khoanh nhóm đối tượng và triển khai thí điểm trong ba năm tại một số bộ, ngành, địa phương là hợp lý.

Đại diện Sở Tư pháp tỉnh Phú Thọ cũng cho rằng tiêu chuẩn trợ giúp viên pháp lý cần tiếp tục nâng cao, song mấu chốt vẫn là phẩm chất, trình độ, sức khỏe và không vi phạm pháp luật. Riêng yêu cầu về đào tạo nghề luật sư cần xem xét linh hoạt hơn để tạo cơ hội cho những người có bằng cử nhân luật, đã công tác trong lĩnh vực pháp luật, có kinh nghiệm thực tiễn nhưng không hành nghề luật sư. Có thể bổ sung tiêu chí về thời gian công tác pháp luật để phù hợp hơn.

Mở rộng tối đa đối tượng trợ giúp pháp lý

Về mở rộng đối tượng thụ hưởng, đại diện Sở Tư pháp Phú Thọ nhấn mạnh nhóm yếu thế như người khuyết tật cần được ưu tiên vì bản chất họ đã gặp nhiều bất lợi. Việc họ có sử dụng dịch vụ trợ giúp hay không là quyền của họ; còn chính sách của Nhà nước phải bảo đảm cơ hội tiếp cận cho họ. Bên cạnh đó, khái niệm “người có công” cũng cần được quy định rõ theo pháp luật về ưu đãi người có công với cách mạng để tránh hiểu sai.

Đại diện Ban Nội chính Trung ương bổ sung: nhiều nghị quyết của Đảng đã nhấn mạnh tính nhân văn và yêu cầu mở rộng tối đa phạm vi thụ hưởng trợ giúp pháp lý, nhất là với người khuyết tật. Dù có lo ngại về ngân sách, nhưng xét chính sách, việc mở rộng là cần thiết để bảo đảm quyền tiếp cận công lý.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều nước không chỉ trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật hay người nghèo mà còn hỗ trợ người chịu ảnh hưởng bởi thiên tai, thảm họa như sóng thần, sự cố hạt nhân. Việt Nam hoàn toàn có thể nghiên cứu mở rộng theo hướng này. Nếu có căn cứ phân loại mức độ khuyết tật (nhẹ, nặng) thì có thể áp dụng để xác định mức hỗ trợ, song quan điểm chung vẫn là tạo điều kiện tối đa cho người dân tiếp cận công lý, bảo vệ quyền lợi của họ.

Hiện nay, Nhà nước cũng đang tăng cường cơ chế kiểm soát để bảo đảm quyền khởi kiện và bảo vệ nhóm yếu thế khi cơ quan chức năng bỏ sót trách nhiệm. Vì vậy, mở rộng đối tượng trợ giúp pháp lý là phù hợp với xu hướng chung, đồng thời không nên quá lo ngại về ngân sách. Nhiều quốc gia chi ngân sách rất lớn cho trợ giúp pháp lý, thậm chí không giới hạn mức chi, bởi coi đây là nhiệm vụ thiết yếu nhằm bảo vệ công lý và quyền lợi của người dân.