Đề xuất mở rộng phạm vi sandbox cho mọi sản phẩm, dịch vụ công nghệ số

Một nội dung của dự án Luật Công nghiệp công nghệ số được các đại biểu quan tâm thảo luận tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 7, nhiệm kỳ khóa XV sáng 25/3 là cơ chế thử nghiệm có kiểm soát từ Điều 42 đến Điều 45.

Theo Đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn Lạng Sơn), hiện nay cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đã được quy định trong một số văn bản luật như Luật Thủ đô năm 2024 tại Điều 25 và Điều này sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 tại Điều 106 có hiệu lực từ ngày 1/7/2024 và trong một số nghị quyết của Quốc hội như Nghị quyết số 136 ngày 26/6/2024 về chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế đặc thù cho TP Đà Nẵng hay Nghị quyết số 98 ngày 24/6/2023 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế đặc thù cho TP Hồ Chí Minh và có hiệu lực từ ngày 1/8/2023.

Đại biểu Nghĩa cho biết, HĐND TP Hồ Chí Minh đã ban hành Nghị quyết số 20 ngày 14/01/2024 quy định về tiêu chí, lĩnh vực, nội dung hỗ trợ thử nghiệm có kiểm soát giải pháp công nghệ mới về phương tiện bay không người lái và xe tự hành trong phạm vi khu công nghiệp công nghệ cao trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Do đó, Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo có báo cáo thêm về việc thực hiện các quy định hiện hành về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát có ưu điểm và hạn chế gì, thuận lợi và khó khăn ra sao, tác động thế nào để làm cơ sở thực tiễn cho đại biểu Quốc hội xem xét về quy định này trong dự thảo Luật tại Kỳ họp thứ 9.

Đại biểu Quốc hội Trần Văn Khải (Đoàn Hà Nam) phân tích, Nghị quyết 57 yêu cầu đổi mới tư duy quản lý, tránh tư duy không quản được thì cấm, mở đường cho công nghệ mới qua cơ chế thí điểm có kiểm soát. Dự thảo Luật đã có bước tiến quan trọng với quy định cơ chế thử nghiệm ở Chương V, nhưng phạm vi thử nghiệm còn quá hẹp ở Điều 42, bỏ sót một số đối tượng hoặc nhiều đối tượng trong đổi mới sáng tạo, đồng thời liệt kê nhiều hành vi bị cấm rất chung chung ở Điều 12 và đặt thêm một số điều kiện kinh doanh. Cách quản lý quá thận trọng như vậy sẽ kìm hãm đổi mới sáng tạo, khiến doanh nghiệp e ngại thử nghiệm công nghệ mới tại Việt Nam.

Đối với nội dung này, Đại biểu Khải kiến nghị mở rộng phạm vi sandbox cho mọi sản phẩm, dịch vụ công nghệ số mới chưa được pháp luật điều chỉnh, đơn giản hóa thủ tục phê duyệt thử nghiệm và lược bỏ các quy định cấm, điều kiện không thực sự cần thiết. Đồng thời, cần trao quyền cho Chính phủ tạm thời cho phép thí điểm những công nghệ, mô hình mới, chưa có luật điều chỉnh có thể báo cáo Quốc hội sau, nhằm kịp thời nắm bắt cơ hội phát triển. Nếu được như thế thì sẽ tốt hơn và Luật của chúng ta sẽ có tuổi thọ tốt hơn.

Đại biểu Lý Tiết Hạnh (Đoàn Bình Định) lại quan tâm đến Điều 44, Điều 45 về quyền và trách nhiệm trong thử nghiệm cũng như là miễn trừ trách nhiệm trong các hoạt động thử nghiệm. Chia sẻ đây là một lĩnh vực rất mới, rất khó và rất quan trọng trong giai đoạn tới. Các đại biểu trước tôi cũng có đề cập đến một số nguyên tắc, Đại biểu rất thống nhất phải quy định sao cho tạo hành lang pháp lý thông thoáng để thu hút các tổ chức, cá nhân, các doanh nghiệp đầu vào trong lĩnh vực này.

Tuy nhiên, Đại biểu Hạnh nhấn mạnh, không thể loại trừ những yếu tố để đảm bảo vấn đề về an ninh quốc gia, vấn đề môi trường, các vấn đề về khai thác tài nguyên và với chủ quyền an ninh quốc gia. Từ đó, Đại biểu đề nghị tiếp tục rà soát từ Điều 42 đến Điều 45 cho chặt chẽ hơn, vừa bảo đảm hành lang pháp lý thông thoáng, vừa đảm bảo được những vấn đề thuộc về nguyên tắc.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng làm rõ thêm một số nội dung. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)

Thay mặt cho cơ quan soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trân trọng cảm ơn các ý kiến rất phong phú, dưới nhiều góc nhìn rất có trách nhiệm và mang tính xây dựng của các vị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách về Luật Công nghiệp công nghệ số. Nhấn mạnh đây là một luật mới rất khó, chưa có nhiều kinh nghiệm quốc tế, Bộ trưởng Hùng cho biết, cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu kỹ và tiếp thu tối đa để hoàn thiện dự thảo Luật.

Làm rõ thêm một số nội dung, Bộ trưởng Hùng cho hay, công nghiệp công nghệ số là một ngành kinh tế kỹ thuật, ngành này rất năng động, rất lớn và rất quan trọng đối với đất nước. Đảng và Nhà nước đã xác định công nghiệp công nghệ số là công nghiệp nền tảng, có tính chiến lược và đặc biệt phù hợp với tiềm năng Việt Nam; có ý nghĩa quyết định để phát triển kinh tế số và kinh tế số xã hội số nói chung trong kỷ nguyên mới. Vì vậy, có lẽ quan trọng nhất vẫn phải làm rõ khái niệm công nghệ số, nhất là công nghệ số khác gì với công nghệ thông tin. Để phân biệt công nghệ thông tin và công nghệ số chủ yếu phân biệt đối tượng xử lý của chúng. Công nghệ thông tin xử lý thông tin công nghệ số xử lý dữ liệu, dữ liệu bao gồm cả thông tin là cái có cấu trúc và kể cả không có cấu trúc. Do đó, có thể coi công nghệ số bao gồm cả công nghệ thông tin và thay thế công nghệ thông tin.

Về mặt các công nghệ cụ thể, theo Bộ trưởng Hùng, công nghệ số bao gồm các công nghệ xử lý thông tin thế hệ trước đây và các công nghệ xử lý dữ liệu thế hệ mới như internet vạn vật, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, chuỗi khối, thực tế ảo và các công nghệ số khác như tính toán lượng tử đang nổi lên do khả năng xử lý dữ liệu rất lớn.

Riêng về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát - sandbox, Bộ trưởng nêu rõ, chúng ta có thể tiếp cận theo hướng tập trung nhưng linh hoạt là có một luật ra các nguyên tắc về sandbox rồi giao Chính phủ ban hành nghị định khung về sandbox, sau đó các Bộ, ngành, địa phương ban hành hướng dẫn về làm sandbox trong ngành và địa phương mình để tránh nhiều luật hiện nay ban hành sandbox.

Một lần nữa gửi lời cảm ơn các vị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, Bộ trưởng Hùng khẳng định, Ban soạn thảo sẽ nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu tối đa các ý kiến, nhất là về phạm vi điều chỉnh, về các nội dung mới như công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, tài sản ảo, thử nghiệm có kiểm soát để hoàn thiện dự thảo Luật và trình Quốc hội thông qua trong Kỳ họp tới.