Đề xuất miễn trừ trách nhiệm khi có rủi ro trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ

Sáng 15/2, tiếp tục chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ (KH,CN), đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số (CĐS) quốc gia; sau đó, Quốc hội thảo luận ở tổ về nội dung này.

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, dự thảo Nghị quyết đề xuất thí điểm một số cơ chế, chính sách tháo gỡ chi tiêu tài chính từ ngân sách nhà nước, hoạt động của tổ chức và nhân lực trong tổ chức khoa học và công nghệ (KH&CN) công lập, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu và hoạt động KH&CN trong doanh nghiệp, công nghệ chiến lược; cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư, đấu thầu, tài chính và thử nghiệm có kiểm soát cho CĐS quốc gia, phát triển hạ tầng số, công nghiệp công nghệ số chiến lược để tháo gỡ vướng mắc, tạo cơ chế, chính sách vượt trội trong hoạt động KH,CN, ĐMST và CĐS quốc gia.

Trong đó, về KH,CN, ĐMST, dự thảo Nghị quyết quy định về cơ chế tự chủ của tổ chức nghiên cứu KH&CN theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức, cán bộ, tài chính, chuyên môn; viên chức, viên chức quản lý làm việc tại tổ chức KH&CN công lập được tham gia thành lập, quản lý, điều hành doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu, bổ sung quy định về miễn trừ trách nhiệm khi xảy ra rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; áp dụng khoán chi đối với nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước, bao gồm cả khoán chi đến sản phẩm cuối cùng; ưu đãi thuế cho hoạt động KH,CN và ĐMST.

Về CĐS quốc gia, dự thảo Nghị quyết quy định các cơ chế đối với hoạt động CĐS quốc gia gồm nền tảng số dùng chung, chỉ định thầu cho các gói thầu; đối với hoạt động phát triển hạ tầng số bao gồm hạ tầng 5G, cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển, thí điểm dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp; đối với hoạt động phát triển công nghiệp công nghệ số chiến lược (bán dẫn) thì ngân sách Trung ương hỗ trợ để xây dựng nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ…

Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN và Môi trường (&MT) của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, Ủy ban KH,CN&MT tán thành với sự cần thiết, cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn để ban hành Nghị quyết và cơ bản nhất trí phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng.

Về cơ chế, chính sách trong KH,CN và ĐMST, Ủy ban KH,CN&MT cơ bản nhất trí với các cơ chế, chính sách về vấn đề này. Tuy nhiên, đề nghị nghiên cứu, tiếp thu, giải trình, làm rõ một số vấn đề.

Cụ thể, về cơ chế tự chủ của tổ chức KH&CN công lập, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị làm rõ nội hàm của quy định “được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm ở mức độ cao nhất” để thống nhất cách hiểu. Có ý kiến cho rằng, quy định cơ chế tự chủ về tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập thuộc thẩm quyền của Chính phủ, do đó, không cần quy định trong dự thảo Nghị quyết.

Về việc thành lập, điều hành doanh nghiệp từ kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị làm rõ quy định này có thể phát sinh rủi ro, xung đột lợi ích và thiếu cơ chế kiểm soát tài sản công.

Về chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị làm rõ cơ quan nào quyết định cho tổ chức, cá nhân được miễn trách nhiệm dân sự; cần quy định để xác định được tổ chức, cá nhân đã làm, đã nỗ lực hết sức, đã thực hiện đầy đủ quy trình, quy định nhưng vẫn xảy ra rủi ro;

Về cấp kinh phí từ ngân sách nhà nước để triển khai nhiệm vụ KH&CN, đề nghị làm rõ quy định này thuộc thẩm quyền của Chính phủ hay của Quốc hội; sự khác nhau giữa quy định này với khoản 2 Điều 60, khoản 3 Điều 61 Luật KHCN. Có ý kiến đề nghị cho phép các tổ chức KH&CN thành lập quỹ KH&CN.

Về áp dụng khoán chi trong triển khai thực hiện nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước, Ủy ban KH,CN&MT nhận thấy quy định này là phù hợp với tính chất của hoạt động KHCN. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, nội dung này thuộc thẩm quyền của Chính phủ; đề nghị đánh giá kỹ vướng mắc trong thực hiện khoán chi đối với nhiệm vụ KHCN thời gian qua.

Về quyền quản lý, sử dụng, sở hữu tài sản trang bị để triển khai thực hiện nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước và quyền, quản lý, sử dụng, sở hữu đối với kết quả của nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước, có ý kiến đề nghị rút ngắn thời gian 5 năm vì quá dài để thu hồi ngân sách nhà nước khi không tổ chức triển khai ứng dụng kết quả nhiệm vụ KHCN, có thể gây lãng phí, nhất là bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng.

Về ưu đãi thuế cho hoạt động KH,CN và ĐMST, có ý kiến cho rằng không nên quy định ưu đãi thuế cho doanh nghiệp vì đã được hưởng các ưu đãi trong sử dụng Quỹ phát triển KHCN của doanh nghiệp.

Về phát triển công nghệ chiến lược, đề nghị cân nhắc quy định này vì không có sự khác biệt của Điều 12 dự thảo Nghị quyết với Điều 5 và 6 Luật Công nghệ cao; đồng thời, khái niệm “công nghệ chiến lược” chưa được làm rõ.

Đối với cơ chế, chính sách trong CĐS quốc gia, về cơ bản, Ủy ban KH,CN&MT nhất trí với các cơ chế, chính sách về vấn đề này. Tuy nhiên, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị nghiên cứu, tiếp thu, giải trình, làm rõ một số vấn đề.

Cụ thể, về đầu tư, thuê, mua sắm, đấu thầu phục vụ hoạt động chuyển đổi số, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị nghiên cứu giới hạn các dự án, gói thầu cụ thể được áp dụng chỉ định thầu; làm rõ cơ sở quy định thời gian thí điểm về đầu tư, thuê, mua sắm, đấu thầu phục vụ hoạt động chuyển đổi số chỉ áp dụng giai đoạn 2025-2026.

Về hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp tham gia phát triển nhanh hạ tầng mạng 5G, đề nghị có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn hỗ trợ; làm rõ căn cứ quy định mức hỗ trợ; cân nhắc quy định này vì doanh nghiệp có thể tự đầu tư, có thể sử dụng Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích hỗ trợ các doanh nghiệp này.

Về phát triển các tuyến cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển do doanh nghiệp viễn thông Việt Nam tham gia góp vốn hoặc là chủ đầu tư, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị cần có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn.

Về thí điểm thử nghiệm có kiểm soát triển khai dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp là cần thiết, nhưng đề nghị cần có cơ chế kiểm tra, giám sát hiệu quả bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Về chính sách hỗ trợ dự án công nghiệp công nghệ số chiến lược có tính chất đặc biệt, Ủy ban KH,CN&MT đề nghị cân nhắc vì chính sách này hiện đang được quy định ở dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số, để phát huy hiệu quả thì cần có thời gian đủ dài; làm rõ căn cứ xác định mức hỗ trợ tối đa; không quy định tên Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội trong Nghị quyết; bổ sung quy định đầu tư từ ngân sách Trung ương để xây dựng các phòng thí nghiệm bán dẫn dùng chung.