Phát biểu khai mạc hội thảo, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật Nguyễn Hồng Tuyến cho biết, thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) năm 2015 về sự tham gia của các tổ chức chính trị - xã hội vào xây dựng VBQPPL và dự thảo VBQPPL, LS với những lợi thế của mình ngoài việc tham gia vào quá trình tố tụng cũng có thể tham gia vào việc xây dựng pháp luật giúp Chính phủ tham mưu trình các dự án có tính khả thi, đáp ứng vai trò thực tiễn.
Theo đại diện của Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, thời gian qua, Liên đoàn LS (LĐLS), Đoàn LS (ĐLS) các tỉnh, thành phố (TP) và tổ chức hành nghề LS đã tích cực tham gia xây dựng, sửa đổi các VBQPPL. Những chương trình cải cách, xây dựng pháp luật và dự án sửa đổi, bổ sung những đạo luật quan trọng của đất nước đều có sự tham gia của LĐLS Việt Nam cũng như các LS thành viên. Ở địa phương, các đoàn LS đã triển khai nhiều hoạt động trong công tác tham gia xây dựng các đạo luật và các VBQPPL của địa phương và tham gia vào việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật đến người dân và cộng đồng xã hội.
Tuy nhiên, hoạt động tham gia xây dựng pháp luật của LS còn bộc lộ một số hạn chế như quyền tham gia của LS được quy định trong pháp luật hiện hành còn chung chung, LĐLS cũng chưa thực sự phát huy đầy đủ vai trò, tiềm năng của mình trong việc phản biện chính sách, pháp luật và thực hiện trách nhiệm xã hội của LS; các LS chủ yếu góp ý những văn bản luật liên quan trực tiếp đến LS mà chưa quan tâm đến góp ý văn bản ở lĩnh vực khác…
Dự thảo Đề án đưa ra mục tiêu, yêu cầu, các hoạt động chủ yếu và tổ chức thực hiện đề án. Trong đó đáng chú ý là các giải pháp huy động sự tham gia của LS trong quá trình xây dựng chính sách, pháp luật.
LS Vũ Tiến Lập, Đoàn LS Hà Nội cho rằng, không nên dựa hoàn toàn vào “kênh hành chính” của LĐLS vì như vậy sẽ cứng nhắc. Việc góp ý các dự án luật có thể thực hiện qua các nhóm LS (đã hình thành trên thực tế) hoặc với từng cá nhân LS cụ thể, thông qua việc lấy ý kiến dự thảo trên trang web, trên các phương tiện truyền thông, thậm chí là cả mạng xã hội. Quan trọng theo ông Lập là phải huy động được các LS có kinh nghiệm, có uy tín tham gia vào quá trình xây dựng văn bản.
Còn LS Trương Thanh Đức thì cho rằng, Đề án rất cần thiết với giới LS bởi hiện nay “hệ thống pháp luật còn nhiều vấn đề”. Quan trọng nhất, theo LS Đức là phải lắng nghe nhiều quan điểm, trong đó có cả quan điểm trái chiều, mang tính phản biện của LS. “Bộ Tư pháp có thể cho LS tham gia vào Tổ biên tập các dự án luật, tham gia vào Hội đồng thẩm định”, LS Đức đề xuất.
Đại diện Cục Bổ trợ Tư pháp góp ý thêm: Đề án nên nêu rõ các công việc LS được làm, được tham gia đến đâu… để có thể áp dụng ngay vào thực tiễn mà không cần phải ban hành thêm văn bản hướng dẫn. Đồng thời có thể lập Tổ thẩm định hoặc phản biện đối với các dự luật trước khi thông qua để tránh sai sót. Bên cạnh đó cần thêm nhiều cơ chế đãi ngộ với LS khi tham gia xây dựng văn bản. Đại diện Vụ Pháp luật Quốc tế lưu ý, cần có cơ chế đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho LS.
