Trong hơn 6 năm qua, Luật Đấu giá tài sản 2016 là căn cứ pháp lý vô cùng quan trọng cho các hoạt động đấu giá tài sản diễn ra công khai, minh bạch; tuy nhiên, nhiều quy định đã bộc lộ không ít bất cập. Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu giá tài sản vừa được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6 nhằm khắc phục những bất cập, hạn chế trong thời gian qua.
Góp ý vào dự thảo Luật Đấu giá tài sản (ĐGTS) sửa đổi, TS Trần Văn Khải, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Nam bày tỏ đồng tình với việc sửa đổi, bổ sung lần này là hết sức cần thiết và cấp thiết, góp phần ngăn chặn nhũng nhiễu, lạm dụng gây mất an ninh trật tự và thất thoát ngân sách trong lĩnh vực này.
TS Trần Văn Khải quan tâm đến ĐGTS có giá trị lớn, khó định giá hay tài sản dạng “phi vật thể” như quyền sử dụng đất, quyền khai thác khoáng sản, quyền sử dụng rừng, cho thuê rừng... Việc ĐGTS này rất khác biệt, có nhiều bất cập cần nghiên cứu bổ sung quy định chặt chẽ hơn. Điển hình là tình trạng người tham gia đấu giá không đủ năng lực tài chính đang là phổ biến.
Chẳng hạn, quy định về các hành vi bị nghiêm cấm đối với người tham gia ĐGTS, Luật ĐGTS hiện hành không có quy định xác định nguồn lực tài chính của người tham gia đấu giá. Việc này dẫn đến tình trạng lợi dụng đấu giá làm rối loạn thị trường đất đai hay “đấu giá hộ” do không đủ nguồn lực tài chính, nhiều trường hợp “dựa hoàn toàn” vào ngân hàng bảo lãnh. Thậm chí còn có trường hợp bỏ cọc, không dễ thu tiền cọc, hay trúng đấu giá xong triển khai dự án trì trệ... Đây là những vấn đề rất nghiêm trọng đã xảy ra phổ biến, đặc biệt là đấu giá quyền sử dụng đất.
TS Khải chỉ rõ, trong thực tiễn đấu giá quyền sử dụng đất vừa qua, vấn đề vướng mắc nhất hiện nay cũng là lỗ hổng pháp lý lớn nhất, là xác định năng lực tài chính “vốn thực có” của người tham gia đấu giá quyền sử dụng đất. Vậy, “làm sao kiểm soát nguồn tài chính, “nguồn vốn” công khai, minh bạch người tham gia đấu giá có đủ năng lực tài chính để tham gia đấu giá...?”, ông Khải đặt vấn đề.
Theo ông, đây là câu chuyện không chỉ của Luật Đất đai mà còn là chuyện đầu cơ phức tạp, họ có thể lợi dụng từ giai đoạn đấu giá, bị can thiệp bởi nguồn “vốn đen” chiếm dụng hay rửa tiền... dẫn đến tính khả thi của tài sản đấu giá chậm trễ, kéo dài, bị khai thác sử dụng theo ý đồ doanh nghiệp hay “thế lực” khác, kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội hoặc tác động đến an ninh xã hội như quyền sử dụng rừng, quyền khai thác khoáng sản, quyền sử dụng “đất vàng”, đất ven biển, đất tiếp giáp khu vực an ninh, quốc phòng... trong khi doanh nghiệp bị thao túng bởi các nhà đầu tư nước ngoài ngày càng nhiều hơn.
Vì vậy, ông đề nghị, một mặt nghiên cứu hoàn thiện quy định về 8 trường hợp đấu giá tại dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Mặt khác, cần nghiên cứu bổ sung thêm quy định nghiêm cấm người tham gia ĐGTS không đủ nguồn lực tài chính hay sử dụng nguồn vốn không minh bạch để tham gia đấu giá hoặc việc liên kết nhận ủy quyền tham gia đấu giá, trả giá cho bên thứ 2, thứ 3 vào dự thảo Luật ĐGTS (sửa đổi) lần này. Từ đó, khắc phục tình trạng nhũng nhiễu trong đấu giá quyền sử dụng đất bằng nguồn vốn thiếu minh bạch, người tham gia đấu giá có thể trả giá “cao ngất” rồi bỏ cọc, bóp méo thị trường đất đai. Hoặc giành giật quyền mua tài sản, nhưng không có đủ nguồn lực tài chính, nguồn vốn mua rồi “để đấy” chờ thời cơ sang nhượng, liên kết hay chuyển đổi.
Về hiện tượng lộng hành của “cò đấu giá”, “quân xanh - quân đỏ”, thông đồng, dìm giá, làm sai lệch kết quả đấu giá, hay đe dọa người tham gia đấu giá để “dìm giá”; bỏ giá rất cao một số lô đất rồi “bỏ cọc”, tạo mặt bằng giá “ảo” để thao túng thị trường..., TS Khải cho rằng, để ngăn chặn những hiện tượng trên, cần chế tài xử lý nghiêm việc để “lộ, lọt thông tin” như dự thảo Luật quy định là cần thiết. Tuy nhiên, cần nghiên cứu bổ sung quy định nghiêm cấm tổ chức ĐGTS và Hội đồng ĐGTS để người không có đủ năng lực tài chính, nguồn vốn tham gia ĐGTS.
Liên quan đến trình tự, thủ tục ĐGTS, cần bổ sung quy định không đủ năng lực tài chính (nhằm xác định lý lịch tài chính người tham gia đấu giá vào hồ sơ, trong đó xác định rõ ngành nghề, công việc, nguồn vốn, lịch sử tham gia đấu giá, việc đóng thuế, vi phạm hành chính, kinh tế...). Những bổ sung này là rất cần thiết, nhất là người tham gia đấu giá những tài sản có giá trị rất lớn, tài sản “phi vật thể” là quyền sử dụng đất, quyền khai thác khoáng sản hay quyền sử dụng rừng...
