Đẩy mạnh tương trợ tư pháp trong thu hồi tài sản tham nhũng có yếu tố nước ngoài

Quá trình phát hiện, điều tra, xử lý một vụ án tham nhũng thường diễn ra tương đối dài, bị cắt khúc qua nhiều cơ quan xử lý khác nhau trong khi đó các cơ quan có thẩm quyền thường chưa kịp thời áp dụng các biện pháp thu hồi, tạo điều kiện người phạm tội tẩu tán hết tài sản. Nhiều trường hợp hành vi tham nhũng xảy ra thời gian khá lâu mới bị phát hiện, đối tượng đã cất giấu, tẩu tán, hợp pháp hóa tài sản, thậm chí đã sử dụng phần lớn tài sản chiếm đoạt được, nhờ người khác đứng tên, chuyển tiền, tẩu tán ra nước ngoài, tiêu xài hết nên khi bị phát hiện không còn khả năng khắc phục hậu quả, không còn tài sản đề thu hồi.

Vì vậy, để nâng cao hiệu quả công tác thu hồi tài sản tham nhũng, trong thời gian tới cần tiến hành rà soát, đánh giá tổng thể về năng lực tổ chức và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan có thẩm quyền trong công tác thu hồi tài sản tham nhũng như: Kiểm toán, Thanh tra, Điều tra, Kiểm sát, Tòa án, Thi hành án và các tổ chức có thẩm quyền. 

Trên cơ sở đó xác định rõ trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức trong việc chủ trì, phối hợp thực hiện rà soát hoàn thiện pháp luật. Trong đó, rà soát và hoàn thiện pháp luật nhằm bảo đảm sự tương thích giữa pháp luật Việt Nam với Công ước về các biện pháp thu hồi tài sản tham nhũng nói chung và thu hồi tài sản tham nhũng có yếu tố nước ngoài nói riêng; kết hợp với việc tổng kết toàn diện cơ chế phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam trong thời gian qua để có những đánh giá, kiến nghị và đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện. Đồng thời xác định rõ trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức trong việc nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu hồi tài sản tham nhũng.

Đặc biệt, cần kịp thời bổ sung các quy định về thu hồi tài sản và xác định rõ vấn đề thu hồi tài sản do phạm tội mà có thuộc phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự. Theo đó, cần quy định đầy đủ về thẩm quyền, trình tự, thủ tục hợp tác quốc tế trong việc đề nghị các cơ quan có thẩm quyền nước ngoài xác minh, phong tỏa, thu giữ, chuyển giao tài sản tham nhũng có nguồn gốc từ Việt Nam ở nước ngoài về cho Nhà nước Việt Nam; thực hiện ủy thác hoặc lệnh của cơ quan có thẩm quyền nước ngoài về xác minh, phong tỏa, thu giữ, tịch thu tài sản tham nhũng có nguồn gốc từ nước ngoài. Xác lập được cơ chế chia sẻ thông tin, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền nước ngoài trong việc thực hiện thu hồi tài sản tham nhũng có yếu tố nước ngoài. 

Cùng với đó, cần đẩy mạnh tham gia, ký kết các hiệp định tương trợ tư pháp trong lĩnh vực hình sự giữa Việt Nam với các nước nhằm tạo cơ sở pháp lý, cơ chế phối hợp trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng có yếu tố nước ngoài. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tội phạm tham nhũng có yếu tố nước ngoài xảy ra ở Việt Nam có chiều hướng gia tăng; nhu cầu hợp tác giữa Việt Nam với các quốc gia liên quan về lĩnh vực tư pháp hình sự, trong đó có vấn đề thu hồi tài sản tham nhũng là một đòi hỏi khách quan. Thành công trong thu hồi tài sản tham nhũng có yếu tố nước ngoài đòi hỏi cơ chế hợp tác quốc tế hiệu quả giữa quốc gia yêu cầu thu hồi tài sản và quốc gia được yêu cầu. Tuy nhiên đến nay, hầu hết các hiệp định tương trợ tư pháp mà Việt Nam đã ký kết đều không có quy định rõ ràng về thu hồi tài sản tham nhũng. 

Do vậy, Việt Nam cần ưu tiên áp dụng các hiệp định, thoả thuận đã ký kết có nội dung thu hồi tài sản tham nhũng. Tiếp tục tham gia, ký kết các hiệp định tương trợ tư pháp song phương trong lĩnh vực hình sự và dẫn độ tội phạm giữa Việt Nam với các nước nhằm tạo cơ sở pháp lý, cơ chế phối hợp trong xử lý các vụ tham nhũng có yếu tố nước ngoài.

Tăng cường vai trò của các cơ quan đầu mối trung ương trong tương trợ tư pháp hình sự; thường xuyên trao đổi, đôn đốc các cơ quan tố tụng nước ngoài thực hiện kịp thời các yêu cầu tương trợ tư pháp của Việt Nam. Tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động hợp tác quốc tế song phương và đa phương nhằm tạo ra những diễn đàn chia sẻ thông tin, kinh nghiệm tốt và hợp tác giữa các cơ quan có chức năng thu hồi tài sản tham nhũng.