Đạo diễn Lê Quý Dương thả hồn trong "Cõi thơ"

Rong ruổi những miền sáng tạo

Đạo diễn Lê Quý Dương sinh năm 1968 tại Hà Nội, trong một gia đình nghệ sỹ, trí thức. Lê Quý Dương đỗ thủ khoa Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội khóa 1985- 1990, chuyên ngành Lý luận Phê bình Sân khấu. Năm 1990, Lê Quý Dương viết kịch bản sân khấu đầu tay "Chợ đời", tác phẩm chính thức được dàn dựng và tham gia Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc, đạt Huy chương Vàng, được kết nạp và là hội viên tác giả trẻ nhất của Hội Nghệ sỹ sân khấu Việt Nam khi tròn 22 tuổi.

Ngay sau khi tốt nghiệp Đại học Sân khấu Điện ảnh, Lê Quý Dương được đặc cách nhận về công tác tại Phòng Nghệ thuật của Cục Nghệ thuật Sân khấu, nay là Cục Nghệ thuật biểu diễn, thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Đạo diễn Lê Quý Dương chiêm nghiệm những biến động trong cuộc sống qua những vần thơ đầy triết lý nhưng không kém phần dung dị.

Năm 1993, Lê Quý Dương đã táo bạo sang du học tự túc tiếng Anh tại Sydney, Australia. Phải làm nhiều nghề lao động vất vả để sinh sống và học tập, năm 1995, Lê Quý Dương thi đỗ học bổng OPRS tại Đại học News South Wales. Năm 2001, Lê Quý Dương được Chính phủ Liên bang Úc và Khối Liên hiệp Anh trao tặng Giải thưởng Nghệ thuật mang tên cố Thủ tướng Anh, Winston Churchill với thành tích ứng dụng các tinh hoa nghệ thuật biểu diễn truyền thống Việt Nam và châu Á vào sân khấu đương đại Úc qua vở diễn "Lời thỉnh cầu mùa xuân".

Năm 2002, Lê Quý Dương thi đỗ học bổng William Fulbright của Mỹ, được Thủ tướng Úc John Howard viết thư chúc mừng. Năm 2003, Lê Quý Dương được trao giải thưởng Paul Verhoeven cho phim ngắn "She". Ở nước ngoài, ông đã dựng nhiều vở kịch, nghệ thuật gây tiếng vang.Từ năm 2005 về nước, ông để cống hiến, sáng tạo nghệ thuật Việt.

Trong gần 20 năm qua, Lê Quý Dương đã tự mở ra một hướng đi mới cho sự nghiệp của mình bằng việc sáng tạo và dàn dựng hàng loạt lễ hội và sự kiện văn hóa, nghệ thuật, thể thao và du lịch trên sân khấu quảng diễn qui mô lớn dọc theo chiều dài của đất nước, kết hợp chặt chẽ giữa các giá trị văn hóa truyền thống bản địa với những sáng tạo hiện đại.

Tác giả đạo diễn Lê Quý Dương được giới chuyên môn và truyền thông mệnh danh là "Phù thủy" khi là tổng đạo diễn hơn 100 lễ hội, sự kiện. Đặc biệt là người góp phần to lớn trong việc định hình thương hiệu Festival văn hóa lớn cho các tỉnh, thành như: "Đêm Hoàng cung", "Huyền thoại sông Hương", "Hành trình mở cõi", "Thiên hạ thái bình", Festival Võ cổ truyền Bình Định, Festival Dừa Bến Tre, Festival Biển Nha Trang, Festival Di sản Hội An, Festival Cà phê Buôn Ma Thuột; Festival Tràng An kết nối di sản - Ninh Bình tạo nên những dấu ấn văn hóa vô cùng đặc sản và độc đáo.

Đạo diễn Lê Quý Dương đã lập 6 kỷ lục Việt Nam cho các chương trình sự kiện của mình, trở thành tên tuổi văn hóa nghệ thuật tại Việt Nam, khu vực và quốc tế. Ngoài ra, đạo diễn còn nhận rất nhiều những bằng khen của các tỉnh, thành đã tổ chức những lễ hội thành công. Lê Quý Dương hiện là Uỷ viên BCH Hiệp hội Sân khấu Thế giới ITI; Chủ tịch Diễn đàn Festival Quốc tế - IFF từng vinh dự được cố GS.TS. Trần Văn Khê, đại diện Hội đồng Âm nhạc, Văn chương và Nghệ thuật của UNESCO trao tặng Bằng Danh dự vì những đóng góp xuất sắc trong việc gìn giữ và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc Việt Nam.

Là một đạo diễn lễ hội tên tuổi tại Việt Nam nhưng Lê Quý Dương luôn âm thầm sống và cống hiến. Sau mỗi chương trình kết thúc, “cha đẻ” của các lễ hội, Lê Quý Dương lại thích đắm mình vào không gian miền di sản, ngồi một mình nhâm nhi những vần thơ chứa đựng cả bầu trời lãng mạn không kém phần triết lý mà dung dị của mình.

Triết lý đầy xúc cảm

Ông có năng khiếu và đam mê văn chương thì có từ khi còn trẻ. Từ năm 20 tuổi, khi còn là sinh viên ông đã có truyện ngắn, thơ được đăng báo. Vừa qua, Đạo diễn Lê Quý Dương ra mắt 2 cuốn "Ký họa cơn mê" (Thơ song ngữ Việt - Anh, NXB Hội Nhà văn 2020), "Nhịp đập sáng tối" (Thơ song ngữ Việt - Anh, NXB Hội Nhà văn 2022) được giới thi ca đánh giá cao. Thơ của ông đầy chiêm nghiệm với cuộc sống.

Đạo diễn Lê Quý Dương với "Ký họa Cơn mê"

“Nhịp đập sáng tối/ Mong manh/ Sợi dây vô hình/ Buộc chặt vào những chiều vô cực/ Âm dương thắt nút/ Treo ngược loài người” (Nhịp đập sáng tối); “Ta mơ đời bình dị/ Thi họa hồn dâng đầy/ Tri âm thưởng trà quý/ Tri kỷ nâng rượu hay/ Yêu cạn đáy biển sâu/ Yêu mở toang trời rộng/ Yêu tận cùng gió lộng/ Yêu tạnh ngắt mưa sầu…” (Bình dị)- London, mùa đông 1996. Những bài thơ của ông sống trong thế giới của tình yêu, mất mát và hy vọng.

Theo ông, nghệ thuật nói chung, thi ca nhạc họa nói riêng là món quà quý báu tạo hóa dành tặng cho trái tim và trí tuệ của loài người. “Với tôi, người nghệ sĩ thực thụ không chỉ làm tròn những bổn phận của mình là sáng tạo nên những tác phẩm cho cuộc đời mà còn cần truyền cảm hứng sáng tạo đến cho những người khác. Niềm vui sáng tạo thật trong sáng và thánh thiện nhưng đầy đủ sức mạnh khiến con người có thể thơ ơ với những niệm vui khác quanh mình. Niềm vui ấy được nhân lên gấp nhiều lần khi nó cộng hưởng được với sự sáng tạo của những người khác. “Lặn xuống giếng sâu quá khứ/ Vẽ tương lai huyền thoại không hình hài/ Bay vào bóng tối hỗn loạn mang mù lòa/ Thắp ngọn đuốc rực sáng trong ta” (bài thơ Sáng tạo, sáng tác tại Paris (Pháp), mùa hạ 2002).

Đạo diễn Lê Quý Dương đầy chiêm nghiệm trong "Nhịp đập sáng tối".

“Ký họa cơn mê” và “Nhịp đập sáng tối" mang cho đạo diễn niềm vui ấy. Ông thực sự cảm thấy hạnh phúc khi những vần thơ tự sự trải dài theo nhiều năm tháng của mình ngụp lặn học tập, rong ruổi đường đời và cống hiến nghệ thuật trên các quốc gia.

Lê Quý Dương cho biết, ông không làm thơ để trở thành nhà thơ. “Những bài thơ - nếu có thể gọi thế - luôn là những xúc cảm chạm trên đường đời, tôi muốn ghi lại một cách nhanh chóng mà các loại hình bản thân đang sở hữu thì không ưu trội như thơ”- Tác giả cuốn “Nhịp đập sáng tối” khiêm nhường.

Mùa xuân năm 2002, cách đây hơn 20 năm, tại Holywood (Mỹ), đạo diễn Lê Quý Dương đã viết những câu thơ mang tính cảnh báo, gửi gắm và hy vọng: “Sóng thần sẽ không còn đến cùng với cơn trực phạt thịnh nộ/ Khủng hoảng những đại dịch sớm sẽ mờ dần/ Một lần nữa tìm lại cân bằng trong ý nghĩ/ Nâng niu mọi thời đại trong trái tim bao dung/ Trả lại công bằng tự nhiên nơi sự sống là của muôn loài.” (Ngủ ngon trái đất bé nhỏ).

Giáo sư Toàn Nghiêm (Paris, Pháp) nhận xét, thơ Lê Quý Dương là gương phản chiếu ngôn từ nửa ảo, nửa thực. Vòng xoáy xen nhau len lỏi vào tận não bộ và đáy tim người! Phải chăng vì lẽ tìm kiếm sự giải thoát con người khỏi tình trạng- nguyên tố thói quen vốn ích kỷ song hành kiếp sướng khổ tích cổ trầm kha? Vượt trên tất cả những biên giới do con người tạo ra, bởi tình yêu quê hương, con người.