Danh mục các dự án khuyến khích và không khuyến khích đầu tư : Thêm công cụ quản lý môi trường

“Hải Phòng không tiếp nhận những dự án sử dụng công nghệ sản xuất lạc hậu, mức đầu tư dưới 18 tỷ đồng hoặc chỉ tiếp nhận những ngành nghề sản xuất có nguy cơ ô nhiễm khi đáp ứng những điều kiện về môi trường, quy hoạch…” là nội dung Đề án xây dựng tiêu chí, danh mục các dự án công nghiệp khuyến khích đầu tư, không chấp thuận đầu tư trên địa bàn thành phố Hải Phòng giai đoạn 2010 –2015, định hướng đến năm 2020 của UBND thành phố được nhiều trang web đăng tải. Với đề án này, Hải Phòng trở thành  một trong số ít  thành phố đầu tiên của cả nước đưa môi trường là tiêu chí quan trọng trong thu hút đầu tư.

Tạo sự chủ động trong quản lý
Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Văn Thành nhấn mạnh tại các cuộc họp chuyên đề: Môi trường là 3 trục quan trọng của sự phát triển bền vững,  giấy thông hành để doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài. Cần giải pháp bảo đảm sự cân bằng giữa phát triển kinh tế-xã hội với bảo vệ môi trường. Việc xây dựng tiêu chí, danh mục dự án công nghiệp chính là để công tác bảo vệ môi trường chuyển từ thế thụ động sang chủ động, ngăn chặn, kiểm soát tốt hơn.
Thời gian qua, tình trạng ô nhiễm môi trường do sản xuất công nghiệp đã, đang diễn ra nghiêm trọng. Nước thải chưa qua xử lý hoặc xử lý chưa đạt tiêu chuẩn về các chất hữu cơ, kim loại nặng và các vi khuẩn gây bệnh, thường đổ thẳng vào sông, hồ, hệ thống thoát nước chung của thành phố, gây ô nhiễm nguồn nước. Nguồn nước mặt ở các sông Cấm, Bạch Đằng, Lạch Tray... bị ô nhiễm dầu gấp nhiều lần tiêu chuẩn Việt Nam. Bên cạnh đó, thực hiện quy hoạch nhóm ngành chưa chặt chẽ khiến cho việc thu hút dự án công nghệ cao, yêu cầu cao tiêu chuẩn môi trường cũng gặp khó khăn. Năm 2007, Tập đoàn GE chủ trương đầu tư tại khu công nghiệp Đình Vũ, nhưng sau khi xem xét thực địa, nhận thấy nguy cơ ô nhiễm từ Nhà máy thép Đình Vũ nhà đầu tư xin rút. Việc chưa có danh mục dự án đầu tư rõ ràng, thành phố gặp khó khăn trong việc “từ chối” những dự án công nghệ lạc hậu. Bởi nhà đầu tư có quyền lựa chọn lĩnh vực, hình thức đầu tư, địa bàn, quy mô, đối tác đầu tư và thời hạn hoạt động của dự án. Năm 2008, sau gần 1 năm thẩm định đánh giá tác động môi trường, thành phố đề nghị không bố trí nhà máy sản xuất phân bón urê công suất lớn tổng vốn đầu tư 70 triệu USD dự định đặt gần thị trấn Minh Đức, huyện Thủy Nguyên. Bởi đây là dự án sử dụng công nghệ lạc hậu, nguồn nước tạo ra chất thải rất lớn (xỉ than) tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, không đáp ứng các quy định hiện hành về bảo vệ môi trường”.

Nước thải từ các nhà máy trong khu công nghiệp Quán Trữ (Kiến An) không được xử lý xả trực tiếp ra sông Lạch Tray.              Ảnh: Giang Chinh

Thêm cơ sở pháp lý bảo vệ môi trường
Việc thu hút các thành phần kinh tế trong và ngoài nước đầu tư phát triển sản xuất đang diễn ra mạnh mẽ. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật của Nhà nước ta về bảo vệ môi trường trong lĩnh vực này còn nhiều điểm chưa rõ ràng. Luật Bảo vệ môi trường quy định không được nhập khẩu  “máy móc, thiết bị, phương tiện bị nhiễm chất phóng xạ, vi trùng gây bệnh, chất độc khác chưa được tẩy rửa hoặc không có khả năng làm sạch”. Trong khi đó, quy định về nhập khẩu máy móc, thiết bị nêu “được nhập khẩu các loại máy móc, thiết bị mà sản xuất trong nước chưa đáp ứng yêu cầu kinh tế - kỹ thuật của dự án, công trình đã được duyệt. Việc nhập khẩu máy móc, thiết bị, phương tiện cũ (đã qua sử dụng hoặc chưa sử dụng nhưng thuộc mã hiệu cũ) phục vụ cho dự án sẽ do các ngành quản lý hữu quan và chủ đầu tư xử lý cụ thể.” Những quy định trên vẫn chỉ là định tính mà chưa có định lượng cụ thể. Do đó, đã xảy ra không ít  cuộc tranh luận giữa các cơ quan chức năng, doanh nghiệp cũng như cơ quan giám định, thậm chí giữa cơ quan quản lý với nhau. Nay danh mục dự án khuyến khích và không khuyến khích đầu tư của thành phố quy định rất rõ vấn đề này.
Tiêu chí lựa chọn thu hút đầu tư các dự án sản xuất công nghiệp dựa trên việc phù hợp với quy hoạch phát triển các ngành công nghiệp; phù hợp với địa điểm đầu tư; dự án phải sử dụng thiết bị công nghệ hiện đại và thân thiện môi trường, được sản xuất, chế tạo từ năm 2000 trở lại đây. Lĩnh vực đóng và sửa chữa tàu phải đáp ứng các điều kiện như ứng dụng công nghệ hiện đại trong sản xuất, bảo đảm yêu cầu về môi trường; chỉ thu hút đầu tư khu vực Bạch Đằng,… Không khuyến khích đầu tư các dự án sản xuất xi-măng, do đã hết nguồn nguyên liệu; sản xuất gang, phôi thép, thép cán xây dựng đã vượt quy hoạch và có nguy cơ ô nhiễm môi trường. Sản xuất phân bón các loại, thuộc da, nhuộm, sản xuất nến thơm, mì chính… đều có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao… Từ thực tế này, danh mục chi tiết các dự án, khu vực đầu tư cụ thể ở từng lĩnh vực đều được quy định rõ.
Việc xây dựng danh mục dự án khuyến khích và không khuyến khích đầu tư tạo cho thành phố sự chủ động ngăn chặn tình trạng trên, góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển bền vững.
                                                                                                                                                       Nguyên Mai