Dân chủ trong học sinh, sinh viên - cần một cách nhìn đúng

Học sinh, sinh viên ngày càng phát huy tính dân chủ

Cách đây không lâu, trong lúc làm việc với các phóng viên thầy giáo Vũ Đức Huần, Hiệu trưởng Trường cao đẳng nghề công nghiệp Hải Phòng. phải dừng lại 2 lần vì các sinh viên thắc mắc về những việc liên quan đến việc học tập của họ. Nghe sinh viên trình lúc, thầy hiệu trưởng giải thích với họ những chủ trương chính của nhà trường rồi giới thiệu họ tới các phòng chức năng để giải quyết. Điều đó cho thấy, sinh viên ngày nay so với vài năm trước đã dân chủ hơn nhiều.

Vấn đề dân chủ trong học sinh, sinh viên trong những năm gần đây có những chuyển biến tích cực. Cuộc vận động xây dựng “Trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong ngành giáo dục bước đầu rút ngắn khoảng cách giữa người dạy và người học, tạo môi trường thân thiện, cởi mở hơn trong giáo dục. Đã có những giáo viên tiên phong trong việc mở rộng dân chủ khi cung cấp địa chỉ email hay lập diễn đàn để học sinh, sinh viên có thể  tự do trao đổi thẳng thắn. Thầy giáo Hoàng Đức Bình chủ nhiệm lớp 10 A2, Trường THPT Hàng hải là một ví dụ. Thầy Bình cung cấp địa chỉ thư điện tử cho học sinh, phụ huynh và nhận được hàng chục ý kiến, giúp thầy có những điều chỉnh phù hợp về phương pháp giảng dạy và quản lý học sinh cũng như góp ý với thầy cô giáo khác.

Ở bậc giáo dục đại học, cao đẳng và trung học chuyên nghiệp, việc phát huy tính dân chủ càng được đề cao hơn. Dân chủ thể hiện từ trong lớp học, học sinh, sinh viên thẳng thắn trao đổi, tranh luận trên giáo viên với tinh thần xây dựng. Dân chủ ngoài lớp học thể hiện ở việc học sinh, sinh viên nói chuyện, trao đổi với thầy, cô giáo không còn thái độ rụt rè, khúm núm, sợ sệt “lỡ mình nói hớ”.

Hội nghị dân chủ sinh viên trong những năm qua được nhiều trường tổ chức khá hiệu quả. Tại hội nghị này, tình hình giảng dạy, học tập, thu chi tài chính, hoạt động công đoàn…được thông báo rộng rãi đến sinh viên. Nhiều sinh viên thẳng thắn trao đổi, chất vấn những vấn đề liên quan tới việc học tập, sinh hoạt. Việc tổ chức hội nghị dân chủ sinh viên là việc làm cần thiết để sinh viên bộc bạch tâm tư, nguyện vọng của mình, đồng thời để nhà trường tự “soi lại mình” nhằm thực hiện tốt hơn công tác giáo dục, đào tạo.

Dân chủ: nơi hình thức, chỗ quá trớn

Dân chủ trong học sinh, sinh viên không còn là vấn đề mới mẻ. Trong các văn bản của Bộ Giáo dục-Đào tạo, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh…đề cập khá nhiều vấn đề này và việc thực hiện tại các trường khá tốt. Tuy nhiên, giữa thầy và trò đã thực sự dân chủ chưa thì vẫn còn là một vấn đề cần bàn. Trên thực tế, nhiều thầy, cô giáo vẫn tỏ thái độ khó chịu, thậm chí “ấn tượng xấu” với những sinh viên thẳng thắn tranh luận với giáo viên, mặc dù nội dung tranh luận hoàn toàn mang tính xây dựng. Nhiều giáo viên vẫn còn suy nghĩ: Học sinh đối đáp lại mình trên lớp là “hỗn”, là hạ thấp uy tín của mình. H- sinh viên (xin giấu tên) tâm sự: “Tôi đã một lần “dính đòn” khi đứng lên tranh luận với thầy giáo một vấn đề liên quan đến môn học ngay tại giảng đường. Trong buổi học, thầy giáo tỏ ra bình thường, nhưng sau đó, tôi bị “trù” thảm hại. Từ đó, tôi đến lớp không dám có ý kiến trái chiều với thầy giáo”.

H chỉ là một trong nhiều trường hợp là nạn nhân của “dân chủ hình thức”. Nhiều thầy, cô giáo khi đứng trên giảng đường thì phê phán sinh viên thụ động, nhưng khi sinh viên có ý kiến trái chiều lập tức có phản ứng tiêu cực với họ. Bên cạnh đó, nhiều hội nghị dân chủ  sinh viên vẫn mang tính hình thức: các thầy, cô giáo đọc báo cáo, một vài học sinh, sinh viên được chỉ định phát biểu vài ý kiến chuẩn bị trước và …hội nghị thành công tốt đẹp. Ở những trường tổ chức nghiêm túc hội nghị dân chủ sinh viên thì sau hội nghị việc, nhà trường thực hiện các nội dung này vẫn còn hạn chế. N.V.P, sinh viên Trường đại học Hàng hải cho biết: “Trường tôi năm nào cũng tổ chức hội nghị dân chủ sinh viên. Tại hội nghị này, nhiều ý kiến trao đổi thẳng thắn của sinh viên như cân đối thời gian giảng dạy, những vấn đề liên quan đến an ninh trật tự ký túc xá, tình trạng điện, nước trục trặc thường xuyên…được lãnh đạo nhà trường ghi nhận. Tuy nhiên, những vấn đề của sinh viên chẳng chuyển biến là bao, hoặc chỉ chuyển biến một thời gian rồi rơi vào quên lãng”.

Bên cạnh vấn đề dân chủ hình thức trong một số trường, ở nhiều nơi lại xảy ra tình trạng dân chủ quá trớn. Ngày nay, một số sinh viên dựa vào vấn đề dân chủ để đánh đồng “cá mè một lứa” giữa thầy và trò. Mặc dù đề cao tính dân chủ, nhưng những cảnh tượng cậu học sinh lớp 10 vỗ vai thầy giáo, hỏi thầy những câu cộc lốc, không có chủ ngữ, là một hành động phản cảm, đi ngược thuần phong, mỹ tục của dân tộc Việt Nam. Tại một lớp học khác, cảnh hàng chục học sinh đồng loạt đứng lên chỉ trích cô giáo với những lời lẽ thô thiển, đưa cả chuyện gia đình riêng tư của cô ra để uy hiếp đòi thay giáo viên khác là một biểu hiện dân chủ quá trớn.

Phát huy tính dân chủ trong học sinh, sinh viên là một chủ trương đúng mang tính tất yếu nhằm khuyến khích học sinh, sinh viên thẳng thắn trao đổi với giáo viên, nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo. Tuy nhiên, cần hướng đến mục tiêu thẳng thắn trao đổi, nhưng phải gìn giữ tính tôn trọng và tinh thần xây dựng cao. Ngành giáo dục, các tổ chức chính trị- xã hôi như Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên cần tăng cường giáo dục, tuyên truyền cho học sinh, sinh viên tránh tình trạng biểu hiện lệch lạc về dân chủ.

Việt Hòa