Đổi mới tư duy xây dựng phát luật theo hướng bứt phá
Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật là vấn đề Đảng và Nhà nước ta quan tâm từ lâu. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã nêu nhiệm vụ, giải pháp chiến lược về tiếp tục xây dựng pháp luật đồng bộ gắn với tổ chức thi hành pháp luật, xây dựng pháp luật phải gắn với tổ chức thi hành pháp luật, đưa pháp luật mau chóng vào cuộc sống.
Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới cũng đề ra nhiệm vụ tiếp tục đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, bảo đảm chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả. Quy định rõ hơn quy trình xây dựng chính sách, phân định rõ quy trình lập pháp và quy trình xây dựng văn bản dưới luật. Phát huy tính năng động, sáng tạo, tích cực, vai trò, trách nhiệm của các chủ thể, đặc biệt là Chính phủ trong quy trình lập pháp.
Xác định đúng, rõ các cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật, hạn chế đến mức thấp nhất sử dụng hình thức pháp lệnh để ban hành quy phạm pháp luật; luật hóa đến mức tối đa những vấn đề quan trọng của đất nước thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội. Đồng thời, tăng cường xây dựng các đạo luật có nội dung cụ thể, hiệu lực trực tiếp; khắc phục tình trạng luật thiếu tính ổn định, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành.
Phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương 10 khoá XIII, về một số vấn đề mới từ thực tiễn cần tiếp tục khẩn trương tổng kết, làm rõ để xác định trong Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm nêu rõ vấn đề mối quan hệ giữa tư duy quản lý và tư duy phát triển; đổi mới tư duy, quan điểm, quy trình xây dựng Luật, cơ quan làm luật.
Phát biểu tại họp báo quốc tế về dự kiến chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội Khoá XV, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khẳng định, trong những năm qua, công tác xây dựng pháp luật đã có bước tiến rất dài, hệ thống pháp luật cơ bản đồng bộ, hoàn thiện và đóng góp rất tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, bước sang giai đoạn mới với tư duy mới, tư duy xây dựng pháp luật cũng cần phải có sự đổi mới có tính bứt phá.
 |
Hình ảnh Phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV |
Nhấn mạnh những tư tưởng mới về đổi mới xây dựng pháp luật tại Nghị quyết số 27-NQ/TW, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, phải đổi mới công tác xây dựng pháp luật gắn với tổ chức thi hành pháp luật, xây dựng pháp luật phải gắn với tổ chức thi hành pháp luật; đưa pháp luật mau chóng vào cuộc sống thì phải đưa cuộc sống vào pháp luật trước, từ đó pháp luật mới ra cuộc sống được nhanh.
Đặc biệt, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh yêu cầu chú ý đến vấn đề đúng thẩm quyền của các cơ quan trong quá trình xây dựng pháp luật. “Trong quá trình xây dựng pháp luật có nhiều khâu, từ xây dựng chương trình đến dự thảo, thẩm tra, thẩm định, thảo luận rồi đến tiếp thu, hoàn chỉnh rồi đến ban hành… và rất nhiều cơ quan tham gia. Cơ quan nào làm tốt việc của cơ quan đó thì cơ quan sau đỡ “khổ”. Với tinh thần như vậy, Quốc hội làm đúng việc của Quốc hội, những việc của Chính phủ thì Chính phủ làm. Nghị quyết số 27-NQ/TW cũng nêu quan điểm “phát huy tính năng động, sáng tạo, tích cực, vai trò, trách nhiệm của các chủ thể, đặc biệt là Chính phủ trong quy trình lập pháp”, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.
Luật chỉ quy định những vấn đề đúng tầm luật
Chia sẻ ý kiến về việc lâu nay có nhiều ý kiến cho rằng luật phải cụ thể để thực hiện được ngay, tránh tình trạng cấp dưới “đẻ” thêm giấy phép con, “đẻ” thêm các quy định có tính chất gây khó khăn cho doanh nghiệp, người dân, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ rõ, không phải vì tránh những khó khăn ấy mà luật quy định hết. “Luật chỉ quy định những vấn đề đúng tầm luật, cái gì ở tầm nghị định thì cứ ở nghị định, không thể nói vì quy định trong nghị định đã thực hiện ổn định, được thực tiễn kiểm nghiệm rồi nên nâng lên thành luật. Vừa qua, có câu chuyện nâng các quy định trong nghị định, thậm chí cả một số quy định trong thông tư cũng nâng lên thành luật, dẫn tới tình trạng có những luật phải sửa liên tục”, Phó Chủ tịch Quốc hội cho hay.
Phó Chủ tịch Quốc hội cũng cho biết, tư tưởng trên đã được quán triệt trong Trung ương, được Trung ương thống nhất tại Nghị quyết số 27-NQ/TW. Bộ Chính trị đã giao Đảng Đoàn Quốc hội xây dựng một đề án về đổi mới quy trình xây dựng pháp luật khoa học, chuyên nghiệp, kịp thời, khả thi, hiệu quả. Khẳng định hiện nay, quy trình xây dựng pháp luật đã khoa học, chuyên nghiệp, kịp thời, khả thi, hiệu quả rồi, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, sắp tới phải có tư duy mới.
Làm rõ hơn về vấn đề này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho rằng, phải đổi mới tư duy xây dựng pháp luật từ nặng về quản lý sang vừa quản lý tốt, vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, khơi thông nguồn lực phát triển. “Các nhà khoa học nói luật là hành lang pháp lý, là khung khổ pháp lý. Hành lang càng rộng thì sức sáng tạo càng nhiều. Hành lang mà chật, chi tiết quá thì sẽ trói buộc sự sáng tạo. Cho nên, phải dành sự sáng tạo đó cho Chính phủ, cho các cơ quan quản lý, nhưng đi kèm với đó là yêu cầu không được làm phiền người dân, doanh nghiệp, phải khơi thông nguồn lực, phải thúc đẩy phát triển sản xuất”, ông Nguyễn Khắc Định nói.
Vẫn theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, tư duy làm luật khác, tư duy làm nghị quyết khác, tư duy làm văn bản của địa phương phải khác. “Tinh thần là việc của ai thì trả về cho người đó, ai làm tốt nhất thì giao cho người đó làm kèm theo giao việc gắn với bảo đảm điều kiện thực hiện. Giao việc mà không có người làm thì khó”, Phó Chủ tịch Quốc hội nói.
Phó Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ rõ, để thực hiện được các yêu cầu trên, Quốc hội, HĐND phải tiến hành giám sát chặt chẽ; giám sát ngay từ đầu, ngay từ khi chính sách chưa được ban hành chứ không phải chính sách ban hành rồi, thực hiện rồi mới đi giám sát. Cùng với đó, giám sát cũng phải có sự phối hợp, kế thừa sản phẩm của nhau, tránh tình trạng các cơ quan thanh tra, kiểm tra, giám sát, kiểm toán đi quá nhiều gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp. “Luật sắp tới sẽ rất ngắn nhưng cũng sẽ đủ cơ sở pháp lý để vừa quản lý tốt, vừa khơi thông nguồn lực, tạo hành lang để các cơ quan quản lý thoả sức sáng tạo, phát triển, tránh tình trạng thay đổi một tí lại phải sửa luật.
Phó Tổng Thư ký Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Trường Giang:
"Luật phải cụ thể và đúng thẩm quyền"
“Nghị quyết số 27-NQ/TW của Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới yêu cầu luật phải cụ thể, đồng thời phải đúng thẩm quyền.
 |
Phó Tổng Thư ký Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Trường Giang |
Quan điểm chỉ đạo “đúng vai, đúng thẩm quyền” trong xây dựng pháp luật là hoàn toàn chính xác. Có ý kiến băn khoăn như vậy thì luật ban hành xong có phải chờ nghị định, thông tư hay không, trong bối cảnh vừa qua việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành luật còn chậm như vậy. Tuy nhiên, một trong những yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật là “luật có hiệu lực thì văn bản quy định chi tiết phải có hiệu lực kèm theo”. Do đó, phải thực hiện nghiêm vấn đề này”.
Đại biểu Trịnh Xuân An (Đoàn Đồng Nai):
"Tinh thần đổi mới thể hiện rõ ở Kỳ họp thứ 8"
“Các nội dung thuộc công tác lập pháp trình ra Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 thể hiện một tinh thần đổi mới, sự chuyển biến rất rõ nét trong cách thức xây dựng pháp luật, đó là quan điểm không luật hóa những vấn đề nghị định, thông tư quy định; Quốc hội chỉ quyết định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội.
 |
Đại biểu Trịnh Xuân An (Đoàn Đồng Nai) |
Trong phát biểu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tại Hội nghị Trung ương lần thứ 10 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII, đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam. Bối cảnh này đòi hỏi cần có lý luận mới, tư duy mới, chiến lược mới, cách thức triển khai và nhiệm vụ đặt ra mới hơn. Điều này cũng đòi hỏi công tác xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế cần phải có tư duy mới, cách thức mới để khơi thông những điểm nghẽn về thể chế, pháp luật. Do vậy, tinh thần này được phản ánh rất tức thì ngay trong Kỳ họp thứ 8”.
