Đặc sắc lễ hội ở Tiên Lãng
Hải An
Cách trung tâm thành phố Hải Phòng chừng 30 km, huyện Tiên Lãng mang nét riêng của vùng quê với những lễ hội truyền thống đặc sắc. Đặc biệt, tính chất tín ngưỡng hoà trong phong tục sinh hoạt văn hoá thể hiện qua các lễ hội tạo nên sự phong phú, độc đáo.
Mang không khí, hơi thở mùa xuân trong các lễ hội ở Tiên Lãng là lễ hội vật. Người dân đất Tiên vốn có tinh thần thượng võ. Từ xa xưa, nhiều đô vật huyện trở thành những tướng võ mang tài năng, công sức phò vua giúp nước tiêu biểu như Đào Lang, Đào Quang và hai chị em họ Tạ ở xã Tiên Minh có công giúp Hai Bà Trưng dẹp tan quân Tô Định. Nhiều đô vật nổi tiếng sau này như Nguyễn Văn Tý ở xã Cấp Tiến từng làm rạng rỡ truyền thống vật của Hải Phòng . Các đô vật khác như Hà Văn Đượng, Nguyễn Văn Rồng...mỗi lần xuất hiện trên "sới đài" là gặt hái thành công. Từ tinh thần thượng võ, nhiều địa phương trong huyện duy trì lễ hội vật truyền thống đầu xuân tiêu biểu như ở thôn Hộ Tứ (xã Đoàn Lập), thôn Xuân Lai (xã Bạch Đằng), thôn Để Xuyên, Giang Khẩu (xã Đại Thắng), thôn Chử Khê(xã Hùng Thắng)...Hội vật là dịp để người dân địa phương cùng vui xuân đồng thời qua đó tuyển chọn ra những đô vật có tài năng tham gia các cuộc thi đấu tranh giải. Hội vật ở Tiên Lãng bao giờ cũng tấp nập người xem, người tham gia, người cổ vũ không chỉ ở địa phương mà còn các nơi khác như Vĩnh Bảo, Kiến An, Kiến Thuỵ, Đồ Sơn.... .
Không kém phần độc đáo trong các lễ hội mùa xuân của Tiên Lãng là lễ hội đền Hà Đới ở xã Tiên Thanh. Đền Hà Đới thờ thượng tướng quân Trần Quốc Thành, người có công cùng nhà Trần tích luỹ lương thảo, đóng thuyền chiến, tuyển trai tráng trong vùng... để đánh giặc góp phần làm nên chiến thắng Chương Dương, Tây Kết, Hàm Tử (1285) và chiến thắng Bạch Đằng lịch sử. Hằng năm, vào những ngày đầu năm mới, dân làng tập trung đến đền Hà rất đông để cầu khấn, mong năm mới làm ăn phát đạt, nhiều tài, nhiều lộc. Đặc biệt, lễ hội đền Hà gắn liền với sự tích phiên chợ độc đáo tổ chức mỗi năm một lần vào đúng sáng mồng 2 Tết. Chợ họp ngay trước cửa đền Hà. Trước đây, sản phẩm mang bán ở chợ Hà là nông sản do chính người dân địa phương làm ra như bánh trái, hoa quả, rau xanh, thậm chí một vài đấu cám. Ngày nay, phiên chợ đầu xuân trước cửa đền Hà ngày một phong phú, đa dạng các sản phẩm mới đáp ứng nhu cầu người mua. Đến với phiên chợ Hà đầu năm mới, người dân địa phương quan niệm mua bán để cầu may, vì vậy không mặc cả đắt rẻ, mỗi sản phẩm mua từ chợ là lộc xuân. Không khí nhộn nhịp, tấp nập của người đến chợ Hà mà đông hơn nhất vẫn là những nam nữ thanh niên ăn mặc đẹp chen nhau đến chợ làm cho không khí ngày xuân thêm tưng bừng . ...
Lễ hội độc đáo thể hiện đặc trưng riêng ở vùng quê có sông, biển bao bọc đó là lễ cầu ngư mong cho công việc đi biển thuận lợi; lễ hội bơi thuyền, cầu đảo mong mưa được duy trì, tổ chức hằng năm ở địa phương. Trước đây, hội thi bơi thuyền được tổ chức vào những lúc trời hạn hán. Ngày nay, lễ hội thường được tổ chức vào dịp kỷ niệm đặc biệt. Người dân quan niệm tổ chức lễ hội để cầu cho mưa thuận gió hoà, sản xuất nông nghiệp thuận lợi. ở các lễ hội đua thuyền, cuộc đua được tổ chức ngay trên khúc sông, chiếc thuyền quen thuộc hằng ngày gắn liền với đời sống sinh hoạt của người dân địa phương.
Người dân Tiên Lãng luôn tự hào về một vùng quê có nhiều lễ hội truyền thống văn hóa đặc sắc. Những năm gần đây, huyện mới tập trung đầu tư cho một số lễ hội đầu xuân với quy mô lớn Hội vật, Hội đua thuyền…Một số lễ hội khác như lễ hội đền Gắm ở xã Toàn Thắng, lễ hội cầu ngư ở xã Vinh Quang, lễ hội đình Cựu Đôi ở thị trấn Tiên Láng….do chính quyền và nhân dân địa phương cùng chung sức tổ chức…Nhưng do nguồn kinh phí hạn hẹp nên lễ hội mới chỉ dừng lại ở các nghi lễ giản đơn. Theo phản ánh của nhiều bà con địa phương, nếu một số lễ hội đó có sự quan tâm của huyện và ngành văn hóa để tổ chức với quy mô lớn hơn, chắc chắn sẽ thể hiện được nhiều nét văn hóa, tín ngưỡng phong phú, độc đáo.
Theo một số cán bộ văn hóa huyện cho biết:Huyện Tiên Lãng hiện có một số lễ hội mai một dần điển hình như lễ hội ném pháo đất ở các xã Cấp Tiến, Đoàn Lập trước đây; hội chọi gà, đánh đu ở một số xã phía