Đặc sắc lễ cúng lúa mới của dân tộc Thái ở Lâm Đồng
(PLVN) - Lễ cúng lúa mới hay còn gọi lễ “Mừng cơm mới” là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng nhất trong đời sống văn hóa của dân tộc Thái. Lễ cúng lúa mới là dịp để người Thái cảm tạ trời đất đã phù hộ, đồng thời tỏ lòng thành kính đối với tổ tiên và là dịp để đúc rút kinh nghiệm trong lao động sản xuất.
Cầu mong bình an, mùa màng bội thu
Hằng năm cứ vào dịp ngày 10/10 âm lịch, sau khi thu hoạch mùa vụ xong, tất cả các dòng họ trong đồng bào dân tộc Thái ở xã Đắk Sắk (Lâm Đồng) lại tổ chức Lễ hội cúng lúa mới hay còn gọi “Mừng cơm mới” nhằm để tạ ơn thần linh, thổ công, ông bà tổ tiên đã phù hộ ban cho muôn dân, trăm họ được mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt, lúa, ngô, hồ tiêu, cà phê được bội thu. Đây cũng là thời điểm để người dân tụ họp lại để chia sẻ, hỏi thăm nhau về sức khỏe, về cuộc sống kinh tế, về văn hóa, một nét đẹp văn hóa của đồng bào dân Thái.
Trong phần nghi lễ, mở đầu bằng hoạt động tái hiện, mô tả các động tác cày ải đất, gieo mạ, cấy lúa, chăm sóc cho đến khi thu hoạch để làm ra hạt thóc…Trong nghi thức cúng lúa mới, thầy cúng vô cùng quan trọng. Ông là người đại diện cho cả cộng đồng người dân tộc Thái, là cầu nối chuyển tải tấm lòng người dân đến với tổ tiên.
Trong bài khấn trang nghiêm, thầy cúng gửi lời tạ ơn thần linh, thổ công, ông bà tổ tiên đã phù hộ cho gia đình, muôn dân, trăm họ, mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt, lúa, ngô, hồ tiêu…được mùa, bội thu và cầu cho con cháu khỏe mạnh, gia đình bình an.
Ông Vi Văn Thắng, thôn Nam Thắng, xã Đắk Sắk cho biết, trong Lễ cúng lúa mới, ngoài cơm được làm từ lúa mới, phải có đầy đủ các đồ cúng theo nghi thức truyền thống, như: cơm lam, bánh trưng, xôi, đầu heo, gà, cá móc, cá nướng, khoai mì, chuối mía, hoa quả, hương nhang, rượu... Đặc biệt, lễ vật quan trọng nhất không thể thiếu trong mâm lễ cúng tổ tiên có 5 - 10 bông lúa được lấy về từ mảnh ruộng màu mỡ nhất của gia đình.
Sau khi phần lễ thiêng liêng, không khí lễ hội chuyển sang phần hội rộn ràng và đầy màu sắc. Các hoạt động múa, hát như: hát khắp, múa sạp, múa xòe, cồng chiêng, khua luống đã tạo nên không gian nghệ thuật tươi vui, đoàn kết.
Cùng với đó, các cuộc thi ẩm thực và trò chơi dân gian như kéo co, nhảy bao bố, cà kheo đá bóng, tò lẹ… thu hút đông đảo bà con tham gia. Đây là thời điểm người Thái thể hiện niềm vui trong ngày hội qua những điệu múa, bài hát truyền thống. Những chàng trai, cô gái được diện trong trang phục dân tộc rực rỡ cùng nhau hòa mình vào các điệu múa sạp và “Vũ điệu kết đoàn” tập thể tạo nên một không gian tràn ngập âm thanh và sắc màu. Từ già đến trẻ, đều say sưa trong điệu múa, khúc hát, tiếng cười nói giòn giã lan tỏa.
Bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc Thái ở Lâm Đồng
Với hơn 700 hộ và trên 3.000 nhân khẩu, cộng đồng người Thái ở xã Đắk Sắk (tỉnh Lâm Đồng) đã hình thành một vùng quần cư rộng lớn, giàu bản sắc, nơi đời sống văn hóa truyền thống được gìn giữ và gắn kết hài hòa với các dân tộc khác, tạo nên sự đa dạng, đoàn kết và bền chặt trong cộng đồng các dân tộc ở địa phương.
Ngày nay, khi đời sống người dân ngày càng được cải thiện, sự giao thoa giữa các nền văn hóa diễn ra mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Nhiều giá trị văn hóa mới xuất hiện, tác động đến nếp sống, truyền thống, nhất là lớp trẻ đồng bào dân tộc Thái. Câu chuyện gìn giữ và truyền lại bản sắc văn hóa của dân tộc Thái cho thế hệ con cháu đã và đang được cộng đồng và chính quyền xã quan tâm.
Theo những người Thái lớn tuổi ở Đắk Sắk, lễ cúng lúa mới thể hiện tinh thần đoàn kết, sự biết ơn tổ tiên và nếp sống nghĩa tình, đoàn kết các dân tộc đã nuôi dưỡng cộng đồng người Thái qua bao thế hệ.
Lễ cúng lúa mới cũng là dịp để lưu giữ, bảo tồn, truyền dạy lại văn hoá truyền thống của cộng đồng người Thái cho thế hệ trẻ trước sự thay đổi nhanh chóng của đời sống hiện đại.
Ông Y Thoa, Phó Chủ tịch UBND xã Đắk Sắk cho biết, chính quyền luôn xác định lễ cúng lúa mới là nét văn hóa đặc trưng, tiêu biểu của dân tộc Thái cần được bảo tồn một cách bền vững, đúng với giá trị nguyên gốc.
Thời gian qua, chính quyền xã Đắk Sắk đã triển khai nhiều giải pháp theo các chính sách văn hóa mới, vận động bà con loại bỏ hủ tục mê tín dị đoan, đồng thời giữ lại những nghi lễ truyền thống quan trọng, mang ý nghĩa tốt đẹp. Nhờ vậy, cộng đồng dân tộc thái ở xã Đắk Sắk dần hình thành nếp sống văn minh, tiết kiệm nhưng vẫn gìn giữ được bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình và tạo được sự đồng thuận, đoàn kết và gắn kết với các dân tộc khác ở địa phương.