Theo Tờ trình tóm tắt dự thảo Nghị quyết do Bộk trưởng Bộ Nội vụ Lê Vĩnh Tân trình bày trước UBTVQH, TP Hồ Chí Minh là đô thị loại đặc biệt, có vị trí chính trị quan trọng của cả nước, trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học-công nghệ, đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế.
Trong quá trình phát triển, TP Hồ Chí Minh vẫn chưa phát huy hết tiềm năng của mình do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân là mô hình tổ chức chính quyền địa phương chưa phù hợp với đặc điểm, tính chất của một đô thị loại đặc biệt và được tổ chức tinh gọn, hiện đại, có năng lực lập quy hoạch, kế hoạch, sử dụng hiệu quả các tài nguyên, phát triển các dịch vụ hạ tầng đồng bộ.
Việc tổng kết hơn 6 năm thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường tại TP Hồ Chí Minh (từ năm 2009 đến năm 2016) cho thấy nhiều kết quả tích cực.
Cùng với đó là các cơ sở chính trị và pháp lý như việc đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc khóa XII, Hiến pháp năm 2013, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2019.
Do đó, Chính phủ nhận thấy, cần thiết phải xây dựng dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại TP Hồ Chí Minh.
Báo cáo tóm tắt thẩm tra dự thảo Nghị quyết nêu rõ: TP với đặc điểm, tính chất của một đô thị đặc biệt về kinh tế-xã hội, cơ sở hạ tầng, dân cư, địa giới đơn vị hành chính của TP Hồ Chí Minh là thực sự cần thiết.
Qua thẩm định, Ủy ban Pháp luật đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu để nghiên cứu quy định về cơ cấu, tổ chức của UBND quận, phường để bảo đảm phù hợp với mô hình tổ chức và phương thức hoạt động mới; đồng thời, cần rà soát lại một số nội dung liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch UBND quận trong việc quyết định chủ trương đầu tư chương trình, dự án nhóm B, nhóm C sử dụng vốn ngân sách của quận, phường trực thuộc; phê duyệt kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của UBND phường trực thuộc cũng như cách thức quy định về nhiệm vụ của UBND và Chủ tịch UBND quận, phường.
Báo cáo thẩm tra cho rằng quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền TP thuộc TP Hồ Chí Minh như dự thảo Nghị quyết của Chính phủ là phù hợp nhưng đề nghị Chính phủ nghiên cứu, bổ sung những quy định mới, đặc thù, cơ chế vượt trội hơn của chính quyền TP trực thuộc so với chính quyền ở các quận hiện nay để thực hiện mục tiêu thành lập TP trong TP nhằm tạo bước đột phá, làm hạt nhân, một cực tăng trưởng mới thúc đẩy kinh tế TP Hồ Chí Minh và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết, đa số các ý kiến tán thành với đề nghị của Chính phủ, trình Quốc hội ban hành Nghị quyết (theo quy trình một kỳ họp theo thủ tục rút gọn) về tổ chức chính quyền đô thị tại TP Hồ Chí Minh mà không qua thí điểm.
Dự thảo Nghị quyết sẽ được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 sau khi các cơ quan hữu quan rà soát và hoàn thiện nội dung dự thảo Nghị quyết theo ý kiến tại phiên họp này của UBTVQH.
Dự thảo Nghị quyết gồm 12 điều, quy định: Việc tổ chức chính quyền đô thị tại TP Hồ Chí Minh; nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, UBND, Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh; về cơ cấu tổ chức, chế độ làm việc của UBND quận; nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch UBND quận; về nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, UBND và Chủ tịch UBND TP thuộc TP Hồ Chí Minh; về cơ cấu tổ chức, chế độ làm việc của UBND phường; nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch UBND phường; về tổ chức thực hiện; về điều khoản chuyển tiếp và hiệu lực thi hành.
Để đảm bảo tính liên tục và không tạo khoảng trống trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành hoạt động của chính quyền địa phương ở quận và phường tại TP Hồ Chí Minh, dự thảo Nghị quyết đã quy định một số nội dung chuyển tiếp. Nghị quyết dự kiến có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2021 và tổ chức thực hiện từ ngày 01/7/2021.
