Vòng bầu cử này đang bước vào giai đoạn kịch tính cho hai ứng cử viên hàng đầu là đương kim Tổng thống Milos Zeman và Giáo sư Jiri Drahos - cựu Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học Czech, khi cơ hội được đánh giá là là cân bằng nhau.
Tranh luận gay gắt
Tại cuộc tranh luận trực tiếp đầu tiên trên truyền hình tối 23/1 thu hút 2,2 triệu người xem, hai ứng cử viên, đương kim Tổng thống Milos Zeman và đối thủ Jiri Drahos - cựu Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học Czech - đã công kích nhau kịch liệt, chủ yếu nhắm vào vấn đề người nhập cư hay sở hữu súng.
Về vấn đề người nhập cư, Tổng thống Zeman một lần nữa tái khẳng định quan điểm phản đối tiếp nhận người tị nạn với nhiều lý do khác nhau, đồng thời chỉ trích phát ngôn trước đó của ứng cử viên Drahos muốn Cộng hòa Czech tiếp nhận một số lượng nhất định người tị nạn.
Trong khi đó, ứng cử viên Drahos chỉ trích tuyên bố của Tổng thống Zeman khi người đứng đầu nhà nước Czech nói rằng ông sẽ không ký đề xuất cơ chế phân bổ hạn ngạch tiếp nhận người tị nạn của Liên minh Châu Âu (EU). Ông Drahos cho rằng việc ký hay không một đề xuất đó không nằm trong thẩm quyền của tổng thống bởi đó không phải là một hiệp ước quốc tế.
Ông Drahos cũng nêu quan điểm giải quyết cuộc khủng hoảng người nhập cư hiện nay, bao gồm việc tăng cường bảo vệ biên giới của khối và hỗ trợ các nước nơi người tị nạn rời bỏ nhà cửa ra đi. Theo ông Drahos, Czech đủ mạnh để xử lý vấn đề nhập cư nhưng việc nhận hay không nhận người tị nạn là quyền tự quyết của nước này. Ông cho biết nếu được bầu làm tổng thống thì ông sẽ đàm phán với lãnh đạo EU để giải quyết sự khúc mắc về hạn ngạch tị nạn. Ông cũng phê phán đối thủ chính trị của mình chỉ phản đối EU chứ không tìm cơ hội thương lượng.
Về vấn đề sở hữu súng, ứng cử viên Zeman ủng hộ luật hóa và đưa vào Hiến pháp quyền sở hữu vũ khí đã được đăng ký của người dân, cho phép Czech né tránh một cách khôn khéo chỉ thị hạn chế sở hữu súng trước đó của EU. Tuy nhiên, ứng cử viên Drahos phản đối đề xuất trên và cho rằng không có lý do gì Czech lại có thêm luật về quyền sở hữu súng bởi những quy định sở hữu súng hiện nay là đã đầy đủ.
Cơ hội chia đều
Trước thềm cuộc bầu cử Tổng thống Czech vòng hai, cơ hội chiến thắng của hai ứng cử viên Zeman và Drahos được đánh giá là cân bằng. Kết quả các cuộc thăm dò dư luận do hãng Median tiến hành mới đây cho thấy, trong số các cử tri chắc chắn đi bầu cử trong vòng hai có 34,5% sẽ bỏ phiếu cho đương kim Tổng thống Milos Zeman và 11% có khả năng sẽ làm như vậy. Đối thủ của ông, Giáo sư Jiri Drahos, cựu Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học Czech, sẽ được 36,5% cử tri ủng hộ và thêm 8,5% có khả năng ủng hộ. Nếu tính sai số thông kê là từ 1 đến 4% thì có thể nói hai ứng cử viên ngang tài ngang sức.
Những người ủng hộ đương kim Tổng thống Zeman nói rằng họ đang ủng hộ một chính khách lớn, đại diện cho tầng lớp văn hóa - xã hội đại chúng, đối trọng của giới tinh hoa. Ông Zeman được coi là người bộc trực, thẳng thắn. Điểm yếu của ông là hay có phát biểu gây sốc, thiếu thận trọng và hay thay đổi chính kiến. Trong khi đó ứng cử viên Drahos được đánh giá là người điềm tĩnh, một trí thức lớn. Khẩu hiệu tranh cử của ông Drahos nêu rõ “Sự đứng đắn, tử tế là sức mạnh”. Nhược điểm của ông mà đối thủ tập trung nhắm tới là “thiếu kinh nghiệm chính trị” và được coi là nhân vật khó có thể thực hiện những ý tưởng mạnh bạo.
Các nhà phân tích cho rằng, vòng hai cuộc bầu cử tổng thống Czech là sự lựa chọn giữa chính sách “hướng Đông” và “hướng Tây”. Đương kim Tổng thống Zeman được coi là người chỉ trích gay gắt EU, nhất là về vấn đề nhập cư, và bày tỏ thái độ xích lại gần Nga và Trung Quốc. Trong khi đó, cựu Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học Czech Drahos được đánh giá là người ủng hộ việc bảo vệ các giá trị dân chủ ở nước này. Ông đã tuyên bố sẽ đưa Czech hội nhập sâu hơn vào EU và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Việc dự đoán ai trong hai ứng cử viên sẽ chiến thắng là rất khó khăn. Điều này phụ thuộc vào tỷ lệ cử tri đi bầu và cơ cấu những người đi bỏ phiếu ở vòng hai. Số người đang chưa biết lựa chọn ai khá đông và chính họ sẽ quyết định tương lai chính trị của ông Zeman và ông Drahos.
Nếu ông Zeman truyền được động lực tới các cử tri chưa đi bỏ phiếu ở vòng một tại các tỉnh thì cơ hội thành công của ông rất cao vì có khả năng họ dồn phiếu cho ông. Số cử tri tiềm ẩn này vào khoảng 100.000 - 300.000 người. Về thành phần thì cử tri của ông Zeman chủ yếu là những người trên 60 tuổi, ở nông thôn và các thành phố nhỏ, có thu nhập và trình độ học vấn không cao.
Trong khi đó cử tri của ông Drahos có trình độ và thu nhập cao hơn, sống ở thủ đô và các thành phố lớn. Trong số 6 ứng cử viên thất bại ở vòng một có 5 người dành sự ủng hộ cho ông Drahos trong khi chỉ một người quay sang ủng hộ ông Zeman. Tuy nhiên, không có gì đảm bảo các cử tri sẽ làm theo các chính khách mà họ đã ủng hộ trong vòng một cuộc bầu cử tổng thống. Điều đáng lưu ý là có tới 20% số người đã đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử Tổng thống Czech vòng một vào các ngày 12 và 13/1 vừa qua nói rằng họ sẽ không đi bầu lần nữa. Tỷ lệ đi bầu thấp rõ ràng là bất lợi cho ông Drahos khi ông khó thu được nhiều lá phiếu từ các cử tri đã bầu cho các ứng cử viên phải dừng chân ở vòng một.
