Kịch bản nào xảy ra sau khi được “cứu”?
Hiện VNA dự kiến lỗ ròng khoảng 13.000 tỷ trong năm nay, thiếu hụt thanh khoản khoảng 16.000 tỷ và đề xuất Chính phủ hỗ trợ thanh khoản khẩn cấp 12.000 tỷ. Trong bối cảnh đó, “nhu cầu về nguồn tiền của VNA rất cấp thiết”, nguyên Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Vũ Bằng nhìn nhận.
Ông Bằng cho rằng có thể giải quyết nguồn tiền cho VNA bằng các biện pháp như vay ngân hàng tái cấp vốn hay vay ngân hàng thương mại; kết hợp cùng nguồn của Nhà nước để tăng nguồn tài chính cho VNA; phát hành cổ phiếu. Tuy nhiên, với phát hành cổ phiếu, VNA là công ty đại chúng, nếu chào bán ra công chúng thì phải đáp ứng điều kiện không lỗ lũy kế. Do vậy, có thể tính đến cách khác là phát hành cổ phiếu riêng lẻ thẳng cho SCIC theo sự ủy quyền của Nhà nước.
Ngoài ra, có thể phát hành riêng lẻ trái phiếu chuyển đổi cho SCIC. Trái phiếu này có kỳ hạn 4 năm, mở linh hoạt, nếu VNA làm tốt thì Nhà nước có thể chuyển trước hạn. Nếu ở thời điểm chuyển đổi mà giá cổ phiếu thấp và khoản đầu tư của Nhà nước có thể bị lỗ thì sẽ chuyển thành khoản vay với lãi suất thấp. Hướng đi này sẽ gỡ được các vấn đề về mặt pháp lý.
Phó TGĐ SCIC Đinh Việt Tùng xác nhận, dù SCIC nhìn thấy cơ hội đầu tư vào VNA song vẫn còn một số vấn đề. VNA chưa đưa ra được bức tranh tổng thể lâu dài, SCIC không thể dự báo được tương lai của khoản đầu tư này ra sao nên rõ ràng rất khó để đầu tư. Ông Tùng cho rằng phải có cơ chế đặc thù miễn trừ với SCIC khi đầu tư vào VNA. Thêm nữa, kinh doanh vận tải hàng không không thuộc ngành nghề Nhà nước phải đầu tư vốn, vì thế VNA phải xây dựng phương án tổng thể để khi Nhà nước bỏ tiền ra sẽ biết diễn biến thế nào, bảo đảm các kịch bản công khai, minh bạch, rõ ràng.
Vấn đề là chưa ai dám khẳng định sau khi “cứu”, VNA sẽ có lãi. Còn nếu lỗ thì VNA có thể đứng hàng đầu trong các đại dự án thua lỗ.
Cần “cứu” đúng cách, đúng luật, công bằng
Trong bối cảnh các hãng hàng không đều chịu thiệt hại nặng, các chính sách hỗ trợ hiện còn “nhỏ giọt, quá ít, quá ngắn, quá chậm” như nhận xét của nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế TW (CIEM) Nguyễn Đình Cung. Nhưng nhiều chuyên gia lo ngại nếu tập trung nguồn lực để cứu VNA sẽ khiến các hãng khác đã yếu sẽ càng trở nên mong manh, không thể cạnh tranh với VNA. Thậm chí, không loại trừ tình huống nếu VNA được cứu, được hỗ trợ 12.000 tỷ mà các hãng khác không được Chính phủ hỗ trợ vốn, thì chỉ cần VNA cạnh tranh giảm giá, thêm chính sách bảo hộ cấp slot, thì các hãng hàng không tư nhân sẽ khó gấp đôi. Khách hàng và cả ngành hàng không sẽ bị thiệt hại nghiêm trọng.
Cho rằng với nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam, chỉ khi các hãng hàng không trong nước cạnh tranh bình đẳng để vươn lên thì năng lực toàn bộ ngành hàng không mới được tăng cường, TS Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng nếu chỉ tập trung cứu một hãng hàng không sẽ hủy hoại môi trường kinh doanh Chính phủ đã gắng công xây đắp trong nhiều năm qua. Khi không có sự cạnh tranh bình đẳng thì người dân không thể hưởng lợi. Ở góc độ đóng góp cho ngân sách quốc gia, riêng Vietjet năm 2019 đã nộp thuế, phí khoảng 9.000 tỷ. Khi cạnh tranh bị triệt tiêu sẽ làm giảm doanh thu của những hãng tư nhân, ngân sách cũng giảm thu theo.
Mặt khác, mục tiêu của các hãng hàng không Việt Nam là cạnh tranh với các hãng bay hùng mạnh trên thế giới chứ không phải chỉ ở “ao làng” trong nước. “Một hãng bay không thể làm nên ngành hàng không. Nếu chỉ cứu một hãng bay, chúng ta sẽ trở lại ngay với sự độc quyền, nền hàng không sẽ lụn bại và người dân, ngân sách không được lợi gì cả”, ông Dũng nhấn mạnh.
Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch Hội đồng thành viên Cty Luật BASICO, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam cho rằng, Luật Doanh nghiệp quy định rõ phải bảo đảm bình đẳng trước pháp luật của các DN không phân biệt hình thức sở hữu và thành phần kinh tế. “Các thành phần kinh tế bình đẳng như nhau, cùng tạo ra lợi ích cho xã hội, công ăn việc làm và nộp thuế thì lý gì chỉ hỗ trợ cho DN của Nhà nước?”, ông Đức đặt vấn đề.
Như vậy, mặc dù một số chuyên gia đã nêu sự cần thiết phải cứu VNA nhưng cũng không ít chuyên gia đặt vấn đề phải cứu VNA đúng cách, đúng luật và phải công bằng với các hãng.
