Không vương miện, không từng tham gia một cuộc thi về sắc đẹp nhưng vẻ đẹp của cô Phượng đủ khiến bao văn nhân tài tử đắm say. Tiếc thay, cuộc đời của mỹ nhân vang danh “bậc nhất” Hà thành lại quá nhiều buồn thảm.
 |
| Vẻ đẹp của con gái Hà Nội làm bao công tử si mê |
Giai nhân tuyệt sắc
Bây giờ, lạc bước giữa phố Hàng Ngang náo nhiệt cố đi tìm hình bóng một cửa hàng lụa gấm khi xưa, cố đi tìm một “mái tóc bạc” biết chuyện cũ nhưng câu chuyện về hoa khôi “sắc nước hương trời” ngày xưa đã dần chìm vào quên lãng. Nhà văn Lý Khắc Cung bảo rằng: Cô Phượng ngày ấy đẹp lắm. Cùng với cô Sính Cột Cờ, cô Nga Hàng Gai, cô Bính Hàng Đẫy là bốn người đẹp nhất mà người Hà Nội xưng tụng là “Hà thành tứ mỹ”
Những năm 1930, dân Hà thành xôn xao về tấm thảm tình “cô Phượng Hàng Ngang”. Không chỉ báo chí, người ta còn viết sách, dựng kịch, làm thơ về vụ thảm tình này. Nguyên mẫu cô Phượng đã trở thành nhân vật chính của nhiều vở kịch nói, chèo, cải lương được trình diễn khắp từ Bắc vào Nam.
Kẻ chê cô Phượng là dâm loạn, nhẫn tâm bỏ lại chồng con, bỏ cuộc sống vinh hoa phú quý để đi theo trai. Người thì khen cô dám đạp lên lề thói đạo đức phong kiến, đi theo tiếng gọi thổn thức của con tim. Trong số những tiểu thuyết ăn khách hàng đầu lấy nguyên mẫu từ mối tình oan trái của cô Phượng phải kể đến Tiểu thuyết Mồ cô Phượng của Tùng Lâm Lê Cương Phụng.
Vương Thị Phượng là con gái yêu của thương gia Hoa kiều Vương Toàn Thắng, nhà bán hàng tơ lụa giàu có. Lúc con nhỏ, Phượng đã nõn nà, mầu da như trứng gà bóc, ngón tay như ngọn bút măng, ai thấy cũng yêu, cũng ve vuốt. Con gái “lá ngọc cành vàng” được vợ chồng họ Vương nâng niu quý hóa như hạt ngọc trên tay.
Theo người đời truyền tụng thì cô đẹp đến nỗi bất cứ ai đi qua cửa hàng cũng phải ngoái đầu lại hoặc đi đi lại lại vài lần để ngắm cô. Người Hoa kiều ở Hàng Ngang nói rằng đôi mắt của Thị Phượng là đôi mắt "Hoàng diệp lạc" nghĩa là con mắt uốn cong tựa như lá vàng rơi trong gió … Có người lại ví đôi mắt của cô là đôi mắt “bán thụy phượng hoàng” như con phượng hoàng nửa thức nửa ngủ.
Nhà văn Vũ Ngọc Phan, trong cuốn hồi ký “Những năm tháng ấy” đã dành những từ ngữ hoa mỹ nhất để mô tả vẻ xuân sắc của người đẹp: Cô Phượng người tầm thước, có đôi mắt bồ câu long lanh, với cặp mi cong, đôi lông mày xanh và dài, môi đỏ mọng đầy dục vọng, mũi dọc dừa thanh tú và đôi má lúm đồng tiền khi cười. Gò má cô hơi cao, ửng hồng, làm cho khuôn mặt trái xoan của cô có sức quyến rũ, giống như nữ diễn viên điện ảnh Marlen Dietrich lừng danh thời bấy giờ. Theo nhà báo Phùng Bảo Thạch thì cô Phượng đẹp lắm. Sắc đẹp của cô như chất thuốc phiện. Nó quyến rũ, cuốn hút người ta. Ai đã vướng vào thì khó mà thoát ra được.
 |
| Cô Phượng |
Cô Phượng ăn mặc rất nền, khi thì chít khăn nhiễu tam giang, khi thì chít khăn nhung đen, đuôi gà vắt qua mái tóc. Cô hay mặc yếm hoa hiên, quần lĩnh tía cạp điều thắt lưng quan lục: tất cả những màu sắc ấy ánh lên qua chiếc áo dài vải phin trắng may sát vào thân hình nở nang. Lối ăn mặc của cô là một lối rất “nền” của phụ nữ Hà Nội thời xưa. Và đã có không ít văn nhân - ký giả đương thời khi được diện kiến cô Phượng đã phải thốt lên: “Tây Thi khiếp vía, Hằng Nga giật mình”.
Nhấp chén trà mới pha, nhà văn Lý Khắc Cung bảo: Nhiều thanh niên ngày ấy nhà ngay sát chỗ làm, nhưng hàng ngày vẫn bốn lần đi về theo đường vòng để qua phố Hàng Ngang, để được ngắm cô Phượng từ xa. Nếu hôm nào không một lần được thấy cô, họ thấy bồn chồn, bứt rứt, đứng ngồi không yên. Khi tàu điện chạy qua phố Hàng Ngang, không ai bảo ai, tất cả hành khách đều hướng mắt về phía dãy nhà mang số chẵn, nơi có một mỹ nhân góp phần làm cho vẻ đẹp Hà Nội thêm rực rỡ.
Duyên tình dở dang
Tuổi vừa đôi tám, tóc dài chấm đất, mắt biếc nghiêng thành, nhác trông ai cũng tưởng nàng tiên. Vẻ đẹp của cô Phượng đã khiến cho bao công tử hào hoa đất Hà Thành si mê, say đắm “trồng si” trước người đẹp....Nhưng với suy nghĩ “con Tàu lại gả cho Tàu” nên cô Phượng được bố mẹ gả cho A Cẩu, người Hàng Đào cháu của ông chủ tơ lụa Phan Vạn Thành. Hàng ngày, cô ngồi bán các thứ hàng lụa, xa tanh, gấm, vóc trong cửa hàng cửa nhà chồng.
Đáng tiếc, chồng cô lại là hạng công tử bột “tốt mã giẻ cùi” vô công rồi nghề. A Cẩu có thói ăn chơi, cờ bạc rượi chè, chỉ coi vợ như một thứ đồ đắt tiền, xinh xinh, chỉ để ngắm nghía, canh chừng, chứ không phải để tâm tình, cùng nhau vươn tới những khát vọng xa xôi. Chẳng những thế hắn lại hay ghen tuông và thường đánh đập vợ, trái hẳn với con người tài hoa và yêu thích văn thơ của Phượng.
Số phận trớ trêu đã đưa đẩy nàng gặp một chàng Tây học, Hán học đẹp trai, lịch lãm, vui tính, tài hoa. Đó chính là Hoàng Hồ (bút danh quen thuộc của Hoàng Tích Chu, con trai tri huyện Bình Lục (Hà Nam). Vương Thị Phượng đã quyết chí đi tìm tình yêu cho mình. Trong câu chuyện với nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ - em ruột nhà báo Hoàng Tích Chu, ông bảo: cũng có nghe đồn đại về mối tình của “trai tài, gái sắc” nhưng chuyện đã xưa lắm rồi, chả có gì làm bằng chứng.
Hoàng Tích Chu sinh ra trong một gia đình quan lại có tiếng quê làng Phù Lưu (Bắc Ninh). Người ta thường nói “Trai Phù Lưu, gái Đình Bảng” – trai, gái hai làng đều nổi tiếng tuấn tú, xinh đẹp, tài hoa. Hoàng Tích Chu đã tài hoa lại đẹp trai với đôi mắt sắc và thông minh, tầm vóc vững vàng, nói chuyện hấp dẫn. Năm 1921, ông ra Hà Nội xin vào làm cho tờ Nam Phong và cũng tại Hà Nội, Hoàng Tích Chu đã gặp Vương Thị Phượng. Cuộc gặp gỡ giữa “trai anh hùng – gái thuyền quên” như đã hẹn từ kiếp trước.
Hoàng Tích Chu tài hoa, lịch lãm được nhiều cô mê nhưng từ khi chàng yêu cô Phượng thì không còn để ý đến cô gái nào nữa. Em trai của Hoàng Tích Chu là nhà viết kịch Hoàng Tích Linh đã thốt lên: Lạ thật, ông anh tôi là người khao khát nhan sắc đến thế mà ông gạt bỏ hết cả các nhân tình, nhân ngãi khác, chỉ yêu mình cô Phượng.
Có thể là cô Phượng có đủ các dạng nhan sắc cộng lại chăng? Nhà văn Lý Khắc Cung kể: Một hôm, tôi ngồi bàn phiếm với một số bạn văn, nhà thơ Thanh Tịnh bảo: Được liệt vào “Hà thành tứ mĩ” là phải đánh bạt được một số người đẹp. Dương Quý Phi xưa đánh đổ hàng nghìn cung nữ để trở thành “duy độc nhất chi hoa” của vua Đường Minh Hoàng. Quả thật cô Phượng đã đánh đổ nhiều đối thủ người đẹp”.
Khoảng cuối năm 1922, cả Hà Nội chấn động trước tin cô Phượng mất tích. Mãi sau này, mọi người mới biết cô Phượng đã theo Hoàng Tích Chu vào Sài Gòn. Lúc này, Chu đã quyết chí sang Pháp học nghề làm báo. Chu bảo Phượng trở về Hà Nội xin với ông huyện Bình Lục được làm con dâu qua bức thư dài trong khi đợi Chu học tập nơi xứ người. Ông huyện không những đã từ chối mà còn đưa Phượng về xin lỗi gia đình A Cẩu. Nhưng A Cẩu cũng không chấp nhận thế là Phượng đành phải làm nghề buôn bán nuôi thân.
Cuối đời bi thương
Ngẫm cuộc đời như “bèo dạt mây trôi”, Phượng vào Sài Gòn để xuôi ngược nuôi thân đợi Chu về. Sau mấy năm trời sóng gió, cô lại quay về sống ở Hà Nội. Có một người đàn ông đã có vợ tên Lưu mê ngay cô Phượng. Ông này thuê một gian nhà bên Gia Lâm cho Phượng và có kế hoạch đưa cô sang Hồng Công. Nhưng kế hoạch thất bại, Phượng đến Hưng Yên và xin xuất gia nhưng không thành.
 |
| Phố Hàng Ngang, nơi diễn ra chuyện tình bi thương của cô Phượng |
Vương Thị Phượng lại được một ông Tham Bách tòa Xứ rước về làm lẽ. Khi ông này được bổ lên chức mới ở Lai Châu, người vợ cả thu xếp để Tham Bách và cô Phượng lên trước, cô ta lên sau. Nhưng sau đó, bà đã cho Phượng uống một loại thuốc gì đó khiến cô trở nên ốm đau, nửa điên nửa dại. Phượng gầy rộc đi, lúc cười lúc khóc được đưa về chợ Bờ (Hòa Bình) rồi về Hà Nội.
Trong túi còn vỏn vẹn 15 đồng bạc, Phượng nương nhờ một người đàn bà đã luống tuổi. Bà già tốt bụng nhưng nhà quá nghèo trông nom cô như con đẻ. Bệnh ngày một nặng, bà đành phải đưa cô vào nhà thương làm phúc. Một tuần sau, cô Phượng qua đời ở nhà thương Bạch Mai. Tấm bia mộ đề mấy chữ: "Mộ người bạc mệnh Vương Thị Phượng".
Phượng đã bỏ cảnh nhà sang, giàu, phú quý để lang bạt kỳ hồ tứ phương, hết Bắc lại Nam, bao nhiêu đời chồng mà không qua khỏi một kiếp hồng nhan bạc phận. Đám ma của người đẹp Hà thành một thủa chỉ là chiếc quan tài mà không ai tiễn đưa, không người khóc thương số kiếp hồng nhan...
Giang Hoàng
