Cuộc chiến dầu mỏ

Nhiều nhà phân tích kinh tế và chính trị phương Tây cho rằng Trung Quốc hiện giờ giống như Nhật Bản ở năm đầu thập niên 40 của thế kỷ trước. Cả hai cùng tìm kiếm nguồn cung cấp năng lượng bên ngoài để bảo vệ vị thế cường quốc của mình.

 

Cơ sở sản xuất dầu ở tỉnh Hebei, đông bắc Trung Quốc.

Hạm đội Nhật Bản năm 1941 vượt đại dương khai thác dầu mỏ để trở thành nước thứ tư về sản xuất dầu mỏ sau Mỹ, Iran và Rumania. Trung Quốc bây giờ cũng thế khi đầu tư vào việc sản xuất dầu mỏ trên toàn thế giới, từ Angola, Sudan cho tới Kazakhstan. Năm 2006, tổng sản lượng dầu sản xuất ở nước ngoài của Trung Quốc chỉ hơn nửa triệu thùng mỗi ngày, tức còn thấp đến 19% so với số lượng nhập khẩu nên Trung Quốc phải tiếp tục phụ thuộc vào Trung Đông, chủ yếu là Ả Rập Xê Út và Iran.

Với Trung Quốc, dầu mỏ đóng vai trò quan trọng trong mục tiêu tăng trưởng kinh tế 9% hằng năm kéo dài suốt hai thập niên qua. Trung Quốc chủ yếu dựa vào than đá với tỷ lệ 70% cho nhu cầu năng lượng, trong khi Bahrain chỉ là 17% nhưng Trung Quốc vẫn là nước tiêu thụ dầu nhiều thứ nhì sau Mỹ. Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) ước tính Trung Quốc sẽ tiêu thụ hơn 13 triệu thùng dầu mỗi ngày vào năm 2030 từ mức 3,5 triệu thùng mỗi ngày vào năm 2006. Trung Quốc đã đầu tư mạnh vào các nguồn thay thế nhưng 25 nhà máy điện hạt nhân (đang trong quá trình xây dựng) cũng sẽ chỉ đáp ứng chưa tới 1% nhu cầu.

Sự phụ thuộc nguồn cung cấp dầu mỏ vào Trung Đông trong tương lai sẽ càng nhiều hơn. Năm quốc gia hiện nay chiếm hơn một nửa trữ lượng dầu là Ả Rập Xê Út với 19,8%, Iran 10,3%, Iraq 8,6%, Kuwait 7,6% và Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất 7,3%. Các nước sản xuất dầu bên ngoài Trung Đông như Nga hiện nay sản xuất gần bằng Ả Rập Xê Út nhưng trữ lượng dầu có thể hết vào năm 2020. Nigeria vốn cung ứng một lượng dầu đủ giúp thị trường hiện nay ổn định nhưng cũng sẽ cạn kiệt vào năm 2025. Thực tế thông qua cuộc chiến ở Libya cho thấy ngay cả khi nước này ngưng sản xuất dầu thì chỉ cần Ả Rập Xê Út mở rộng khả năng sản xuất dự phòng và (IEA) bảo đảm mở kho dự trữ tới hai triệu thùng mỗi ngày đã giúp cho thị trường ổn định mối quan hệ cung cầu (giá dầu tăng chỉ là do tâm lý).

Cuộc chiến ở Libya cũng cho thấy các cường quốc đang cạnh tranh quyết liệt về nguồn cung cấp năng lượng và có thể dẫn đến nguy cơ xung đột. Có nước đã đưa tàu sân bay, tàu chiến và cả tàu khu trục nhỏ đậu ở bờ biển Libya nhằm bảo vệ đường ống dẫn dầu từ Libya về nước mình. Chính vì thế, kịch bản tốt nhất là phương Tây và Trung Quốc có thể phối hợp để quản lý các giếng dầu ở Trung Đông vừa bảo đảm an ninh vừa có sự công bằng. Có lý do để lạc quan là tàu khu trục nhỏ ngoài khơi Libya đã được đưa đến Ấn Độ Dương để chống cướp biển trên những tuyến đường biển thương mại của nhiều quốc gia.