 |
Hai tác giả Nguyễn Đình Thi và Nguyễn Hữu Đang nằm trong Hội Văn hoá cứu quốc của Mặt trận Việt Nam đã chỉ ra chính sách cai trị ngu dân của thực dân Pháp và kêu gọi toàn dân xây dựng đời sống mới, thoát khỏi sự kìm hãm: “Bọn thống trị có cả một chính sách văn hóa để ngu dân, lừa dân, kìm hãm và làm tê liệt chí khí tiến thủ của đồng bào ta. Chính sách văn hóa là cả một “đạo quân thứ năm” vô cùng lợi hại để bảo vệ chủ quyền xâm lược. Muốn trừ khử kẻ thù bằng súng đạn ngoài mặt trận, chúng ta không thể để “đạo quân thứ năm” đó len lỏi và gieo hạt trong hậu phương của chúng ta được. Cho nên không phải chỉ cuộc cải tạo quốc gia độc lập sau này mới cần đến cuộc cách mạng văn hóa để hoàn thành; ngay trong lúc này muốn cho nền độc lập thực hiện hoàn toàn, chúng ta phải làm sóng đôi với công tác chính trị và quân sự, một cuộc vận động ráo riết về văn hóa. Cuộc chiến đầu giải phóng của chúng ta phải là một cuộc vật lộn về mọi phương diện! Chúng ta phải đánh kẻ thù bất cứ ở chỗ nào mà chúng ẩn núp…”.
Sách đã phân tích chính sách mị dân của thực dân Pháp. Đó là ru ngủ tầng lớp thanh niên với những cải cách cải lương, phồn vinh giả tạo, khiến lớp trẻ quên đi mình đang bị nô lệ, mất đi tinh thần chiến đấu chống thực dân xâm lược. Tóm lại, chính sách văn hóa thực dân đã chăng một màng lưới bao trùm các ngành học thuật, tư tưởng, văn nghệ… Nó đã đưa văn hóa phát-xít lên địa vị độc tôn trên văn hóa nước nhà”.
Trong giai đoạn khó khăn đó phong trào văn hoá cứu quốc đã hoạt động mạnh mẽ, tuyên truyền đến mọi tầng lớp người dân thấu hiểu chính sách cai trị của thực dân Pháp, để vùng lên đòi độc lập.
Trong cuốn sách, hai tác giả đã nêu những việc cần làm ngay sau ngày độc lập 2/9/1945 đó là xây dựng một nền văn hoá mới với nhiều phương sách cấp bách về giáo dục, đời sống văn nghệ thoát khỏi tư duy cũ, đề cao quyền tự do của con người: “Nói cách mạng văn hoá là nói đem một nền văn hoá mới thay cho nền văn hoá cũ đã thoát thai trong hoàn cảnh nô lệ, đã gói ghém những tàn tích phong kiến cùng với những sản phẩm đế quốc. Tinh thần của nền văn hoá mới đấy sẽ là sự hoà hợp của những nguyên tắc ăn nhịp với cuộc tiến hoá xã hội nói chung, mà xét ra không có gì trái với cuộc phục hưng cấp bách của nước ta trong trường hợp đặc biệt này”...
Hai tác giả đã phân tích sâu về giá trị văn hoá dân tộc và cách tiếp thu văn minh nhân loại. Cái xấu cần loại bỏ, cái hay, cái mới từ ngoại quốc nên học tập cho đời sống phong phú. Điều quan trọng xây dựng nền văn hoá mới phải bắt đầu từ con người mới và có được điều đó phải bằng một nền giáo dục khai mở…
Cuốn sách chưa đến 50 trang, nhưng giá trị thực tiễn của nó đến bây giờ vẫn rất mới mẻ, nhất là trong đường lối giáo dục, tôn trọng phụ nữ, xây dựng và bảo tồn giá trị văn hoá trong một đất nước đang hội nhập mạnh mẽ với thế giới.
Tháng 11/2021, chào mừng Hội nghị văn hóa toàn quốc, cuốn sách “Một nền văn hóa” (in lần thứ hai năm 1945) của hai tác giả Nguyễn Hữu Đang và Nguyễn Đình Thi giới thiệu về tình hình, triển vọng của văn hóa Việt Nam dưới thời Pháp thuộc và chương trình kiến thiết một nền văn hóa Việt Nam mới trong tương lai đã được giới thiệu tới người xem trong khuôn khổ triển lãm “Văn hóa soi đường cho quốc dân” tại Hà Nội, do Ban Tuyên giáo trung ương và Bộ VHTTDL tổ chức. Cùng với đó là 320 hình ảnh cùng hơn 123 tài liệu, hiện vật, trong đó có nhiều hiện vật quý được giới thiệu tới người xem như: tạp chí Tiên Phong của Hội Văn hóa cứu quốc Việt Nam - Hà Nội số ra ngày 10/11/1945 trong đó có đăng Đề cương Văn hóa Việt Nam của Đảng Cộng sản Đông Dương.
