Bộ Tư pháp ngày 22/6 tổ chức Hội nghị toàn quốc tổng kết thi hành Bộ luật Dân sự (BLDS) năm 2005. Đến dự và chỉ đạo Hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu phải đánh giá toàn diện, sâu sắc những kết quả, hạn chế cũng như xác định rõ mục tiêu, quan điểm và những định hướng lớn sửa đổi, bổ sung BLDS 2005 nhằm bảo đảm cho BLDS (sửa đổi) đáp ứng yêu cầu thực tiễn của đất nước, đồng thời mang hơi thở của cuộc sống, của thời đại trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hơn.
Phó Thủ tướng chỉ đạo Hội nghị. |
Xác định lại các hình thức sở hữu
Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước biểu dương những nỗ lực, cố gắng của các cơ quan, tổ chức, đặc biệt là Bộ Tư pháp và các cơ quan tư pháp địa phương trong công tác thực thi BLDS thời gian qua, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định: Qua 8 năm thi hành, BLDS năm 2005 đã góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong tiến trình hội nhập quốc tế.
Tuy nhiên, Phó Thủ tướng chỉ ra một số hạn chế, bất cập, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả của BLDS nói riêng và pháp luật dân sự nói chung. Vì vậy, Phó Thủ tướng đề nghị:
“Trong lần sửa đổi này, BLDS cần phải thể hiện được hai quan điểm rất quan trọng, đó là phải thực sự trở thành nền tảng pháp lý của hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ có chủ thể bình đẳng, tự thỏa thuận, tự định đoạt và tự chịu trách nhiệm. Hai là, phải thực sự trở thành Bộ luật của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, tạo được cú hích đáng kể cho sự phát triển của các quan hệ thị trường, thúc đẩy sự chủ động và sáng tạo của các chủ thể tham gia các hoạt động giao lưu dân sự, huy động mạnh mẽ các nguồn lực đầu tư cho sản xuất, kinh doanh, hạn chế đến mức thấp nhất sự can thiệp hành chính của Nhà nước vào giao lưu dân sự”.
Quán triệt chỉ đạo của Phó Thủ tướng, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đinh Trung Tụng trình bày Dự thảo Báo cáo tổng kết thi hành BLDS 2005 đã nêu bật những kết quả đạt được, thẳng thắn chỉ ra những bất cập, hạn chế cả về lý luận lẫn nội dung quy định của BLDS.
Từ đó, 8 định hướng lớn trong sửa đổi, bổ sung BLDS được Bộ Tư pháp dự kiến gồm: xác định rõ và nhất quán vị trí, vai trò của BLDS với tư cách là nền tảng pháp lý của hệ thống pháp luật tư; cơ cấu lại bố cục của BLDS cho phù hợp; hoàn thiện hơn nữa địa vị pháp lý của các chủ thể quan hệ pháp luật dân sự, nhất là đối với hộ gia đình và tổ hợp tác; quy định đầy đủ rõ ràng hơn về các loại vật quyền ngoài quyền sở hữu; xác định lại các hình thức sở hữu trong BLDS…
Khắc phục tình trạng hợp đồng bị chấm dứt tùy tiện
Một trong những yêu cầu quan trọng hàng đầu của kinh tế thị trường là phải bảo đảm tính ổn định của các quan hệ phát sinh trong lưu thông hàng hóa. Việc bảo đảm cho các quan hệ này không bị tùy tiện thay đổi hoặc hủy bỏ là một nhiệm vụ quan trọng của pháp luật tư nói chung và BLDS nói riêng. BLDS hiện hành chưa thực hiện tốt được yêu cầu này, do đó, nhiệm vụ này tiếp tục được giao cho BLDS mới thực hiện.
Để thực hiện định hướng trên, Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự Kinh tế (Bộ Tư pháp) cho biết, Dự thảo BLDS sửa đổi sẽ bổ sung khái niệm “vi phạm nghiêm trọng” hợp đồng, đồng thời, quy định rõ chỉ khi nào một bên có hành vi vi phạm nghiêm trọng hợp đồng thì bên kia mới có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng.
Không những thế, sẽ hoàn thiện hơn nữa các quy định về điều kiện có hiệu lực của hợp đồng theo hướng giảm thiểu tối đa các trường hợp hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu cũng như các quy định liên quan đến hình thức của hợp đồng và cách thức xử lý đối với hợp đồng có vi phạm về hình thức theo hướng nếu hợp đồng đã được thực hiện một phần hoặc toàn bộ, mục đích của hợp đồng đã đạt được thì hợp đồng được coi là có hiệu lực pháp luật.
Đồng tình, đại diện Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam phân tích, hợp đồng là chế định quan trọng nên cần được quy định theo cách đảm bảo tối đa các nguyên tắc của pháp luật tư, đặc biệt là nguyên tắc tự do thỏa thuận, nguyên tắc bình đẳng và nguyên tắc tự chịu trách nhiệm.
Các nguyên tắc này đã được ghi nhận trong Điều 389 BLDS 2005 nhưng còn tương đối mờ nhạt, ít được sử dụng để giải thích các quy định liên quan tới hợp đồng và chưa được thể hiện triệt để trong các quy định về hợp đồng trong BLDS 2005. Vì vậy, cần thiết phải rà soát lại tất cả các điều khoản về hợp đồng trong BLDS để điều chỉnh các quy định, các lựa chọn pháp lý trong các quy định dựa vào các nguyên tắc cơ bản của hợp đồng nói trên.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường: Trao cho Tòa án quyền giải thích pháp luật Phát biểu kết luận Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường khẳng định: Việc sửa đổi BLDS lần này được tiến hành trong một giai đoạn quan trọng trong lịch sử lập hiến, lập pháp của đất nước đang bước vào thời kỳ phát triển mới theo các quan điểm dân chủ, dân sinh, dân quyền thể hiện đậm nét trong Cương lĩnh xây dựng đất nước. Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 đang được tiếp tục hoàn thiện cũng đã có bước tiến quan trọng trọng việc thể chế hóa các quan điểm này bằng việc lần đầu tiên quy định nguyên tắc thực hiện, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân bằng Hiến pháp và luật, đồng thời ghi nhận nhiều quyền và cách thức bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền công dân trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, xã hội… Một số quan điểm, tư tưởng mới về xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN như tự do hợp đồng, bình đẳng giữa các loại hình doanh nghiệp không phụ thuộc vào hình thức sở hữu và thành phần kinh tế… là các tiền đề chính trị - pháp lý rất quan trọng đối với việc sửa đổi BLDS. Bên cạnh những định hướng nhận được nhiều ý kiến đồng tình, Bộ trưởng còn chỉ ra một số định hướng sửa đổi, bổ sung đáng quan tâm. Cụ thể là, nghiên cứu có cơ chế pháp lý bảo vệ tốt hơn quyền dân sự của công dân như trao cho Tòa án quyền giải thích pháp luật để bảo vệ quyền lợi của người dân khi chưa có luật điều chỉnh; hoàn chỉnh các quy định về chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự như pháp nhân, cá nhân, bên cạnh nghiên cứu thêm về hộ gia đình, tổ hợp tác; tích cực nghiên cứu và vận dụng sáng tạo các quy định pháp luật nước ngoài để Bộ luật sửa đổi phù hợp thực tiễn của đất nước nhưng có sự tương thích với pháp luật thế giới… |
Hoàng Thư