Công bố danh mục sách giáo khoa lớp 1: Có xóa bỏ được độc quyền?

Vậy quy trình biên soạn, thẩm định SGK được thực hiện như thế nào? Giá SGK mới ra sao? Các bộ sách được địa phương lựa chọn thế nào? Quá trình kiểm tra đánh giá có đạt được yêu cầu chung? Có hết độc quyền SGK? là hàng loạt câu hỏi được đặt ra, khi tiến hành đưa các bộ SGK đã được phê duyệt vào trường học, bắt đầu từ năm học 2020-2021 ở lớp 1…

Quy trình biên soạn, thẩm định

Từ năm 1981 đến nay, Việt Nam đã trải qua hai lần đổi mới sách SGK. Lần đổi mới thứ nhất vào năm 1981, lần thứ 2 vào năm 2004 và hiện đang bước vào lần đổi mới thứ 3 dự kiến sẽ áp dụng đối với học sinh lớp 1 từ năm học 2020-2021…

Lần sửa đổi này, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Hữu Độ khẳng định: “Quá trình biên soạn và thẩm định được thực hiện theo quy trình chặt chẽ, bảo đảm tính khách quan và minh bạch”. Khâu đầu tiên để triển khai biên soạn SGK, các tổ chức, cá nhân có đủ năng lực trên cơ sở khung chương trình chung đã được ban hành sẽ tiến hành biên soạn, sau đó đăng ký và nộp bản thảo đến các nhà xuất bản (NXB). 

Các NXB đủ điều kiện và được cấp phép xuất bản SGK tiến hành biên tập, hoàn thiện bản mẫu. Khi có mẫu SGK, NXB phối hợp cùng tổ chức, cá nhân biên soạn tổ chức thực nghiệm. Sau quá trình này, Bộ mẫu SGK được trình lên hội đồng thẩm định để lựa chọn ra các mẫu đạt yêu cầu về khung chương trình, phù hợp với các phương pháp và đối tượng dạy học.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Nguyễn Đức Thái - Chủ tịch Hội đồng thành viên NXB Giáo dục Việt Nam đánh giá, các bộ sách biên soạn được đầu tư công phu, kỹ lưỡng, theo một quy trình chặt chẽ. Chỉ riêng với 4 bộ SGK được phê duyệt của NXB Giáo dục Việt Nam đã phải huy động đến 150 tổng chủ biên, chủ biên, hơn 700 tác giả là các nhà khoa học và đội ngũ giáo viên trên cả nước tham gia. 

Cũng chính vì quá trình biên soạn đó, NXB Giáo dục Việt Nam là một trong số 3 NXB (bên cạnh NXB Đại học Sư phạm, NXB Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh) có các bộ sách được Hội đồng thẩm định SGK lựa chọn trong danh mục được phê duyệt đợt này. Riêng NXB Giáo dục Việt Nam có 24 trong số 32 cuốn sách được công bố đạt tiêu chuẩn phê duyệt.

Theo đánh giá chung, các bản mẫu đều được tác giả xây dựng công phu, trên cơ sở tuân thủ định hướng đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) với trọng tâm là chuyển mục tiêu giáo dục từ chú trọng truyền thụ kiến thức sang giúp học sinh hình thành, phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực.

Các thành viên Hội đồng Thẩm định SGK chia sẻ, họ đã đánh giá chi tiết từng nội dung kiến thức, xem xét từng hình ảnh sử dụng trong bản thảo SGK đã thân thiện, phù hợp với học trò lớp 1 chưa? Lượng kiến thức cung cấp trong từng tiết học có vượt quá khả năng của học sinh hay không? Thậm chí đã có những cuộc tranh cãi nảy lửa trong Hội đồng Thẩm định SGK.

Đổi mới cách học

Trong một tiết dạy thực nghiệm môn Toán theo thiết kế của chương trình mới, tiết học sẽ bắt đầu bằng hoạt động khởi động. Giáo viên không đưa ra kiến thức, bài tập có sẵn mà thiết kế các tình huống khám phá kiến thức, luyện tập và vận dụng. PGS.TS Phan Doãn Thoại - Chủ biên SGK Toán lớp 1 của một trong những bộ SGK mới đã có những chia sẻ. 

Ông Thoại cho rằng, phương pháp dạy học bây giờ cũng hoàn toàn thay đổi. Thay vì truyền thụ kiến thức một cách giáo điều như trước đây chúng ta vẫn làm, giờ giáo viên tập trung tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh.

Trên cơ sở đó, học sinh có thể phát triển những năng lực cần thiết. Bởi vậy, giáo viên phải hiểu được mục tiêu của mỗi một hoạt động học tập, đồng thời biết được các bước để hướng dẫn học sinh thực hiện và phải biết kiểm tra, đánh giá năng lực, hoạt động học tập đó.

Cũng theo ông Thoại, để học sinh đổi mới cách học và giáo viên đổi mới cách dạy thì SGK dứt khoát phải theo mô hình hoạt động. SGK thiết kế như vậy phải đảm bảo kiến thức tường minh, tối thiểu, tạo cơ sở kiến thức cốt lõi cơ bản để học sinh phát triển năng lực. Đồng thời cách thiết kế như vậy thì dù giáo viên ở trình độ trung bình cũng có thể sử dụng SGK này để dạy học một cách hiệu quả.

Còn theo GS Trần Kiều - Chủ tịch Hội đồng Thẩm định SGK môn Toán lớp 1, một số bản mẫu SGK có những điểm giống nhau là không thể tránh khỏi. Mỗi quyển sách phải thể hiện đầy đủ nội dung đã quy định trong cấu trúc khung cũng như các yêu cầu đối với từng chủ đề.

Với 6 bản mẫu SGK môn Toán, sự khác biệt thể hiện ở triết lý giáo dục, cách thức trình bày, việc sắp xếp trật tự chủ đề, cách dẫn dắt học sinh khám phá cái mới, cách tổ chức dạy học để tạo hứng thú cho người học.

Kết quả thẩm định của các Hội đồng vừa qua cho thấy, nhiều bản mẫu SGK được các tác giả xây dựng công phu, cẩn thận, tâm huyết trên cơ sở tuân thủ định hướng đổi mới của chương trình GDPT với trọng tâm là chuyển mục tiêu giáo dục từ chú trọng truyền thụ kiến thức sang giúp học sinh hình thành, phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực.