Công bố Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu 2025: Việt Nam duy trì vị trí 44/139 quốc gia

Công cụ đánh giá uy tín toàn cầu

Hằng năm, Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) tổ chức công bố Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index - GII). Đây là một bộ công cụ đánh giá năng lực ĐMST quốc gia có uy tín trên thế giới, phản ánh mô hình phát triển kinh tế-xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (ĐMST) của các quốc gia. Qua đó, các quốc gia thấy được bức tranh tổng thể cũng như các điểm mạnh, điểm yếu của mình.

Vì lý do này mà GII hiện được chính phủ nhiều quốc gia sử dụng như một công cụ tham chiếu quan trọng cho quản lý nhà nước về Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, cũng như để xây dựng các chính sách khoa học, công nghệ và ĐMST (Ấn Độ, Trung Quốc, Philippines, Columbia, Brazil, v.v…). Theo kết quả khảo sát năm 2024 của WIPO, có 77% quốc gia thành viên (tăng hơn 20% so với kết quả khảo sát năm 2022) sử dụng kết quả GII trong xây dựng các chiến lược, chính chính sách khoa học, công nghệ và ĐMST. 

Thời gian qua, Chính phủ đã sử dụng bộ chỉ số này như một trong các công cụ quản lí điều hành quan trọng và đã phân công các bộ, cơ quan, địa phương cùng có trách nhiệm cải thiện chỉ số. Trong đó, Bộ Khoa học và công nghệ được giao nhiệm vụ là đầu mối theo dõi, điều phối chung. Từ năm 2017 đến nay, chỉ số GII của Việt Nam liên tục được cải thiện, tăng từ vị trí 59 (năm 2016) lên 44 năm 2024/133 quốc gia, nền kinh tế. 

Việt Nam năm 2025: Giữ vững vị trí, cải thiện đầu vào

Theo lễ công bố Báo cáo GII 2025 tại Genevea, Việt Nam được xếp hạng 44/139 quốc gia, nền kinh tế, duy trì thứ hạng năm 2024. Việt Nam tiếp tục có sự cải thiện thứ hạng đầu vào ĐMST tăng 03 bậc so với năm 2023, từ vị trí 53 lên 50 (đầu vào ĐMST gồm 05 trụ cột: Thể chế, Nguồn nhân lực và nghiên cứu, Cơ sở hạ tầng,  Trình độ phát triển của thị trường, Trình độ phát triển của doanh nghiệp). Đầu ra ĐMST vẫn có thứ hạng tốt hơn Đầu vào ĐMST dù thứ hạng giảm 01 bậc so với 2024, từ vị trí 36 xuống 37 (đầu ra ĐMST gồm 02 trụ cột: Sản phẩm tri thức và công nghệ, Sản phẩm sáng tạo). 

Việt Nam duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp. Quốc gia thu nhập trung bình thấp xếp trên Việt Nam là Ấn Độ với thứ hạng 38. Ngoài ra, có 3 quốc gia có thu nhập trung bình cao xếp trên Việt Nam là (Trung quốc xếp hạng 10, Malaysia xếp hạng 34, Thổ Nhĩ Kỳ xếp hạng 43), còn lại tất cả các quốc gia xếp trên Việt Nam đều là các quốc gia có nền công nghiệp phát triển, thuộc nhóm thu nhập cao, tỉ lệ chi cho NC&PT/GDP cao. Trong khu vực ASEAN, Việt Nam vượt lên trên Thái Lan, đứng thứ 3 sau Singapore và Malaysia.

Trong Báo cáo GII 2025 của WIPO, Việt Nam được WIPO ghi nhận là một trong 09 quốc gia thu nhập trung bình cải thiện thứ hạng nhanh nhất tính từ năm 2013 (gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Việt Nam, Philippines, Indonesia, Ma-rốc, Albania và Iran). Việt Nam cũng là một trong 02 quốc gia giữ kỷ lục có thành tích vượt trội so với mức độ phát triển trong 15 năm liên tiếp (gồm Ấn Độ và Việt Nam). Trong 15 năm liền, Việt Nam luôn có kết quả ĐMST cao hơn so với mức độ phát triển, cho thấy hiệu quả trong việc chuyển các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra ĐMST. Việt Nam là một trong ba quốc gia (Trung Quốc, Việt Nam, Ethiopia) có tốc độ tăng trưởng năng suất lao động nhanh nhất trong giai đoạn 2014-2024.

Những điểm sáng nổi bật và thách thức

Năm 2025, Việt Nam có nhiều chỉ số đạt kết quả ấn tượng. Đặc biệt, ba chỉ số đứng đầu thế giới: nhập khẩu công nghệ cao; xuất khẩu công nghệ cao; và xuất khẩu hàng hóa sáng tạo lần đầu tiên Việt Nam vươn lên dẫn đầu chỉ số này.

Cùng đó, ba chỉ số lọt Top 10 toàn cầu: tốc độ tăng năng suất lao động (hạng 4), số lượng ứng dụng điện thoại thông minh được tạo ra (hạng 7), và tỷ lệ chi nghiên cứu - phát triển do doanh nghiệp trang trải (hạng 8).

Bên cạnh đó, một số trụ cột đầu vào có sự cải thiện đáng kể: Ổn định của môi trường kinh doanh tăng 14 bậc, lên hạng 28. Hiệu quả thực thi pháp luật tăng 5 bậc, đạt hạng 67. Đa dạng sản xuất trong nước tăng 10 bậc, lên hạng 13. Hợp tác nghiên cứu giữa viện - trường - doanh nghiệp tăng 15 bậc, đạt hạng 51.

Ở nhóm đầu ra, nhiều chỉ số phản ánh năng lực sáng tạo và sản phẩm tri thức cũng cải thiện: Đơn đăng ký sáng chế PCT tăng 17 bậc, lên hạng 74. Chi tiêu cho phần mềm máy tính tăng 7 bậc, đạt hạng 56. Mật độ tài sản vô hình tăng 3 bậc, đạt hạng 54. Hoạt động trên nền tảng Github tăng 8 bậc, lên hạng 48.

Những con số này cho thấy Việt Nam đang tiếp tục phát huy thế mạnh trong việc gắn kết nguồn lực đầu tư, khuyến khích doanh nghiệp đổi mới, và thúc đẩy sản phẩm sáng tạo lan tỏa trên thị trường quốc tế.

Bên cạnh điểm sáng, Việt Nam vẫn còn nhiều chỉ số ở mức thấp, cần tiếp tục cải thiện: Thể chế: Chất lượng các quy định pháp luật (hạng 95) và hiệu quả thực thi pháp luật (hạng 67) vẫn còn khoảng cách so với các nước dẫn đầu.

Giáo dục: Một số chỉ số tụt hạng, như chi cho giáo dục/GDP (hạng 116), tỷ lệ học sinh/giáo viên trung học (hạng 107), tỷ lệ sinh viên quốc tế học tập tại Việt Nam (hạng 108). Điều này phản ánh hạn chế trong năng lực thu hút nhân tài quốc tế và chất lượng đào tạo.

Cơ sở hạ tầng và ICT: Nhóm chỉ số hạ tầng công nghệ thông tin ở hạng 69, trong đó truy cập ICT (hạng 77) và sử dụng ICT (hạng 54) đều giảm bậc. Chỉ số bền vững sinh thái giảm 8 bậc, xuống hạng 63.

Đầu tư: Các chỉ số về đầu tư mạo hiểm không cải thiện, nhóm chỉ số đầu tư giảm 12 bậc, xuống hạng 62.

Về Sản phẩm sáng tạo, ngành công nghiệp sáng tạo đã xuất hiện những chỉ dấu tích cực trong những năm gần đây nhưng một số chỉ số có thứ hạng thấp cần được cải thiện gồm chỉ số 7.2.1. Xuất khẩu dịch vụ văn hóa và sáng tạo (% tổng giao dịch thương mại) xếp hạng 95 giảm 14 bậc; chỉ số 7.2.2. Phim truyện quốc gia được sản xuất/1 triệu dân độ tuổi 15-69 xếp hạng 87, giảm 11 bậc.

Nếu nhìn lại giai đoạn 2017 - 2025, Việt Nam cho thấy xu hướng tiến bộ rõ rệt. Chỉ số đầu vào ĐMST đã tăng từ hạng 71 năm 2017 lên hạng 50 năm 2025. Trong khi đó, chỉ số đầu ra tuy dao động nhưng vẫn duy trì ở nhóm 40 trở lên, chứng tỏ khả năng chuyển đổi nguồn lực thành kết quả ngày càng ổn định.

Trong khu vực ASEAN, Việt Nam đã khẳng định vị trí thứ 3, vượt qua Thái Lan. So với các nước có thu nhập trung bình, Việt Nam là một trong số ít quốc gia duy trì tốc độ tăng trưởng năng suất lao động nhanh, lọt Top 3 thế giới giai đoạn 2014 - 2024 cùng Trung Quốc và Ethiopia.

Việc duy trì thứ hạng 44/139 năm 2025 vừa là kết quả đáng ghi nhận, vừa đặt ra yêu cầu đổi mới chính sách mạnh mẽ hơn.  Để tạo bước đột phá, Việt Nam cần: Cải thiện môi trường thể chế: nâng cao chất lượng quy định pháp luật, tăng hiệu quả thực thi...

Theo Bộ KH&CN, dữ liệu sử dụng để đánh giá là trong giai đoạn 2015-2024, có nhiều chỉ số dữ liệu là năm 2023. Do đó, các chủ trương của Đảng trong các Nghị quyết gần đây và những chuyển biến tích cực, mạnh mẽ từ cuối năm 2024 trở lại đây kỳ vọng sẽ được phản ánh trong những năm tiếp theo...