Nhiều năm nay, không ít cựu chiến binh đã lặn lội trở lại chiến trường xưa để kiếm tìm đồng đội. Ông Đinh Trần Thụ, ở phường Hòa Hiệp Nam, quận Liên Chiểu là một trong số đó. Hằng ngày, tâm trí ông như luôn hướng về dãy Hải Vân vời vợi. Nơi mà trước kia, đơn vị ông đóng quân và chiến đấu, hiện vẫn còn khá nhiều liệt sĩ đang yên nghỉ.
 |
|||
| CCB Nguyễn Văn Thuận, quê Vũ Thư, Thái Bình đang xác định vị trí chôn cất liệt sĩ Nguyễn Trọng Lột. |
|||
8 năm (1967-1975) bám trụ trên dãy Hải Vân thuộc Đại đội rồi Tiểu đoàn Công binh Hải Vân chuyên đánh phá cầu đường, cắt đứt tuyến giao thông huyết mạch từ Đà Nẵng ra Huế, ông Thụ không nhớ nổi mình đã chiến đấu bao nhiêu trận và bị thương bao nhiêu lần, chỉ biết rằng chiến sự vô cùng ác liệt, đơn vị thương vong không ít. Năm 1982, nghỉ hưu, ông không về quê ở xã Khả Phong, huyện Kim Bảng (Hà Nam) mà định cư tại thành phố Đà Nẵng. Ông sống lặng yên trong ngôi nhà khá khiêm nhường bên quốc lộ 1A cùng vợ là đồng đội cũ và 2 người con. Tại ngôi nhà đó, ông đã đón nhiều thân nhân liệt sĩ từ ngoài Bắc vào và cùng họ ngược núi tìm kiếm hài cốt liệt sĩ.
Ngoài tuổi 70, ký ức về thời trận mạc, nhất là tình tiết chôn cất liệt sĩ ngày nào, đến nay vẫn vẹn nguyên trong trí nhớ ông. Thế nhưng, thời gian đã quá lâu, núi rừng địa hình phức tạp, việc chôn cất tử sĩ trong điều kiện đạn bom ác liệt lại sơ sài và vội vã, nên ông và đồng đội phải lục tìm trong trí nhớ từng chi tiết và lần mò từng mét đất để tìm ra vị trí chôn cất các liệt sĩ.
Liệt sĩ Nguyễn Trọng Lột quê ở Thái Bình, vướng mìn hy sinh cuối năm 1968, được an táng trong hang đá cách hậu cứ ở Hòn Quắp khá xa. Sau giải phóng, con trai liệt sĩ tìm đến ông và cuộc kiếm tìm đã kéo dài tới 4 lần vẫn không thấy. Nhớ tới nỗi đau in hằn trên gương mặt người con trai của liệt sĩ làm ông Thụ day dứt mãi.
 |
|||
| Ông Đinh Trần Thụ đang xác định vị trí chôn cất liệt sĩ trên bản đồ. |
|||
Đợt đó, ngoài ông ra, còn vài ba người nữa cùng chôn cất liệt sĩ Lột. Thế là ông quyết định về quê tìm đồng đội cũ, may ra họ còn nhớ. Hỏi dò mãi rồi cũng gặp được anh Nguyễn Văn Thuận, quê ở huyện Vũ Thư, Thái Bình, người đã cùng ông chôn cất anh Lột trong hang đá. Bao nhiêu năm nay, cùng một nỗi tiếc thương đồng đội cũ, anh Thuận đã cùng ông quay ngay vào Đà Nẵng, với những cựu chiến binh phường Hòa Hiệp Nam, chuẩn bị kỹ lương thực, thực phẩm và ngược núi. Đến ngày thứ 3, hài cốt của liệt sĩ Lột được tìm thấy trong niềm xúc động nghẹn ngào của người thân và đồng đội.
Trong chiến tranh, đôi tay ông Thụ cũng đã trực tiếp cùng đồng đội chôn cất 5 liệt sĩ nữa, nhưng tới giờ, sau bao cuộc lên núi, ông đều phải trở về trong thao thức. Cả 5 người này đều quê ngoài Bắc và khi ngã xuống còn rất trẻ, trong đó một người ông quên mất tên. 4 người còn lại là Vũ Minh Hiếu, quê ở xã Thanh Hương, Thanh Liêm; Nguyễn Văn Côn cùng quê Hà Nam với ông; Nguyễn Hồng Cậy quê ở Hà Nội và Nguyễn Văn Hiền quê ở Hải Phòng.
Sự hy sinh của Vũ Minh Hiếu cách đây hơn 40 năm, ông còn nhớ mãi. Cuối tháng 8 năm 1967, trên đường đi trinh sát chuẩn bị cho trận đánh, tổ của ông có 5 người, gặp địch phục kích. Chúng bắn xối xả vào đội hình. Ai nấy nhanh chóng rút nhanh vào rừng. Khi đã rút êm về phía sau mới hay Hiếu không còn. Ngày hôm sau cả tổ quay lại tìm, phát hiện cậu ấy đã hy sinh. Anh em chôn cất Hiếu xong, vác đá quây một vòng xung quanh... Nơi đó, ông Thụ đã quay lại nhiều lần mà tịnh, không còn dấu vết.
Liệt sĩ mà ông không nhớ tên chưa đến 20 tuổi, công tác ở bộ phận thông tin, từ ngoài Bắc bổ sung vào đơn vị ít tháng. Vào khoảng giữa năm 1969, trên đường đi công tác về vướng mìn bị thương, anh ngã xuống suối rồi bị nước cuốn đi, tấp vào bờ đá. Khi đồng đội phát hiện, anh chỉ còn chiếc quần cộc, người đã trương phồng. Ông Thụ và anh Nguyễn Văn Hạp quê Nghệ An, chính trị viên tiểu đoàn dùng tay và lưỡi lê đào huyệt trực tiếp chôn cất trên một cồn đất mềm, nhiều cát nhô ra từ bờ suối. Ngôi mộ được vun cát khá to, và chèn đá cẩn thận. Nhưng rồi, cũng như nhiều ngôi mộ khác, khi anh em quay lại thì khung cảnh đã đổi thay, không thể nào nhận ra nấm mộ cũ ở nơi đâu. Ông Thụ nói như dặn lòng mình: phải tìm bằng được nơi cậu ấy nằm. Có thể tôi phải về Diễn Châu gặp anh Hạp, may ra...
Trong hành trang của ông Thụ luôn có tấm bản đồ khổ lớn khu vực dãy núi Hải Vân. Từ tấm bản đồ này, ông đã tìm đến được nhiều nơi chôn cất liệt sĩ. Khi sức khỏe không cho phép, ông vẽ sơ đồ và hướng dẫn tỉ mỉ để các cựu chiến binh có cơ sở tìm kiếm liệt sĩ. Ông Lê Văn Hòa, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh phường Hòa Hiệp Nam cho biết: Ông Thụ từng bám trụ và chiến đấu trên dãy Hải Vân nhiều năm, nay sinh sống cách dãy Hải Vân không xa nên thân nhân liệt sĩ vẫn thường tìm đến. Ông luôn đau đáu nỗi niềm đồng đội. Từ năm 1999 đến nay, ông đã cùng các cựu chiến binh phường và thân nhân liệt sĩ đưa về 25 bộ hài cốt liệt sĩ, trong tổng số gần 60 bộ hài cốt liệt sĩ Hội CCB phường Hòa Hiệp Nam đã tìm thấy và cất bốc.
Với tấm lòng và trách nhiệm của người lính, tin chắc rằng, còn sức, ông sẽ còn ngược núi.
NGUYỄN CẦU
