Độc giả Nguyễn Thị V (ở Chương Mỹ, Hà Nội) có câu hỏi về các quy định của pháp luật về căn cứ để xem xét, giảm nhẹ hình phạt? “Nếu cha mẹ phạm tội, bị đưa ra xét xử thì tình tiết con học giỏi, tham gia các cuộc thi quốc tế: Toán, Lý, Hóa… thì có được xem xét giảm nhẹ hình phạt không”, chị V đặt câu hỏi.
Chia sẻ về vấn đề này, Luật sư Phạm Văn Thảo, Phó Giám đốc Công ty Luật TNHH S-Life Việt Nam cho biết: Có thể nhận định rằng, các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự (TNHS) được quy định tại Bộ luật Hình sự 2015 (BLHS 2015) là một trong những căn cứ quan trọng để Tòa án xem xét, quyết định giảm nhẹ hình phạt đối với người phạm tội nhằm tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội.
Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là tình tiết làm cho mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội cụ thể giảm đi. Theo đó, Điều 50 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 quy định về căn cứ quyết định hình phạt như sau: “Khi quyết định hình phạt, Tòa án căn cứ vào quy định của Bộ luật này, cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự”.
 |
Luật sư Phạm Văn Thảo, Phó Giám đốc Công ty Luật TNHH S-Life Việt Nam. |
“Nhằm hướng dẫn cụ thể quy định nêu trên, Điều 51 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 quy định 22 các tình tiết giảm nhẹ TNHS đối với người phạm tội, có thể ví dụ một vài tình tiết giảm nhẹ như: Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm; Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả; Phạm tội trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng; Phạm tội trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết…”, luật sư Phạm Văn Thảo nói.
Ngoài ra Tòa án có thể coi “đầu thú” là một trong những tình tiết giảm nhẹ. Trường hợp có nhiều tình tiết giảm nhẹ TNHS, Tòa án có thể xem xét đưa ra quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất hoặc chuyển sang một hình phạt khác nhẹ hơn. Trường hợp xử phạt dưới dưới mức thấp nhất Toà án phải nêu được rõ lý do trong bản án và tuân thủ theo những quy định tại Điều 54 BLHS 2015, sửa đổi bổ sung 2017.
Như vậy, việc quy định cụ thể các tình tiết giảm nhẹ TNHS trong BLHS 2015, sửa đổi bổ sung 2017 thể hiện chính sách nhân đạo và khoan hồng của Đảng, Nhà nước đối với người phạm tội nhằm đảm bảo việc quyết định hình phạt phù hợp, tương xứng với hành vi phạm tội.
Như đã phân tích nêu trên, các tình tiết giảm nhẹ TNHS hiện nay được quy định tại Điều 51 BLHS 2015, sửa đổi bổ sung 2017. Theo đó thì thành tích học tập của con cái không nằm trong danh sách 22 tình tiết giảm nhẹ này.
Tuy nhiên, Khoản 2 Điều 51 BLHS cũng quy định: "Tòa án có thể coi tình tiết đầu thú hoặc tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ, nhưng phải ghi rõ lý do trong bản án". Theo đó, căn cứ Điểm 5 Mục I Công văn 212/TANDTC-PC ngày 13/9/2019 của Tòa án nhân dân tối cao có quy định "tình tiết khác" bao gồm: “Vợ, chồng, cha, mẹ, con, anh, chị, em ruột bị cáo là người có công với nước hoặc có thành tích xuất sắc được Nhà nước tặng một trong các danh hiệu vinh dự như: anh hùng lao động, anh hùng lực lượng vũ trang, bà mẹ Việt Nam anh hùng, nghệ sỹ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú, nhà giáo nhân dân, nhà giáo ưu tú, thầy thuốc nhân dân, thầy thuốc ưu tú hoặc các danh hiệu cao quý khác theo quy định của Nhà nước”.
“Như vậy, nếu thành tích học tập của con cái được ghi nhận, Nhà nước trao tặng các danh hiệu theo quy định tại hướng dẫn nêu trên thì mới được coi là tình tiết giảm nhẹ TNHS cho cha, mẹ”, luật sư Thảo nói và cho biết các tình tiết giảm nhẹ theo quy định là dấu hiệu định tội hoặc định khung thì không được coi là tình tiết giảm nhẹ trong khi quyết định hình phạt./.
