Con đĩ đánh bồng – điệu múa cổ đất Thăng Long chỉ của riêng phái mạnh

Nét độc đáo của điệu múa “con đĩ đánh bồng” là trai giả gái với mặt hoa da phấn, động tác uyển chuyển, mềm mại.
Nét độc đáo của điệu múa “con đĩ đánh bồng” là trai giả gái với mặt hoa da phấn, động tác uyển chuyển, mềm mại.
(PLVN) - UBND xã Tân Triều, huyện Thanh Trì tổ chức lễ hội truyền thống tưởng nhớ vị anh hùng dân tộc Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng và đón nhận Bằng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây chính là cái nôi điệu múa “Con đĩ đánh bồng” – một trong 10 điệu múa cổ của đất Thăng Long xưa. Và đặc biệt hơn nữa là điệu múa đó chỉ dành riêng cho phái mày râu.

Điệu múa động viên tướng sĩ

Cứ mỗi độ xuân về, Tết Nguyên đán đi qua, nhân dân làng Triều Khúc lại mở hội, chung vui trong ngày lễ lớn của làng. Đây không chỉ là dịp để tưởng nhớ công lao to lớn của vị Vua Phùng Hưng mà còn là dịp vui chơi, trẩy hội đầu xuân năm mới của người dân trong làng. Lễ hội của làng Triều Khúc luôn được tổ chức tôn nghiêm, trật tự, văn minh, tạo không khí vui vẻ cho người tham dự.

Bắt đầu lễ hội là những nghi lễ quan trọng không thể thiếu như: Lễ dâng hương, lễ rước sắc, lễ nhập tịch, tế lễ,… cùng nhiều hoạt động sinh hoạt văn hóa dân gian đặc sắc như múa rồng, múa lân, múa sênh tiền, múa bồng, múa chạy cờ… Đặc sắc nhất trong lễ hội chính là điệu múa bồng hay còn gọi là “con đĩ đánh bồng” – sản phẩm văn hóa độc đáo, là niềm tự hào lớn của người dân nơi đây.

Tục xưa kể rằng, vào thế kỷ thứ 8, Vua Phùng Hưng Bố Cái Đại Vương tập kết các nghĩa sĩ tại làng Triều Khúc để bao vây đạo quân nhà Đường. Để khích động tướng sĩ và cũng là để giải trí cho nghĩa quân, Nhà vua đã cho binh lính đóng giả làm gái, ăn mặc sặc sỡ và đeo trống múa bồng.

Kể từ đó, hàng năm vào mùa xuân, từ ngày 9 đến 12 tháng Giêng Âm lịch, dân làng lại tổ chức lễ hội rước Thành Hoàng Phùng. Trong lễ rước trang trọng, lễ hội của cả làng có nhiều nghi thức từ xưa truyền lại. Đặc biệt, rất nhiều điệu múa được tổ chức linh đình, hấp dẫn và thu hút người xem. Quan trọng nhất là điệu múa trống bồng hay còn gọi là múa “con đĩ đánh bồng”. 

Nhiều người khi nghe từ “đĩ” thấy phản cảm nhưng trước kia từ “đĩ” không phải là một từ mang ý nghĩa tiêu cực. Nó chỉ dùng để ám chỉ những người con trai giả dạng nữ nhân. Cũng bởi vì thấy thuộc hạ nam nhân giả gái, múa may quá lả lơi mà Vua Phùng Hưng gọi họ là những “con đĩ”.

Dù từ này ở thời thế bây giờ được dùng như một câu chửi tục hay nói về những người phụ nữ làm nghề “bán hoa”, tuy nhiên trong điệu múa “con đĩ đánh bồng” lại không hề có nữ nhân, bởi thế dù thời cuộc đã thay đổi, người làng Triều Khúc vẫn quyết định giữ lại tên gọi cũ.

Trong mỗi lần hội làng Triều Khúc, ít nhất phải có 6 “con đĩ” nhảy điệu múa bồng. Họ đều phải là trai tân chưa vợ, mặt mũi khôi ngô, tuấn tú, tươi tắn, ngoan ngoãn, con nhà gia giáo. Mặt hoa da phấn, môi son, má hồng, mặc đồ giả gái, khoác trống bồng trước ngực, nhảy những điệu múa phải cực kỳ lả lơi, quấn quýt bên nhau.

Điệu múa đánh bồng cực phóng khoáng, dứt khoát mạnh mẽ, nhưng cũng rất mềm mại, linh hoạt. Chỉ có mấy động tác đơn giản như xoay tròn, dựa lưng, úp mặt vào ngực nhau nhưng quả thực mang cái dáng dấp, kiểu cách mà không phải ai cũng bắt chước được.

Ước mong tiếng trống múa bồng mãi vang xa

Người viết bài này cũng đã có đôi lần được xem điệu múa “con đĩ đánh bồng” khi làng Triều Khúc mở hội. Thật ấn tượng với các “hotboy” ngày thường nam tính là vậy mà vào hội giả gái tô son phấn, xúng xính trong áo tứ thân, váy đụp, đeo bông tai, chít khăn mỏ quạ thật là duyên.

Chàng trai Nguyễn Văn Chí Hiếu (Triều Khúc) chia sẻ: “Đây là năm thứ 5 em được tham gia biểu diễn múa “con đĩ đánh bồng”. Em rất tự hào khi được tham gia đội múa. Để có thể biểu diễn, đội múa đã bỏ ra rất nhiều ngày và tâm huyết tập luyện”. Nhìn Hiếu trong dáng vẻ của một cô gái chính nhiều bà, nhiều chị cũng phải cười khúc khích bình luận “sao mà xinh thế, điệu thế”.

“Con đĩ đánh bồng” là một trong 10 điệu múa dân gian xưa của đất Thăng Long.
 “Con đĩ đánh bồng” là một trong 10 điệu múa dân gian xưa của đất Thăng Long.

Một chàng trai trẻ như Hiếu mà vẫn ý thức và say mê điệu múa cổ của quê hương thì có thể nói người dân Triều Khúc nói chung tâm huyết với việc giữ gìn điệu múa cổ này như thế nào.  

Là một trong những người già của làng rất tâm huyết với điệu múa cổ là ông Triệu Đình Hồng. Ông cho biết ông say mê điệu múa này từ những năm còn rất nhỏ tuổi. Năm 1975 ông Hồng bắt đầu tham gia đội múa và gắn bó với nó cho đến ngày nay.

Ước muốn lan tỏa điệu múa trong cộng đồng, từ năm 1985, ông Hồng bắt đầu vận động thanh niên trẻ trong làng học múa bồng, điệu múa có nguyên tắc chỉ truyền dạy cho thanh niên trong làng Triều Khúc với tiêu chuẩn ngoan ngoãn, không vướng tệ nạn xã hội, khuôn mặt khôi ngô, tuấn tú và gia đình sung túc, đầy đủ.

Từ năm 2010, được sự nhất trí của địa phương, các lớp học múa bồng được tổ chức trong Trường cấp 2 Tân Triều. Cứ hai khóa sẽ có một lớp mở ra để dạy những em muốn học. Mỗi lớp kéo dài khoảng hai đến ba tháng, mỗi tuần hai buổi, mỗi buổi một đến hai tiếng.

Năm 2015, Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội đã chính thức công nhận câu lạc bộ múa bồng do ông Hồng làm chủ nhiệm, đồng thời bảo trợ về mặt tổ chức và chuyên môn của câu lạc bộ. Năm 2010, ông Triệu Đình Hồng vinh dự được trao tặng danh hiệu “Nghệ nhân dân gian”.

Đến năm 2013, ông được Thành ủy Hà Nội trao tặng Bằng khen đã có thành tích xuất sắc trong 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa 8) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”…

“Biểu diễn múa bồng là có dàn nhạc đánh hai bên, người múa ở giữa. Tiếng trống râm ran, cờ hoa bay trong không trung rất là vui, hạnh phúc vô cùng. Điệu múa này chạm tới trái tim người xem, rất hồ hởi, xem mà chân tay ngứa ngáy muốn vào múa cùng, ấy mới là cái hay.

Mong muốn các cháu yêu thích rồi lưu truyền điệu múa này, mong muốn ngành Văn hóa cho phép chúng tôi đem điệu múa này đến những sự kiện lớn hơn để chúng tôi quảng bá điệu múa bồng, được thế thì quá tuyệt vời, để tiếng trống còn vang mãi” - ông Hồng chia sẻ niềm vui trong dịp lễ hội làng Triều Khúc được công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia ngày 14/2 vừa rồi.

Mặc dù giả gái nhưng người múa lại toát lên phong thái nam nhi

Hội làng Triều Khúc được đánh giá là vẫn giữ được nét nguyên sơ nhất của lễ hội truyền thống, nó mang cốt cách, nét đẹp tâm linh của Thủ đô ngàn năm văn hiến. Theo truyền thuyết thì hội làng là lễ Tức vị (tức lễ lên ngôi) của Phùng Hưng. Một đám rước long trọng, với đầy đủ nghi lễ cần thiết rước mũ áo hoàng đế của Phùng Hưng từ đình Sắc về đình Đại.

Các cụ già, những chàng trai, cô gái làng ăn mặc đẹp theo đúng nghi thức hội lễ: Quần lụa, áo the, áo gấm, hài thêu hoa văn cầu kì, rực rỡ. Đoàn khiêng kiệu toàn những thanh niên trai tráng chưa vợ, vừa rước kiệu, nghi trượng che lọng vàng, lọng tía… vừa múa hát các điệu múa cổ như: Múa trống bồng, múa sênh tiền trong tiếng nhạc réo rắt của đội nhạc phụ hoạ. Điều đặc biệt ở đám rước này, người rước hai bên vừa đi vừa ngoảnh mặt vào nhau.

Khi đám rước đến nơi, các bô lão kính cẩn đọc văn tế, làm lễ dâng hương, mở hòm sắt lấy bút và chính thức bắt đầu cuộc tế lễ. Ngoài phần lễ còn có phần hội rộn ràng hơn với các điệu múa cổ như: Múa rồng, múa lân, múa sênh tiền, múa bồng và múa chạy cờ.

Đáng chú ý nhất trong ngày hội làng là múa “con đĩ đánh bồng”, một điệu múa có tính ước lệ cao. Mặc dù giả gái nhưng những động tác của người múa lại toát lên phong thái nam nhi, tinh thần thượng võ. Phụ nữ khó thể hiện được tính cách ấy.

Tin cùng chuyên mục

Ca sĩ Ngọc Châm hy vọng hát bằng trái tim thì sẽ được mọi người yêu mến. (Ảnh: Bình Quách)

Ca sĩ Ngọc Châm cháy bỏng khi được hát ca khúc mình mê đắm

(PLVN) - Trong chặng đường hoạt động nghệ thuật rất phong phú của mình, Ngọc Châm ở rất nhiều vai trò, nhưng với "Giai nhân 2", cô sẽ chỉ là ca sĩ để được sống trọn vẹn trong tình yêu âm nhạc của một người ca sĩ, để thỏa nỗi khao khát hát của cô bấy lâu nay, để được hát những gì mình thích, mình yêu, mình say đắm.

Đọc thêm

'Tiếng hát Hà Nội 2024' lan tỏa thanh âm của tình yêu Hà Nội

Cuộc thi còn tạo điều kiện phát triển cho những tài năng âm nhạc trẻ. (Ảnh: BTC)
(PLVN) - Cuộc thi “Tiếng hát Hà Nội năm 2024” sẽ tạo cơ hội cho các nghệ sĩ sáng tạo, thể hiện những tác phẩm âm nhạc truyền thống và đương đại với chủ đề về ca ngợi Tổ Quốc, Đảng, Bác Hồ, tình yêu với Thủ đô, quê hương – đất nước góp phần thúc đẩy sự sáng tạo và phát triển nghệ thuật.

MC Cát Tường đề nghị xử lý một số trang tin lấy tên mình 'giật tít câu view' để lừa tiền

Diễn viên - MC Cát Tường
(PLVN) - MC Cát Tường và nhà sản xuất “Bạn muốn hẹn hò” mời luật sư và Thừa phát lại lập vi bằng một số trang tin điện tử, fanpage, facebook, youtube… có hành vi “giật tít câu view”, làm sai lệch thông tin, gây hoang mang dư luận liên quan vụ MC cảnh báo có kẻ gian sử dụng hình ảnh của mình để lừa đảo số tiền lớn.

'Thư gửi mẹ' - sản phẩm truyền thông thực hiện bình đẳng giới lọt vào top 7 đề cử cho Giải thưởng Silvana S Film

'Thư gửi mẹ' - sản phẩm truyền thông thực hiện bình đẳng giới lọt vào top 7 đề cử cho Giải thưởng Silvana S Film
(PLVN) - Giải thưởng Silvana S Film là giải thưởng tôn vinh những bộ phim tài liệu xuất sắc về môi trường và giới trẻ, thuộc khuôn khổ chương trình LENScape: Documentary Shorts from Southeast Asia. Năm nay, Việt Nam tham gia Giải thưởng Silvana S Film với bộ phim tài liệu ngắn “Thư gửi mẹ” do Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam đồng sản xuất với đạo diễn Hà Lệ Diễm.

Vẻ đẹp từ những thước phim

Vẻ đẹp từ những thước phim
(PLVN) - Thời gian đã phủ lớp bụi lên những thước phim cổ, tấm ảnh cũ, tuy nhiên giá trị của chúng không mất đi. Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại hối hả, sôi động với nhiều âm thanh, màu sắc đa dạng trên truyền hình, nhưng nhiều người trẻ vẫn dành tình cảm cho các bức ảnh cũ, thước phim xưa.

Đắm say với “Tình ta Hà Tĩnh”

Cảnh đẹp Hà Tĩnh được nhạc sĩ Ngọc Lê Ninh đưa vào trong ca khúc "Tình ta Hà Tĩnh) (ảnh trong MV).
(PLVN) -  Sau 12 năm ấp ủ, nhà khoa học, nhà thơ, nhạc sỹ Ngọc Lê Ninh cho ra đời ca khúc mang tên “Tình ta Hà Tĩnh”. Với âm hưởng dân ca xứ Nghệ, ca khúc tôn vinh đời sống văn hóa, chính trị, phong tục tập quán, các địa danh nổi tiếng, các đặc sản biển rừng, văn hóa phi vật thể (Ví Dặm, Ca trù Cổ Đạm)... và một tình yêu nồng nàn với mảnh đất nơi đây.

Trao giải Cuộc thi 'Tiếng vang lịch sử: Diễn giải Văn Miếu - Quốc Tử Giám qua hội họa'

Các tác phẩm hội họa đạt giải thưởng cao (ảnh P.V)
(PLVN) - Cuộc thi “Tiếng vang lịch sử: Diễn giải Văn Miếu-Quốc Tử Giám qua hội họa” là “sân chơi” lành mạnh nơi các bạn trẻ cùng nhau sáng tạo, cùng nhau tranh tài, thể hiện cảm xúc, quan điểm của mình qua các tác phẩm hội họa về các công trình kiến trúc, hiện vật, tượng thờ,… tại di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Cuộc thi Hoa hậu Di sản áo dài Việt Nam 2024 lần đầu tiên được tổ chức

Cuộc thi Hoa hậu Di sản áo dài Việt Nam 2024 lần đầu tiên được tổ chức. (Ảnh: Thùy Dương)
(PLVN) - Với mục đích tìm kiếm người đẹp có đủ “sắc, tâm, tài” để quảng bá hình ảnh của tà áo dài Việt Nam, cuộc thi Hoa hậu Di sản áo dài Việt Nam 2024 lần đầu được tổ chức nhằm phát huy vai trò, năng lực của phụ nữ Việt Nam trong tiến trình hội nhập phát triển, quảng bá đất nước, con người Việt Nam với bạn bè quốc tế.

Liên hoan các ban nhạc toàn quốc năm 2024

BTC thông tin về Liên hoan các Ban nhạc toàn quốc năm 2024. (Ảnh: Thùy Dương)
(PLVN) - Liên hoan các ban nhạc toàn quốc năm 2024 là dịp để các nghệ sĩ đến từ mọi miền cả nước quy tụ gặp gỡ, giao lưu học hỏi, chia sẻ và trao đổi những kinh nghiệm trong hoạt động nghệ thuật, nhằm nâng cao kỹ năng nghiệp vụ, tiếp tục tạo ra những sản phẩm nghệ thuật có chất lượng phục vụ xã hội.