“Cơn bão” ký gửi cà phê hoành hành Tây Nguyên

 Những chủ nợ khóc mếu vì đại lý cà phê tuyên bố vỡ nợ
Những chủ nợ khóc mếu vì đại lý cà phê tuyên bố vỡ nợ
(PLO) -Ký gửi cà phê là hình thức giao dịch đơn giản, thuận tiện, có thể giúp người dân bán được sản phẩm với mức giá phù hợp. Tuy nhiên, hình thức này cũng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro khiến nông dân “tiền mất tật mang”. Khoảng mười năm trở lại đây, trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên đã liên tiếp xảy ra hàng loạt vụ “vỡ nợ”. 

Đắk Lắk được mệnh danh là “thủ phủ cà phê” của đất nước, nhưng đây cũng là nơi manh nha những “cơn bão vỡ nợ” của hình thức ký gửi cà phê. 

“Bão vỡ nợ”

Theo ông Trần Trọng Lưu, Trưởng Phòng quản lý Thương mại, Sở Công thương tỉnh Đắk Lắk, tính đến nay, trên toàn tỉnh có 203 ngàn héc-ta cây cà phê, trong đó có 192 héc-ta đã cho thu hoạch với sản lượng bình quân 444 ngàn tấn/năm.

Trong vụ mùa 2014-2015, toàn tỉnh xuất khẩu hơn 177 tấn cà phê nhân ra thị trường nước ngoài, giảm 51 ngàn tấn so với vụ mùa 2013-2014. 

Việc các chủ đại lý nhận ký gửi cà phê của bà con rồi tuyên bố vỡ nợ không còn xa lạ. Liên tiếp hai vụ trong tháng 5 và tháng 6 vừa qua một lần nữa làm rúng động dư luận. Còn trước đó, từ những năm 2000, trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk đã xảy ra hàng loạt vụ việc tương tự khiến hàng trăm hộ dân phải trắng tay. 

Điển hình, từ năm 2007-2010, trên địa bàn các xã Ea H’Dinh, Cư Dliê M’Nông, Ea Kpam và thị trấn Quảng Phú, huyện Cư M’Gar, tỉnh Đắk Lắk có năm doanh nghiệp, cơ sở thu mua cà phê tuyên bố vỡ nợ. Theo thống kê sơ bộ, cả năm đại lý này đã nhận ký gửi hơn 500 tấn cà phê nhân của 314 hộ dân. 

“Cơn bão vỡ nợ” tiếp tục lan rộng trên nhiều huyện khác như Ea H’Leo, Krông Pắk, thị xã Buôn Hồ... Tính đến cuối năm 2012, trên toàn tỉnh Đắk Lắk có 43 cơ sở, doanh nghiệp nhận ký gửi cà phê tuyên bố vỡ nợ với khoảng 300 tỷ đồng và 300 tấn cà phê nhân. Tiếp đó, vấn nạn này lan rộng sang địa bàn tỉnh Đắk Nông và toàn bộ khu vực Tây Nguyên. 

Đại lý cà phê đóng cửa sau tuyên bố vỡ nợ.
 Đại lý cà phê đóng cửa sau tuyên bố vỡ nợ.

Nhìn chung, khi các chủ đại lý nhận ký gửi nông sản tuyên bố vỡ nợ, những người nông dân phải “thiệt đơn thiệt kép” vì không đòi lại được tài sản. Trước khi tuyên bố vỡ nợ, hầu hết các chủ đại lý đều tìm cách để cho, tặng và chuyển quyền sử dụng những tài sản có giá trị như nhà, đất…cho người thân. Bởi vậy, khi đến đòi nợ, xiết nợ, bà con chẳng còn gì để lấy ngoài những đồ dùng lặt vặt của con nợ. 

Rủi ro từ khi ký gửi

Để có câu trả lời khách quan, XLPL đã có buổi trao đổi với ông Nguyễn Văn Tư, Chủ tịch Hội nông dân tỉnh Đắk Lắk. Theo ông Tư, việc nông dân ký gửi cà phê đến các đại lý, cơ sơ kinh doanh đã manh nha từ rất lâu. Thông thường, đó là những hộ có diện tích, sản lượng lớn, chưa có nhu cầu bán ngay, không có chỗ để sản phẩm, không bảo quản được sản phẩm. 

Các hộ dân thường có quan hệ thường xuyên với chủ đại lý về mặt tài chính và tình cảm. Hình thức giao dịch này giúp bà con đỡ tốn công sức, tiện lợi, nhanh gọn. Ngoài ra, bà con cũng có thể ứng dần tiền và đến thời điểm cà phê được giá thì bán luôn. Tuy nhiên, việc ký gửi cà phê luôn tiềm ẩn những nguy cơ khó lường, khiến nhiều hộ dân lâm vào cảnh “dở khóc dở mếu”. 

Khi đến ký gửi cà phê, người dân và chủ đại lý thường làm giấy tờ rất sơ sài. Hầu như đó chỉ là tờ “giấy biên nhận” giữa hai bên, không có người làm chứng, cũng không có giá trị thuyết phục về mặt pháp lý. Đây chính là “lỗ hổng” khiến các chủ đại lý dễ dàng lách luật khi tuyên bố vỡ nợ. 

Trên thực tế, đa số các vụ vỡ nợ đều được cơ quan có thẩm quyền quy định là “tranh chấp dân sự”, và không bị xử lý hình sự dù có các yếu tố của tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” hoặc “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” như có tài sản nhưng không chịu trả, cố tình tẩu tán tài sản…

Ông Tư chia sẻ: “Có thể nhiều đại lý, cơ sở làm ăn thua lỗ thật. Tuy nhiên, đó cũng có thể là “mưu mô” mà một số chủ đại lý bày ra nhằm trục lợi, chiếm đoạt tài sản của người dân. Khi tiến hành giao dịch, bà con chỉ viết giấy tay, ký gửi sản phẩm nhưng không có mức giá, không ấn định ngày bán cụ thể nên khi có hậu quả xấu, việc giải quyết gặp rất nhiều khó khăn”. 

Ở một góc nhìn khác, ông Lê Đức Huy, Phó tổng giám đốc Công ty TNHH MTV XNK cà phê 2-9 Đắk Lắk cho rằng, quan hệ ký gửi của người dân và nhận gửi cà phê của chủ đại lý đều tiềm ẩn rủi ro cho cả hai bên.

Thông thường, khi ký gửi cà phê, người dân có thể ứng tiền từ chủ đại lý hoặc bán dần số cà phê theo từng đợt được giá. “Khi nhu cầu chi tiêu vượt quá giá trị sản lượng ký gửi, bà con sẽ tìm đến những đại lý quen thuộc để vay mượn và hứa hẹn sẽ trả vào vụ màu sau. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp mùa màng thất bát hoặc nhiều lý do khác khiến bà con không đủ nông sản để trả nợ. Đây cũng là một phần nguyên nhân khiến các chủ đại lý vỡ nợ”. 

Nạn nhân trắng tay

Khi tìm về huyện Cư M’Gar, tỉnh Đắk Lắk, nơi trước đây từng xảy ra hàng loạt vụ vỡ nợ của đại lý thu mua cà phê, XLPL đã ghi nhận một thực tế rất đau lòng. 

Vụ việc đại lý Quang Trâm tuyên bố vỡ nợ, “quỵt” hàng chục tấn cà phê nhân của bà con đã trôi qua hơn 5 năm nhưng những người dân nơi xã nghèo Ea H’Đing vẫn chẳng đòi lại được một đồng bạc nào, “con nợ” là vợ chồng chủ đại lý trên đã cao chạy xa bay.

“Sau khi xảy ra vụ việc, tôi nghe nói hai vợ chồng trên đã qua địa bàn tỉnh Gia Lai sinh sống. Nhiều hộ dân trong xã “tiền mất tật mang” vì đã đặt niềm tin nhầm chỗ””, ông Nguyễn Văn Thanh, Phó chủ tịch xã Ea H’Đing cho biết. 

Tại xã Cư Dliê M’Nông, ông Phạm Trung Kiên (48 tuổi, thôn Tân Thành) vẫn chưa hết bức xúc vì bị đại lý Nga - Sơn trên địa bàn cho “ăn quả đắng”. Theo đó, vào năm 2007, ông Kiên mua lại mảnh rẫy có diện tích 2,5ha của vợ chồng Nga - Sơn với giá 450 triệu. Tin tưởng là người làng, ông Kiên chỉ viết giấy mua bán (bằng tay), để làm tin chứ không đến cơ quan có thẩm quyền xác nhận. 

Thế rồi chỉ vài tháng sau, vợ chồng người này tuyên bố vỡ nợ. Mảnh rẫy ông Kiên mua đương nhiên không được chấp nhận và bị cơ quan thi hành án kê biên, bán đấu giá. Vừa mất tiền, vừa mất đất, mất luôn hơn hai tấn cà phê ký gửi, vợ chồng ông Kiên phải còng lưng trả nợ suốt mấy năm qua. 

Ông Kiên buồn rầu: “Từ khi vỡ nợ, vợ chồng Nga - Sơn bỏ đi biệt tích. Không những tôi mà hàng trăm hộ khác trong xã này cũng bị quỵt tiền, phải ngậm đắng nuốt cay. “Cạch tới già”, tôi không bao giờ dám ký gửi cà phê cho bất kỳ đại lý nào nữa”. 

Bị hài nhất là trường hợp của ông Lê Quang Sinh (54 tuổi, ngụ thôn 2). Khi đại lý Nga Sơn tuyên bố vỡ nợ, ông Sinh đang đương chức Trưởng công an xã Cư Dliê M’Nông. Dù là người có uy tín trong xã nhưng khi bị “xù” 18 tấn cà phê nhân, ông Sinh cũng chỉ biết “kêu trời” vì đã trót tin nhầm người. 

Ông Sinh kể: “Năm đó gia đình tôi thu hoạch được nhiều cà phê, tính đem gửi rồi khi được giá sẽ bán. Ai ngờ, đùng một cái bà Nga tuyên bố vỡ nợ, tôi cũng chỉ biết trách bản thân chứ không làm gì được. Từ ngày đó đến nay đã gần mười năm nhưng vợ chồng họ không trả cho bà con nơi đây cắc bạc nào”. 

Cũng theo ông Sinh, từ sau khi đại lý trên  “xù” nợ, người dân trên địa bàn xã đều tự xây kho để tích trữ cà phê, không ai dám đem ký gửi như trước nữa. “Người nông dân một nắng hai sương, làm quần quật cả năm mới có được hạt cà phê. Thế nhưng, chúng tôi đã sai lầm quá nhiều khi ôm cả gia tài đi giao cho người khác giữ. Giờ phải bỏ ra vài chục triệu mới xây được cái kho cất cà phê nhưng mình giữ của mình tôi thấy rất yên tâm”, ông Sinh trao đổi thêm. 

Tâm lý người gửi cà phê

Theo vị Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Đắk Lắk, trước đây trên địa bàn tỉnh có Trung tâm giao dịch cà phê Đắk Lắk là nơi đáng tin cậy. Trung tâm này liên kết với một số ngân hàng uy tín, sẵn sàng hỗ trợ đầu ra, đầu vào cho bà con nông dân.

Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau như khoảng cách xa xôi, thủ tục rắc rối… khiến người dân không mặn mà đem sản phẩm tới đây giao dịch. Mới đây, trung tâm này được đổi tên thành Sở giao dịch cà phê Đắk Lắk và đang trong quá trình chuyển đổi mô hình nên tạm thời ngừng giao dịch. 

Về cách nhìn của mình, ông Lê Đức Huy - Phó tổng giám đốc Công ty TNHH MTV XNK cà phê 2-9 cho biết, khoảng cách từ người nông dân đến các công ty xuất nhập khẩu cà phê là cả một khâu trung gian “rộng lớn”. Khâu trung gian đó bao gồm cả địa lý và cả tâm lý. 

Về mặt địa lý, đa phần cây cà phê được trồng ở những nơi xa xôi, đường sá đi lại khó khăn. Hơn thế, các hộ dân thường thu hoạch theo kiểu nhỏ lẻ, không đồng loạt. Chính điều này khiến các công ty gặp rào cản khi muốn trực tiếp thu mua sản phẩm từ người dân. 

Về mặt tâm lý, khi ký gửi cà phê cho các đại lý ở địa phương, bà con sẽ rất tiện trong việc ứng tiền, giảm thời gian và chi phí đi lại. 

Ông Huy trao đổi: “Chỉ cần một tờ giấy, vài dòng chữ là người dân có thể cầm vài triệu từ tay chủ đại lý ra về. Thế nhưng, khi lên công ty ứng vài triệu, bà con sẽ rất ngại vì số tiền nhỏ, lại phải đi xa, thủ tục rắc rối. Nhìn chung, ký gửi cà phê ở đâu cũng có những ưu nhược điểm. Tuy nhiên, nếu nói về mặt pháp lý thì khi gửi cà phê ở các công ty lớn, quyền lợi của bà con sẽ được bảo đảm”.

Theo một luật sư thuộc Đoàn Luật sư tỉnh Gia Lai, hiện tượng chủ doanh nghiệp nhận ký gửi cà phê, vay mượn cà phê rồi tuyên bố phá sản, coi như “huề cả làng”, không thể xử lý hình sự được, đang là vấn đề nhức nhối hiện nay. Một số trường hợp do kinh doanh thua lỗ, mất khả năng thanh toán là có thật.

Tuy nhiên, không ít trường hợp có sự tính toán từ trước, cố tình dùng thủ đoạn tinh vi để chiếm đoạt số tài sản người khác ký gửi, nhưng cơ quan bảo vệ pháp luật vẫn không xử lý hình sự được.

Theo quy định của pháp luật, hành vi vay mượn, ký gửi tài sản hợp pháp rồi dùng thủ đoạn để chiếm đoạt hoặc sử dụng tài sản vào mục đích bất hợp pháp hoặc có tài sản nhưng không chịu trả, tìm cách để chuyển hóa tài sản dưới mọi hình thức, được xem có dấu hiệu tội phạm tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” theo điều 175 BLHS.

Để có thể vạch trần được hành vi phạm tội của các đối tượng dùng thủ đoạn rất tinh vi, đòi hỏi cơ quan điều tra phải thật sắc sảo, quyết liệt. Ví dụ, một chủ doanh nghiệp đã thua lỗ, mất khả năng chi trả nhưng vẫn cố tình tiếp tục vay mượn, nhận ký gửi tài sản dù biết chắc không thể trả được khoản nợ này, là hành vi có dấu hiệu lừa đảo, có ý thức chiếm đoạt tài sản từ trước.

Bên cạnh đó, việc vay mượn, cho ký gửi tài sản hợp pháp nhưng không trả lại trong nhiều trường hợp vẫn có thể truy cứu trách nhiệm hình sự ở tội “Sử dụng tài sản ký gửi khi chưa được sự đồng ý của người ký gửi ” theo điều 175 BLHS.

Tin cùng chuyên mục

Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao đang triển khai 7 mô hình thí điểm. (Ảnh: Nhật Hạ)

Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao: Giải pháp nhân rộng các mô hình thí điểm thành công

(PLVN) - Tại TP Cần Thơ, Hiệp Hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam vừa tổ chức Diễn đàn Giải pháp nhân rộng các mô hình thí điểm thành công của Đề án phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đến năm 2030.

Đọc thêm

Việt Nam - Nhật Bản mở ra kỷ nguyên mới trong kết nối nông nghiệp công nghệ cao

Việt Nam - Nhật Bản mở ra kỷ nguyên mới trong kết nối nông nghiệp công nghệ cao
(PLVN) - Ngày 22/11 tại Hà Nội, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia ký biên bản ghi nhớ hợp tác và tổ chức hội thảo ”kết nối chuỗi cung ứng và đáp ứng thị trường” với Công ty TNHH AEON TOPVALU Việt Nam. Dự và chứng kiến lễ ký kết có Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cùng Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam - ông Ito Naoki.

Thiên tai gây thiệt hại gần 85.000 tỷ đồng trong năm 2024

Thiên tai gây thiệt hại gần 85.000 tỷ đồng trong năm 2024
(PLVN) - Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), trong năm 2024 thiên tai xảy ra rất khốc liệt, cực đoan, diễn biến phức tạp. Thiên tai đã làm 513 người chết và mất tích, tổng thiệt hại kinh tế ước tính trên 84.900 tỷ đồng (năm 2023, thiên tai làm 169 chết và mất tích, thiệt hại 9.324 tỷ đồng).

EVFTA mở ra cơ hội nâng cao sức cạnh tranh của hàng Việt với hàng hóa châu Á

Ông Đinh Sỹ Minh Lăng - đại diện Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ (Bộ Công Thương) chia sẻ tại Hội thảo.

(PLVN) -  Đó là chia sẻ của ông Đinh Sỹ Minh Lăng - đại diện Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ (Bộ Công Thương) tại Hội thảo Xúc tiến thương mại sang thị trường châu Âu diễn ra vừa qua. Theo ông Lăng, theo thống kê từ Hải quan Việt Nam, sau 4 năm EVFTA có hiệu lực, kim ngạch xuất khẩu sang EU ước đạt hơn 200 tỷ USD, với mức tăng trưởng ấn tượng từ 12-15%.

Hệ sinh thái tận dụng FTA chắp cánh cho ngành thủy sản thâm nhập thị trường quốc tế

Ảnh minh họa
(PLVN) - Các hiệp định thương mại tự do (FTA) đang mở ra cơ hội lớn cho ngành thủy sản Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp Quảng Nam nói riêng trong việc tiếp cận những thị trường xuất khẩu tiềm năng. Tận dụng những lợi thế từ các FTA mang lại sẽ góp phần nâng tầm thương hiệu thủy sản Việt trên trường quốc tế...

Thách thức bảo vệ môi trường trong hoạt động thủy sản

Nhiều nhiệm vụ trọng tâm để bảo vệ các hệ sinh thái ven biển vùng Đồng bằng sông Cửu Long. (Ảnh: Hữu Tuấn)
(PLVN) -  Ngành thủy sản được xác định là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn trong nền kinh tế biển của Việt Nam với tốc độ tăng trưởng nhanh. Nhưng trong quá trình phát triển, ngành thủy sản cũng đang phải đối mặt với không ít những thách thức, trong đó có vấn đề môi trường và suy thoái hệ sinh thái ven biển.

Hiệu quả chính sách phát triển kinh tế số

Ảnh minh hoạ.
(PLVN) -  Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình vừa ký Quyết định 1437/QĐ-TTg ngày 20/11/2024 ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về phát triển kinh tế số giai đoạn 2024 - 2025.

Hơn 730 dự án đang hoạt động tại các KCN - KCX Hà Nội

Công ty TNHH Điện tử Meiko Thăng Long, có địa chỉ tại lô J1-J2 (khu công nghiệp Thăng Long, xã Võng La, huyện Đông Anh,TP. Hà Nội)
(PLVN) - Nhiều năm qua, doanh nghiệp tại các khu công nghiệp của Hà Nội luôn tạo giá trị bình quân trên 40% giá trị sản lượng công nghiệp, 40% kim ngạch xuất khẩu và trên 20% GDP của Thành phố, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và trở thành nhân tố quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Thủ đô và cả nước.

Bộ trưởng, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Cuba thăm và làm việc với Ngân hàng Chính sách xã hội

Bà Juanna Lilia Delgado Portal – Bộ trưởng, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Cuba trao đổi tại buổi làm việc với Ngân hàng Chính sách xã hội.
(PLVN) - Ngày 20/11, Đoàn lãnh đạo cấp cao Ngân hàng Trung ương Cuba do bà Juanna Lilia Delgado Portal - Bộ trưởng, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Cuba làm Trưởng đoàn đã đến thăm và làm việc tại Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH). Đi cùng đoàn có đại diện một số Bộ, ngành, Chủ tịch một số Ngân hàng tại Cuba; đại diện Đại sứ quán Cuba tại Việt Nam và đại diện Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

Cảng Hải Phòng đón nhận Huân chương lao động Hạng Nhì

Thừa ủy quyền của Chủ tịch nước, ông Nguyễn Hoàng Anh, Uỷ viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Uỷ ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp trao Bằng khen cho Công ty cổ phần Cảng Hải Phòng.
(PLVN) - Ngày 20/11, Công ty CP Cảng Hải Phòng tổ chức Lễ kỷ niệm 95 năm Ngày truyền thống Đảng bộ và Đội ngũ công nhân Cảng (24/11/1929-24/11/2024); 95 năm Ngày thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của Cảng Hải Phòng (28/11/1929-28/11/2024) và đón nhận Huân chương lao động Hạng Nhì.

Chỉ có 28% hồ thủy lợi được lập quy trình vận hành

Chỉ có 28% hồ thủy lợi được lập quy trình vận hành
(PLVN) - Sáng 19/11, tại Hà Nội, Bộ NN&PTNT tổ chức diễn đàn “Nâng cao hiệu quả thông tin, cảnh báo, đảm bảo vận hành an toàn đập, hồ chứa nước trong tình hình mới". Sự kiện nêu ra những vấn đề cấp bách của hệ thống các hồ, đập thủy lợi đang “gánh” trên vai nhiều nhiệm vụ trọng yếu của quốc gia.