Ngày Môi trường thế giới (5/6) năm nay, chủ đề được Liên Hợp quốc lựa chọn là “Rừng: giá trị cuộc sống từ thiên nhiên”.
Năm 2011 cũng được xác định là năm bảo vệ rừng. Nhìn lại Dự án “Trồng mới 5 triệu ha rừng” sau 13 năm thực hiện với kinh phí hơn 31.000 tỷ đồng vẫn còn hơn 2 triệu ha đất trống đồi trọc không được trồng rừng mới, nhiều ý kiến đã hoài nghi về hiệu quả thực chất của Dự án này.
Ì ạch, lo ngại, bức xúc
Nghị quyết số 08/1997 của Quốc hội (QH) đề ra nhiệm vụ: Từ năm 1998-2010 trồng mới 5 triệu ha rừng, trong đó có 2 triệu ha rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, 3 triệu ha rừng sản xuất.
Dự án “Trồng mới 5 triệu ha rừng” được xây dựng để thực hiện mục tiêu này và là một Dự án trọng điểm được QH khóa X (kỳ họp thứ 2) thông qua rồi được QH khóa XI điều chỉnh bổ sung là Chương trình phát triển kinh tế xã hội và môi trường quan trọng, có liên quan đến giải quyết đời sống của một bộ phận lớn đồng bào nghèo ở khu vực nông thôn, miền núi.
 |
| Cò về rừng đước. Ảnh minh họa: xomnhiepanh.com |
Suốt quá trình triển khai Dự án, tốc độ trồng mới rừng luôn diễn ra một cách “ì ạch” khiến các Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) dự đoán, dự án không thể đạt mục tiêu dù hàng nghìn tỷ đồng đã được “đổ” vào. Bức xúc, lo ngại về hiệu quả của Dự án, nhiều ĐBQH đã yêu cầu Chính phủ làm rõ trách nhiệm, từ tập thể cho đến cá nhân, kiểm toán Dự án vào năm thứ 9 của Dự án, trước khi điều chỉnh Dự án.
Tuy nhiên, điều đáng nói là đến nay, Dự án vẫn “để lại” hơn 2 triệu ha đất trống đồi trọc khiến diện tích che phủ rừng thấp so với yêu cầu. Chất lượng của từng loại rừng và tính đa dạng sinh học của một số trạng thái rừng tự nhiên tăng chậm, thậm chí ở nhiều khu rừng còn bị suy giảm. Chỉ đáp ứng được 20%, còn vẫn phải nhập khẩu đến 80% lượng gỗ để phục vụ nhu cầu trong nước và chế biến xuất khẩu. Việc góp phần phát triển kinh tế - xã hội, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân, xóa đói giảm nghèo ở một số nơi còn kém bền vững.
Sẽ tiếp tục trồng mới
Không đạt mục tiêu đề ra nhưng Dự án vẫn được đánh giá “đạt được nhiều kết quả to lớn”. Và một Chương trình bảo vệ, phát triển rừng giai đoạn 2010-2020 đã được đưa ra để “đảm bảo tính liên tục trong việc tổ chức thực hiện các nhiệm vụ về bảo vệ và phát triển rừng”...
Với việc đã cơ bản thực hiện được một số chỉ tiêu, cuối cùng, tại Hội nghị trực tuyến giữa Chính phủ với các bộ, ngành, địa phương về Dự án (cuối tháng 5/2011), cũng như trong phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 5 (ngày 1-2/6), Dự án đã được đánh giá là “đạt nhiều kết quả to lớn, các mục tiêu lớn đặt ra về môi trường, xã hội và kinh tế về cơ bản đã đạt được, góp phần quan trọng tạo điều kiện phát triển kinh tế xã hội bền vững, đảm bảo quốc phòng, an ninh các địa phương miền núi”.
Không bị đánh giá là “thất bại” vì Dự án cũng đã nâng được độ che phủ rừng, nhờ đó tác động của rừng đối với môi trường được tốt hơn. Chủ trương về trồng rừng mới, khoanh nuôi, bảo vệ, chăm sóc phát triển rừng đã nâng cao đời sống, tạo việc làm, thu nhập ổn định cho người dân. Đồng thời, các mô hình sản xuất trồng rừng, bảo vệ và phát triển rừng đã được tổ chức lại và có kết quả bước đầu. Nhiều mô hình mới, cách làm hay, công nghệ mới cũng đã được áp dụng hiệu quả...
Những “khoảng trống” của Dự án sẽ tiếp tục được thực hiện bằng Chương trình Bảo vệ và Phát triển rừng giai đoạn 2011-2015 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Xây dựng. Chương trình đã được trình lên Chính phủ tại kỳ họp thường kỳ tháng 5 cuối tuần trước.
Tổng diện tích đất quy hoạch cho phát triển lâm nghiệp cả nước là hơn 16,2 triệu ha, diện tích rừng đã có đạt hơn 13,4 triệu ha. Chương trình dự kiến sẽ nâng độ che phủ rừng đạt 42-43% năm 2015 và 44-45% vào năm 2020; nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị của rừng; đảm bảo cung cấp gỗ nguyên liệu cho công nghiệp chế biến gỗ, lâm sản để sản xuất. Trong giai đoạn này, dự kiến trồng mới 450.000 ha rừng. Để thực hiện mục tiêu trên, dự kiến tổng vốn đầu tư giai đoạn 2011-2015 là gần 25.000 tỷ đồng.
Thực hiện Chương trình này, việc cho thuê rừng, giao rừng sẽ được rà soát, bảo đảm tất cả diện tích rừng có chủ quản lý cụ thể; cơ bản hoàn thành công tác giao rừng, cho thuê rừng, đất lâm nghiệp và giấy chứng nhận quyền sử dụng đất gắn với rừng vào năm 2015. Hệ thống tổ chức kiểm lâm thống nhất ở các địa phương cũng sẽ được kiện toàn, đảm bảo tổng biên chế kiểm lâm toàn quốc bình quân 1.000 ha rừng có 1 kiểm lâm viên, đến năm 2015 bổ sung thêm khoảng 3.000 biên chế kiểm lâm. Bên cạnh đó, việc khoán bảo vệ rừng ổn định lâu dài được quy định cụ thể theo hướng hưởng lợi trực tiếp lâm sản theo quy định của pháp luật.
Chương trình được kỳ vọng sẽ thực hiện được việc phát triển lâm nghiệp như “giải pháp trọng để giảm nhẹ và thích ứng với biến đổi khí hậu khi Việt Nam được dự báo là nước chịu sự ảnh hưởng nặng nề của nước biển dâng”. Đồng thời, góp phần đáp ứng các yêu cầu về môi trường cho quá trình phát triển của đất nước, bảo tồn nguồn gen, đa dạng sinh học của rừng, đưa lâm nghiệp thành ngành kinh tế quan trọng, phát triển sản xuất, tạo việc làm, tăng thu nhập cho dân cư, góp phần xóa đói giảm nghèo bền vững và đảm bảo quốc phòng, an ninh.
Huy Anh
