Chưa bổ sung quyền kết hôn, sinh con
Theo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), về quy định về quyền, nghĩa vụ của phạm nhân được nêu ở Điều 27 của dự thảo Luật, một số ý kiến đề nghị rà soát, bổ sung thêm một số quyền của phạm nhân như quyền kết hôn, quyền hiến xác, quyền hiến mô và bộ phận cơ thể người…
Có ý kiến đề nghị cân nhắc việc mở rộng các quyền của phạm nhân vì đây là đối tượng phải chấp hành hình phạt, bị hạn chế quyền tự do nên không thể có quyền như công dân bình thường.
Tuy nhiên UBTVQH nhận thấy phạm nhân là người bị kết án phạt tù, bị cách ly khỏi xã hội trong một thời gian nhất định theo bản án. Họ có nghĩa vụ lao động, học tập, cải tạo để trở thành công dân có ích cho xã hội. Vì vậy, họ không thể được hưởng tất cả các quyền con người, quyền công dân giống như những công dân khác đang ở ngoài xã hội.
Việc xác định các quyền cụ thể của pháp nhân vừa phải đảm bảo tính nhân đạo nhưng cũng vừa phải đảm bảo tính nghiêm khắc của hình phạt tù, đồng thời khả thi, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội, khả năng đáp ứng của Nhà nước.
Do đó, ngoài những quyền cơ bản đã được quy định và bảo đảm thực hiện như quyền được đảm bảo an toàn tính mạng, sức khỏe, bảo đảm chế độ ăn mặc, ở, gặp, quyền lao động, học tập, học nghề…, việc bổ sung các quyền khác đối với phạm nhân như quyền kết hôn, quyền sinh con, quyền được gửi, lưu trữ trứng, tinh trùng… phải có bước đi phù hợp.
Tiếp thu ý kiến ĐBQH, khoản 1 Điều 27 của dự thảo luật đã được tra soát, bổ sung và quy định 10 nhóm quyền của phạm nhân như quyền được thực hiện giao dịch dân sự thông qua người đại diện theo quy định của pháp luật, quyền được tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trong thời gian chấp hành án theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội…
Đề xuất gây tranh cãi
Về tổ chức cho các phạm nhân lao động, UBTVQH đề nghị QH cho chỉnh lý Điều 33 của dự thảo Luật theo hướng bổ sung quy định cho phép trại giam phối hợp với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân để tổ chức khu sản xuất, điểm lao động ngoài trại giam cho phạm nhân theo các nguyên tắc được nêu trong luật.
Theo báo cáo của Bộ Công an, thời gian qua, các trại giam đã liên doanh, liên kết với các doanh nghiệp, cá nhân để tổ chức lao động cho phạm nhân. Tổng kết thực tiễn cho thấy, trong tổng số hơn 7.000 phạm nhân ra ngoài lao động chỉ có 1 phạm nhân bỏ trốn.
Tán thành với dự thảo luật, ĐB Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương) cho rằng, quyền và nghĩa vụ lao động của phạm nhân đã được Hiến định. Nhà nước có trách nhiệm tổ chức để phạm nhân thực hiện quyền này.
Theo ĐB, tổ chức lao động cho phạm nhân không nên hiểu là một giải pháp kinh tế hay mô hình kinh tế mà là biện pháp giáo dục, gắn với dạy nghề, tái hòa nhập để quản lý phạm nhân, góp phần tạo ra giá trị cho xã hội, vừa giảm khó khăn cho ngân sách. ĐB Hồng cũng cho biết, khi tiếp xúc, hầu hết các phạm nhân mong muốn QH thông qua chính sách này. Tuy nhiên, ĐB Hồng cũng đề nghị có thêm báo cáo đánh giá tác động của chính sách này để các ĐB.
Cơ bản đồng tình với quy định tại Điều 33 của dự thảo Luật nhưng ĐB Trần Văn Mão (Nghệ An) băn khoăn về tính khả thi cũng như nguy cơ làm phát sinh nhiều vấn đề trong công tác quản lý phạm nhân thi hành án phạt tù khi triển khai chính sách này.
Theo ĐB Mão, lao động của phạm nhân là một biện pháp giáo dục chứ không phải nhằm tạo ra vật chất để phục vụ đời sống của phạm nhân. ĐB Mão cũng phân tích, để bảo đảm an ninh, giữ gìn trật tự, hàng năm Nhà nước đều bố trí trang bị phương tiện kỹ thuật phục vụ việc quản lý, giam giữ phạm nhân. Tuy nhiên, tình trạng phạm nhân mang vật cấm vào trại vẫn diễn ra phức tạp.
Theo ĐB này, việc Nhà nước bố trí kinh phí để trang bị máy móc phục vụ cho việc kiểm soát an ninh tại các cơ sở sản xuất liên kết với trại giam cho phạm nhân lao động là rất khó khả thi vì sẽ làm tăng chi phí đầu tư so với hiệu quả thu được.
“Như vậy, nếu công tác bảo đảm an ninh ở các cơ sở sản xuất liên kết không thể bảo đảm thì liệu có nên tổ chức lao động cho phạm nhân ngoài trại giam không? Đó là vấn đề cần phải cân nhắc thật kỹ trước triển khai thực hiện”, ĐB Mão nhận định.
ĐB Đặng Thuần Phong (Bến Tre) đề nghị xem xét có quy định điều kiện, địa điểm để tổ chức cho phạm nhân lao động ngoài trại giam để đảm bảo việc quản lý chấp hành hình phạt tù của phạm nhân….
“Và tổ chức cho lao động ngoài trại giam thì thời gian họ làm như thế nào, có mức trần hay không? Vấn đề này dự thảo luật cũng không nêu rõ”, ông Phong nêu ý kiến. Cho rằng việc quy định không rõ như vậy rất dễ dẫn tới lạm dụng và lợi dụng trong quá trình thực hiện cùng những phức tạp khó lường khác, ông đề nghị nghiên cứu để quy định chặt chẽ, tránh những hệ lụy xảy ra sau này.
ĐB Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre) thậm chí đề nghị nên bỏ điều khoản nêu trên trong dự thảo luật vì cho rằng đây là mô hình có thể dẫn đến nhiều rủi ro. Theo ông Nhưỡng, chỉ nên tổ chức cải tạo cho phạm nhân trong phạm vi của trại giam và trại tạm giam, tận dụng tất cả nguồn lực sẵn có. ĐB Phong cũng đề nghị quy định rõ việc chi trả công lao động cho phạm để làm cơ sở cho việc triển khai cũng như đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của phạm nhân.
