Cơ hội không đến lần thứ 2

Ngành công nghiệp ô tô toàn cầu hiện đang phải đối mặt và học cách thích nghi với những thay đổi lớn trên thị trường thế giới. Đây không phải lần đầu tiên họ phải đối mặt với những khó khăn này, tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng của chúng hiện nay có phần nghiêm trọng hơn. Những kẻ bị rớt lại phía sau chính là những người không biết cách rút ra bài học từ trong quá khứ.  

Cũng giống như những ngành công nghiệp lớn khác, ngành công nghiệp ô tô đã đạt được rất nhiều thành tựu mang tính đột phá, là ngành luôn đi tiên phong trong việc đưa ra những công nghệ mới và góp phần làm thay đổi lịch sử nhân loại. Tuy nhiên, trên chặng đường phát triển của mình, ngành công nghiệp ô tô cũng ghi dấu với những sai lầm về cả kỹ thuật và chiến lược. Những sai lầm này của các nhà sản xuất ô tô, mà điển hình là Detroit đã góp phần tạo ra bức tranh ảm đạm của ngành trong bối cảnh hiện nay.  

Các “ông lớn” trong ngành như GM, Ford, Chrysler, Mercedes-Benz, Porsche và BMW vẫn luôn tìm cách chăm chút cho các mẫu xe thể thao hay pickup truck của mình thêm hoành tráng và mạnh mẽ. Họ vẫn tiếp tục đưa ra thị trường những mẫu xe công suất lớn bất chấp mối quan ngại về sự phụ thuộc của Mỹ vào dầu mỏ và nước ngoài. Giống như những người nghiện thuốc lá, họ bỏ ngoài tai mọi lời cảnh báo và những bằng chứng sát thực về mối nguy hiểm đe dọa.

Con đường trở thành vương quốc xe tải

Trong vòng 15 năm qua, Mỹ đã dần dần trở thành vương quốc xe tải. Các nhà sản xuất xe hơi Mỹ chỉ tập trung vào việc tạo ra ngày càng nhiều mẫu xe tải to hơn và mạnh mẽ hơn với động cơ V8 đầy mãnh lực và luôn khát xăng. Dường như đối với họ, không có mẫu xe nào là quá to, quá khỏe và quá phô trương.  

Khi Detroit tập trung và việc phát triển dòng xe truck và SUV, vô hình chung họ đã tự từ bỏ và nhường phân khúc thị trường xe tiết kiệm nhiên liệu cho các hãng chuyên sản xuất sedan và coupe như Toyota và Honda. Hiện nay, khi mức tiêu thụ của dòng xe tải giảm sút, các “ông lớn” của Detroit đang phải gồng mình để bắt kịp thị trường.

Thực tế đã cho thấy rất nhiều sai lầm của các hãng xe lớn. Đó là những bài học khó quên của một Daimler què quặt khi sát nhập với Chrysler; của Ford với tham vọng đắt giá về một đế chế xe cao cấp khi mua Land Rover, Jaguar, Aston Martin, và Volvo (hiện gần như tất cả các thương hiệu này đều đã bị bán lại với mức giá lỗ); và của Volkswagen trong nỗ lực gần như vô vọng tạo ra dòng xe hạng sang Phaeton mà không có khách hàng. Đó là chưa kể tới sự thất bại của Detroit trong việc bắt kịp người Nhật,  sự sụp đổ của Hummer, sản xuất dư thừa, những “tấm gương” nhưAmerican Motors, Pontiac Fiero, Le Car, Yugo và 0% của hoạt động tài chính. Chắc chắn danh sách này sẽ còn được kéo dài.

Nhìn lại quá khứ để hướng tới tương lai

Tất nhiên, những thống kê trên không có gì mới lạ và đáng ngạc nhiên. Tuy nhiên, có lẽ chúng ta vẫn cần điểm lại để xem các nhà sản xuất ô tô có thể học được gì từ những bài học ý. Quay trở lại với cuộc khủng hoảng xăng dầu những năm 1970, khi đó Detroit vẫn là thủ phủ số 1 của vương quốc xe hơi. Nếu như Detroit lựa chọn phương thức đầu tư tiền bạc để phát triển các mẫu xe nhỏ gọn hơn, tiết kiệm nhiên liệu hơn và vừa túi tiền hơn thì có lẽ hiện nay họ vẫn giữ vững được vị trí của mình và có thể cười nhạo các nhà nhập khẩu. Tuy nhiên, họ đã không làm như vậy.  

Thậm chí sau đó, vào đầu thập niên 19990, Ford rất tự hào với mẫu xe số 1 tại thị trường Mỹ, chiếc Taurus với thiết kế đầy sáng tạo. Tuy nhiên, Ford đã  thất bại trong việc phát triển thương hiệu và để cho Toyota Camry tiếm ngôi và vững vàng ở ngôi vị này từ năm 1997.

Năm 2006, khi Ford đình chỉ việc sản xuất, Taurus chỉ còn là cái bóng của chính mình, và bị đưa vào “lãnh cung”. Năm ngoái, ông Alan Mullaly, vị CEO mới của Ford đã quyết định hồi sinh mẫu xe này với tư cách là một mẫu xe năm 2008, tuy nhiên, tính đến tháng 5 năm nay, lượng tiêu thụ của Camry vẫn vượt trội so với Taurus mới với con số thống kê đáng kinh ngạc: 613%.

Cũng như nhiều ngành công nghiệp khác đuổi theo bong bóng của những năm cuối của thập niên 90, các “ông lớn” trong ngành sản xuất ô tô vốn đã quen với doanh thu khổng lồ và những kỷ lục về giá cổ phiếu. Ngày 4 tháng 1 năm 1999, giá cổ phiếu của GM đạt mức đỉnh là  87 USD/cổ phiếu. Chỉ một vài tháng sau, vào tháng 4, Ford cũng thông báo mức giá kỷ lục 36,58 USD/cổ phiếu của mình. Bất chấp mối đe dọa ngày càng tăng từ phía các nhà nhập khẩu, bộ ba Detroit vẫn tin rằng với những mẫu pickup và SUV ngày càng mạnh mẽ và xa hoa sẽ giúp họ vững vàng ở ngôi đầu.  

Miếng đậu phụ của thị trường

Hiện nay, giá cổ phiếu của cả GM và Ford đều đang giảm mạnh. Trong đó, cổ phiếu của GM giảm 81% giá trị còn mức giảm giá cổ phiếu mà Ford đang phải gánh chịu là 83%. Thêm vào đó, doanh số của hai “ông lớn” này cũng đang giảm sút đáng kể. Toyota đã vượt mặt Ford  về tổng doanh thu và vươn lên giữ vị trí thứ 2 vào năm 2006. Trong năm nay, có vẻ như Toyota đang vững vàng trên con đường chinh phục vị trí số 1 toàn cầu. Hiện mức giá cổ phiếu của Toyota đã tăng gần gấp đôi (khoảng 100 USD/cổ phiếu). Tại sao lại có sự đối nghịch như vậy? Đó là bởi vì các “ông lớn” của Detroit vẫn nghĩ rằng họ đang ở đỉnh vinh quang. Chính vì vậy họ chỉ tiếp tục những gì họ đang làm, và tự cho rằng nếu doanh thu vẫn tốt, lợi nhuận và giá cổ phiếu vẫn ở mức cao thì họ chẳng cần phải làm gì ngoài việc sản xuất thật nhiều pickup và SUV. Họ hầu như lãng quên dòng sedan, và thậm chí còn chỉ coi dòng xe hybrid là miếng đậu phụ của thị trường ô tô.  

Vào thời điểm hoàng kim của năm 2004, lượng tiêu thụ xe tải nhẹ đạt 9.2 triệu, chiếm khoảng 54,2% thị phần. Các dòng xe tải bao gồm pickup, SUV, minivan, và crossover chiếm tới hơn hai phần ba doanh số năm 2004 của Ford và DaimlerChrysler, đồng thời đóng góp khoảng 60% tổng doanh thu của GM.

Theo ước tính của Trung tâm Số liệu và tin tức ngành công nghiệp ô tô, trong năm tháng đầu năm nay, tổng sản lượng tiêu thụ xe tải nhẹ tại thị trường Mỹ giảm 16% xuống còn khoảng 2,9 triệu. Như vậy, lượng tiêu thụ dòng xe này đã giảm 21.7% so với thời kỳ đỉnh cao của năm 2004. Tính tới tháng 5 năm nay, xe tải nhẹ chỉ tạo ra khoảng 47% doanh thu của dòng xe vận tải nhẹ của năm 2008. Điều này có nghĩa là năm 2008 sẽ là năm đầu tiên kể từ năm 2002 sản lượng tiêu thụ của xe hơi vượt mặt người anh cả xe tải.  

Tuy nhiên cuối cùng thì những nhà sản xuất này cũng đã có vẻ nắm bắt được xu hướng thay đổi của thị trường thế giới. Các công nghệ mới từ hybrid và hydrogen đang được nghiên cứu và phát triển một cách tích cực. GM đã thông báo sẽ tung ra thị trường mẫu xe điện Chevy volt và năm 2010, và các hãng xe khác cũng đã và đang đưa ra những cam kết tương tự. Dường như họ đã bắt đầu nhận ra rằng sự tăng giá của dầu thô và xăng trên thị trường thế giới trong thời điểm hiện nay sẽ không bình ổn nhanh như những năm 1970. Do vậy, họ buộc phải học cách thích nghi với môi trường cạnh tranh mới. Thực tế cho thấy bộ ba của Detroit đã cắt giảm sản lượng xe tải và  SUV, đồng thời tập trung thiết kế và sản xuất những mẫu xe nhỏ gọn hơn, tiết kiệm nhiên liệu hơn.  

Có vẻ như họ đã rút ra được bài học kinh nghiệm từ những sai lầm của mình. Hy vọng rằng những nỗ lực thay đổi và thích nghi của họ là  không quá muộn.

• G.L