Cô gái đúc thánh
Truyện ngắn của Võ Thị Xuân Hà
Xưởng đúc tượng tối tăm và ẩm thấp tới nỗi ai đi ngang qua cũng nghe rõ tiếng sụt sịt mũi của bố con người thợ đúc. Xưởng nằm ở chân đê Yên Phụ, gồm ba gian lợp lá cọ mốc xỉn. San sát hai bên chân đê là nhà nghỉ, nhà hàng, phòng xông hơi, mát-xa. Nhưng đỏ rực dưới nắng là những toà biệt thự cao tầng mái chóp với những ô cửa sáng loáng đón gió sông Hồng. Hà Nội phố đang vươn ra phía này, có lẽ vì nhiều gió và hơi nước nồng nàn, cũng có lẽ đơn giản hơn, những chủ nhân thành đạt của biệt thự mái chóp muốn ngắm hoa nở trên mặt phù sa.
Khi đó, người nghệ nhân già vẫn cúi đầu cần mẫn với nắm bột thạch cao. Ranh giới giữa nghề đúc tượng và nghiệp điêu khắc thật quá mỏng manh, như tia nắng vươn qua mặt đất để định rõ sáng trưa chiều tối. Nhưng tiếng sụt sịt thì có thể phân biệt được hơi thở yếu ớt của người già mắc bệnh suyễn, thứ hơi thở xuyên qua cuống khí quản như luồng gió khó nhọc luồn qua ống khói cũ kỹ bám đầy muội và phân dơi. Luồng gió có thể thổi tắt ngọn lửa cháy bập bùng trong quả tim nhẫn nại đang đun nóng sinh khí tràn khắp cơ thể già nua của người nghệ nhân.
Cô con gái thoạt nhìn chẳng ai để ý tới. Cô nhỏ như một bông hoa móng rồng, tóc cuốn cao lên đỉnh đầu, mũi miệng chìm lấp trong bột đất. Chỉ có đôi mắt hơi hiêng hiếng có vẻ gì đó ấm áp. Gió từ phía sông Hồng thổi tới cũng man mác nồng ấm như thế. Lúc cô giao hàng, khách tưởng cô đang trò chuyện với Đức Thánh Mẫu miệng cười tươi, váy hồng nở xoè từ ngang rốn xuống bàn chân trắng như ngó sen của bà. Họ thành tâm trao tiền cho cô bé không thiếu đồng nào. Cô tên là Đoá.
Cứ mỗi tuần độ hai, ba bận, xưởng đúc cha con người thợ già lại có nhóm khách ồn ào viếng thăm. Họ là những nhóm sinh viên điêu khắc, bút vẽ và giấy làm phác thảo dắt trong bị cói, quần Jin áo phông nom bụi bụi. Họ cười nói ồn ĩ, khuấy động không gian tĩnh lặng của xưởng đúc. Trong nhóm có vài cô gái như đàn ông, mái tóc tỉa cao, điệu bộ không theo trật tự nào. Đoá thường lén quan sát họ, để rồi đôi khi cô vuốt nhẹ vào hông một bức tượng còn ướt, khiến cho vẻ đẹp của bức tượng đó ẩn chứa nét tinh nghịch trẻ trung. Cô nhẫn nại bê từng pho tượng ra sân cho đám nghệ sĩ tương lai đo đo tính tính. Họ hỏi cô những câu ngớ ngẩn và cùng cười rộ lên. Cô rụt rè cười theo, trong lòng vui vẻ hẳn. Những lúc như thế cô lấy tay áo quệt ngang mặt cho bụi đất bay đi. Gò má cô hiện ra dưới nắng phơn phớt hồng. Người thợ già khẽ sụt sịt những tiếng khó nhọc để nhắc nhở. Đoá lo lắng quệt tiếp bàn tay đầy đất lên mũi. Thế là gò má lại bị đất che lấp.
Hầu như chẳng ai chú ý đến vẻ ngoài của Đoá. Họ chỉ nhìn các pho tượng, sờ tay thật khẽ vào chúng, sợ nhỡ chẳng may nữ thần Vênuýt gãy thêm khúc tay còn lại, hoặc giả cái đầu thần Đavít rơi xuống vỡ đôi. Nhưng cái sờ tay khẽ khàng của những đám khách cũng đủ làm các pho tượng rung lên náo nhiệt. Cha con người thợ già luôn lo sợ mỗi khi các pho tượng chịu đựng thử thách. Nhưng những thử thách đó còn không đáng sợ bằng việc thỉnh thoảng có một vài gã mặt mày đen nhẻm, môi thâm sì vì rượu và khói thuốc xộc thẳng vào góc xưởng tóm lấy một pho tượng lắc qua lắc lại rồi hất hàm hỏi:
- Bao nhiêu?
Ông già ngơ ngẩn một khắc rồi ra giá:
- Mười lăm!
- Mười?
- Không, mười bốn bác ạ.
- Mẹ kiếp! Nhìn này, rõ ràng có vết sứt. Chỉ mười hai thôi.
Đoá bước theo khách ra cổng, rụt rè:
- Pho tượng ấy không chỉ đúc bằng khuôn đâu, bác ạ.
Nghe giọng cô bé, người khách thứ bao nhiêu đó dừng lại, hờ hững:
- Vậy đúc bằng gì?
Đoá xoè bàn tay phải thô kệch ra dưới nắng:
- Cháu lấy tay vuốt. Cháu...xoa tay lên môi nàng.
- Nàng...?
Cô bé run lên. Dường như điều linh thiêng đã bị tiết lộ. Nhưng đã mấy tuần nước sông Hồng mấp mé phía dưới chân đê phụ, cha cô ho và sịt mũi liên tục. Không thấy khách đến đánh hàng đều như trước...
Người khách ngây ra nhìn pho tượng và rồi như có ma lực nào đó hút ông quay lại góc xưởng. Ông mua pho Chúa Mẫu đội khăn rồi mua tiếp hai pho Mục đồng múa, một pho mộc, còn một pho đã phun sơn xanh đỏ. Đoá cầm xấp tiền, rụt rè tiễn khách. Ra đến cổng, ông bỗng chạm vào tay cô bé thì thào:
- Đôi tay này của cô giá bao nhiêu?
Đoá giật bắn mình lùi sâu vào sau cánh cổng tre:
- Bao nhiêu?
Người khách ngoác miệng, cố nặn ra một nụ cười đầy hàm ý.
- Cô cứ nghĩ kỹ đi. Rồi cô sẽ có khối tiền.
Rồi ông vẫy tắc xi, mất hút trong dòng người hối hả đổ vào nội thành.
Đoá rầu rĩ sờ tay vào những chỗ hõm của cái khuôn đúc Mẫu. Kiên nhẫn nghe bố đang hào hứng với nắm bột đất trong tay.
- Ngày mẹ mày mất, bố cứ tưởng không giữ được mày. Có cái bà mãi trên phố Quán Thánh đi chợ hoa Quảng Bá lúc sáng sớm ngang qua nhà mình, nghe mày khóc ngằn ngặt ghé vào cho bú. Gớm, bầu sữa cứ lúc lỉu, sữa thơm như cốm vòng. Mày bú như rút hết ruột người ta ra. Thế là hết khóc. Hôm sau bố cứ mong bà ấy lại đi qua nhưng chẳng thấy. Mày cũng đã hết khóc, uống no nước cháo rồi lăn ra ngủ. Nhưng ngày nào bố cũng đợi bà ấy, y như ngày xưa đợi mẹ mày gánh tượng đi chợ bán...
Đoá nhìn lên trời, cố tưởng tượng ra gương mặt mẹ. Hình như gương mặt mẹ cô là gương mặt của Đức Bà Quan Âm đang mỉm cười nhìn xuống. Không, là gương mặt Đức Thánh Mẫu thì đúng hơn, bởi bà ở gần đâu đây, ngay trong Phủ Tây Hồ. Gương mặt bà lấp lánh ẩn hiện trong hậu điện. Hồi nhỏ cô từng trốn vào góc tối của hậu điện ngắm trộm bà hàng giờ, ngón tay vô tình đưa lên miệng mút.
Đoá cúi nhìn bàn tay nứt nẻ của mình, nhớ lại giọng điệu dữ dằn của ông khách lạ. Cô không biết phải nói sao với bố, đành im lặng.
Một thời gian sau người khách lại đến đánh hàng. Lần này ông không cò kè gì, lẳng lặng bốc hết những pho tượng trong xưởng, kể cả những pho còn chưa kịp ráo nước sơn. Đoá nhìn tấm lưng to bè của ông ta cúi gục xuống xếp tượng vào sọt, hoảng sợ. Thực ra cô cũng chẳng biết mình hoảng sợ điều gì nơi người đàn ông kỳ quặc đáng tuổi cha chú kia, nhưng cái cung cách mua hàng của ông, cô chưa thấy bao giờ.
Đám sinh viên lại đến làm sôi động cả nhà xưởng. Họ đo đo tính tính, rồi vẽ phác la liệt trên những tờ giấy bồi. Cha con Đoá vui hẳn lên. Ông già chỉ tay vào con gái, bảo đám sinh viên:
- Đứa nào nặn được pho tượng giống hệt nó, tao cho theo không.
Cả lũ nhao nhao: " Cháu! Cháu cơ! Con cơ bố ạ...!".
Tưởng nói vui, ai ngờ cả ngày hôm đó và nhiều hôm sau nữa, có một cậu và hai cô sinh viên cứ hì hục phác tượng Đoá. Trong vòng một tuần, những bức tượng mang hình hài Đoá đã nằm la liệt một góc xưởng. Lúc thì ở tư thế nhào đất, lúc ở tư thế quỳ gối xuống mặt xưởng, đầu cúi gục bên một pho đất, lúc giơ cùi tay vuốt mồ hôi ngang mặt. Trong con mắt người thợ già chẳng có pho nào đạt. Nhưng ông vẫn nâng niu từng pho đặt dưới ánh nắng mặt trời, rồi ngắm nghía suốt vào lúc rảnh rỗi.
Đám sinh viên lại biến mất, để lại những pho tượng mộc dở dang trong góc xưởng. Cuộc sống hai cha con người thợ đúc lại lặng lẽ như thường nhật. Đoá cũng quên đi cái ông già gàn dở kia.
Một hôm, cậu sinh viên tên
- Nhưng....tôi có thể giữ lại một pho?
Ông già nhìn chăm chăm vào một pho tượng. Trong con mắt ông càng ngày cái pho tượng nhỏ xíu mang hình hài con gái tưởng chừng xấu xí ấy càng như lung linh huyền ảo hơn.
Ngay cả Đoá lúc này cũng giật mình khi nhìn thấy pho tượng. Nó nằm lẫn trong đám tượng từ lúc nào, với tư thế quỳ, hai tay đan nhau đặt chếch sau gáy, mặt ngửa lên cao, miệng cười mơ màng. Bức tượng giống Đoá quá, nhưng cũng khác xa Đoá bởi cô chưa bao giờ biết quỳ như thế, đặt tay như thế... Cô nhìn chăm chăm vào bức tượng, thấy đôi tay dường như động đậy.
- Cái bức này, có phải cậu nặn không?
- Bọn cháu chưa hề nghĩ ra tư thế này. Hay là ai đó ở nhóm khác?
Rồi anh quỳ xuống, kêu lên:
- Đẹp quá! Bác thật là khéo. Chỉ có bác mới làm được một pho tượng như thế này.
Ông già lắc đầu, nhìn con gái, như muốn quát: Sao mày lại dám đúc tượng mày, hở con ranh kia?
Đó là điều tối kỵ của nghề. Ông già gục người xuống khuôn đúc, lòng quặn đau.
- Để cho cháu bức này. Cháu đặt tên là Cô gái đúc thánh nhé.
Rồi
Cả buổi hôm đó hai cha con chẳng nói với nhau câu nào. Đoá ấm ức trong lòng vì ánh mắt khó hiểu của cha.
Vài hôm sau, Đoá kiếm cớ đạp xe lên phố. Cô dò hỏi được chỗ trưng bày những pho tượng Đoá 1, Đoá 2, Đoá 3, Cô gái đúc thánh. Cô thấy mình như lọt vào một thế giới kì ảo với những bức tranh và những pho tượng đẹp tuyệt trần nằm ngồi đủ kiểu. Cô tần ngần ngắm những dáng hình mình bằng đất và thạch cao, lòng tự hỏi: Họ có phát hiện ra mình xấu không nhỉ? Rồi cô thấy buồn vì cái góc tối.
Trong đống cacvidit nhóm sinh viên để lại, không thấy có địa chỉ của
- Anh biết ai làm ra pho tượng ấy, đúng không?
- Bố tôi đấy! Nhưng rồi mẹ tôi phát hiện ra. Bố tôi nhờ tôi mang đến tặng cô.
Đoá nhăn mặt:
- Tại sao anh lại để lẫn vào đống tượng ở góc xưởng? Tại sao lại giả vờ không biết?
- Thế cô thích được cái ông già gàn dở ấy vuốt ve à? Bây giờ tôi mới biết cô cũng chẳng phải là một cô gái hương đồng gió nội gì. Cô cũng say mê bản thân mình.
Đoá trừng trừng nhìn
- Tại sao cô lại tìm đến chỗ trưng bày? Sao cô không quên phắt tượng của cô đi?
- Thế tại sao anh lại đến mua tượng tôi. Tại sao anh không đập nát chúng ra?
- Tại... giấc mơ của bố tôi và tôi!
Đoá hỏi:
- Ông ấy mơ gì?
- Mơ làm chủ những nghệ nhân đúc tượng trên xứ sở này. Mơ tất cả các cửa hàng bán tượng phải mua tượng của ông. Rồi ... mơ đôi tay cô.
- Tôi không hiểu?
- Có gì mà không hiểu. Ngay cả tôi, dù không thích cũng cứ phải vào học điêu khắc.
Đoá nhớ đến cái pho Đoá 3 do chính
- Bây giờ ông ấy sao rồi?
- Tai nạn xe máy! Một ngón tay bằng xi măng cứng ngắc của pho tượng Thánh Mẫu đã chọc vào mắt phải khi ông ấy ngã, mắt trái dạo này cũng mờ dần. Có khi chỉ vì những điều rất ngớ ngẩn mà tan tành mọi giấc mơ phải không cô? Bây giờ thì ông ấy chỉ còn biết chống gậy và im lặng, ngay cả những lời trách mắng của mẹ tôi, bố tôi cũng không đáp lại.
Đoá nhìn người con trai trước mặt mình, khẽ hỏi:
- Vậy còn... giấc mơ của anh?
- Tôi không hiểu tại sao cô lại đến đây. Nếu cô không đến, tôi đã có thể quên cô...
Hôm đó, Đoá đã đạp xe đến khắp mọi nơi, đếm xem có bao nhiêu cửa hàng bán tượng, bao nhiêu xưởng đúc tượng trong thành phố. Cô đạp xe với lòng ham muốn kỳ lạ. Gương mặt đỏ hồng. Mắt rực sáng. Tóc xoã tung trong gió, nắng và bụi.
Đó là một ngày đẹp trời.
Đoạn kết 1:
Về sau Đoá trở thành bà chủ lớn chuyên kinh doanh tượng thánh các loại.
Còn người nghệ nhân, cho đến lúc chết vẫn tưởng con gái tự nặn Cô gái đúc thánh. Nhưng ông chết nhẹ nhàng và thanh thản.
Hằng ngày, bố chú rể vẫn lén viếng thăm Cô gái đúc thánh, rờ rẫm lên cơ thể nàng đến độ nhẵn bóng.
Đoạn kết 2:
Đoá quyết học và thi đỗ vào trường Mỹ thuật. Cô đỗ thủ khoa khi ra trường, nhưng mãi vẫn chưa đủ tiền để mua lại pho Cô gái đúc thánh, dù nó bị bụi phủ mờ.