Cô đơn trong thế giới phẳng

Con người cô đơn hiện đang là vấn đề được nghệ thuật quan tâm. (Nhân vật Joy trong phim “Cuộc chiến đa vũ trụ” – nguồn: Jade Lee)
Con người cô đơn hiện đang là vấn đề được nghệ thuật quan tâm. (Nhân vật Joy trong phim “Cuộc chiến đa vũ trụ” – nguồn: Jade Lee)
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) -  Thế kỷ XXI, thời đại con người đối diện với căn bệnh trầm cảm, cô đơn và khủng hoảng tinh thần. Để khắc họa được thế giới nội tâm phức tạp, đầy “biến ảo” đó, thì điện ảnh đã làm rất tốt.

Khủng hoảng ở thế giới “đa vũ trụ”

Chiến thắng bảy hạng mục tại Oscar năm 2023 – bộ phim “Cuộc chiến đa vũ trụ” (Everything Everywhere All at Once) đã mở ra hàng loạt cuộc đời mà con người có thể trải qua. Trong phim, nhân vật là người thường ở thế giới gốc, nhưng tại những vũ trụ song song họ có thể là đầu bếp, ngôi sao điện ảnh hoặc giáo sư, tiến sĩ,… Tất cả đều diễn ra một lúc, dựa theo thuyết đa vũ trụ.

Ý tưởng về “đa vũ trụ” đã được cặp đôi đạo diễn – biên kịch, Daniel Kwan và Daniel Scheinert bắt nguồn từ thế giới Internet: "Khi đó, chúng tôi nhận ra Internet đáng sợ như thế nào, từ sự phấn khích chuyển sang khiếp sợ về tiến bộ trong khoa học. Trong phim, mọi người đang cố gắng chống chọi với sự hỗn loạn của công nghệ", Kwan nói với LA Times.

Ở bộ phim “Cuộc chiến đa vũ trụ”, hình ảnh của nhân vật Joy Wang (Stephanie Hsu thủ vai), đại diện rõ nhất cho người trẻ cô đơn và khủng hoảng tinh thần trong thời đại Internet. Cô đối diện với một cuộc sống đầy những chuẩn mực, mọi việc làm đều bị phê phán. Từ ngoại hình Joy quá béo, cô yêu người cùng giới, đến chuyện bỏ đại học.

Nhưng ở một vũ trụ khác, với tiến bộ khoa học, Joy có được khả năng đi vào tất cả các chiều không gian khác nhau. Cô cảm nhận được hàng nghìn cuộc đời của “các Joy” ở thế giới khác. Điều đó khiến cô trở nên “phát điên”, tìm đến mọi không gian, để có được sự yêu thương, đồng cảm của mẹ. Rồi cuối cùng, đi đến đâu, cô cũng chỉ nhận về nỗi cô đơn, lạc lõng, đến mức tuyệt vọng.

Joy dần rời bỏ bản thân, trở thành một kẻ nổi loạn, coi thường tất cả mạng sống xung quanh. Trong bộ phim, xuất hiện biểu tượng chiếc bánh vòng đen (bánh donut) xoay tròn trong thế giới không trọng lực. Nhân vật Joy đã chia sẻ với mẹ, vào một ngày, cô đặt mọi thứ lên chiếc bánh vòng, đó là sở trường; giấc mơ; bảng điểm; hình ảnh con chó; vừng; hạt anh túc,… và nó tự sụp đổ. Joy gọi đó chính là sự thật: “Sự thật là không có gì quan trọng”.

Ở thời đại của Internet, con người “san phẳng” cả thế giới, một cá nhân có thể sống hàng ngàn cuộc đời khác nhau chỉ bằng cái “click”. Như bộ phim “Hành trình của Ingrid” (Ingrid Goes West), đã khắc họa nhân vật Ingrid (Aubrey Glaza) là một cô gái bị ám ảnh bởi những mẫu hình hoàn hảo, xinh đẹp trên mạng xã hội. Thực tế, bên trong, Ingrid là người cô đơn cùng cực đến mức phải dựa vào ảo ảnh trên mạng. Hay như trong bộ phim “You”, nhân vật Joe (Penn Badgley) nhìn bạn gái là nữ nhà văn trẻ Becca tuyệt vời ở trên mạng, nhưng ngoài đời, đó là một cô gái nông cạn.

Sự bùng nổ của “xã hội nghe nhìn”, khiến con người mất đi hình mẫu “nguyên gốc”, họ có thể là bất cứ ai, các danh tính dễ dàng được ngụy tạo trên mạng xã hội. Thậm chí, con người hiện nay, đã sử công nghệ 3D, 4D để sống trong một thế giới ảo. Điều đó khiến nhiều người, đặc biệt là giới trẻ loay hoay trong cuộc đời của chính mình.

So với cuộc khủng hoảng tinh thần ở các thế kỷ trước, có thể thấy, sự khác biệt của con người thời nay qua những bộ phim. Đạt giải Phim nước ngoài xuất sắc nhất của Oscar năm 2023, “Phía Tây không có gì lạ” (All Quiet on the Western Front), chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của cố nhà văn Erich Maria Remarque. Bộ phim nói về nhân tính con người trong cuộc chiến tranh. Nhân vật chính Paul Bäumer (Felix Kammerer), đã từng là một thiếu niên tràn đầy nhiệt huyết, xung phong đi lính, mang theo mơ ước về vinh quang đất nước. Nhưng, đổi lại, anh chỉ nhận thấy sự tàn ác, khi con người dần trở nên phi nhân tính.

Paul Bäumer đã bị “đánh cắp” tuổi trẻ, anh giết những người Pháp, người Anh không thù oán với mình. Trong độ tuổi mười chín, anh thấy cuộc đời trở nên vô nghĩa, “làm sao tôi có thể quay về với một cuộc đời như cũ được?”. Đó là một phận người bị chiến tranh hủy diệt đến mức tàn tạ, trống rỗng và vô định.

Trong dự án nghiên cứu BBC's Loneliness, cho thấy những năm trước đây, người trẻ (16-24 tuổi) không được coi là nhóm nhân khẩu học "cô đơn". Nhưng vào năm 2015, dự án đã khảo sát trên 50.000 người và nhận thấy tỷ lệ cô đơn của họ tương tự với nhóm người cao tuổi.

Cả hai bộ phim, đều khắc họa những con người “lún sâu” vào khủng hoảng tinh thần. Họ không biết bản thân là ai, họ cô đơn trong thế giới thực tại. Tuy nhiên, nếu như Paul Bäumer gắn liền với cái chết và chiến tranh thì ở Joy Wang, đó một “kẻ thù vô hình” mang tên Internet.

Vấn đề còn “bỏ ngỏ” trong thực tại

Có thể nói, những bộ phim không cách xa hiện thực. Ngày nay, con người vẫn tiếp tục đối diện với căn bệnh trầm cảm trong thời đại công nghệ. Việc dễ dàng tiếp cận điện thoại thông minh, máy tính, làm mọi người ngày càng phụ thuộc vào chúng. Theo số liệu do App Annie cung cấp, mức sử dụng điện thoại di động đã đạt kỷ lục vào năm 2021, người dùng trên toàn cầu dành 3.800 tỷ giờ trên điện thoại di động, thời gian trung bình mọi người dành cho thiết bị di động là 4,8 giờ/ngày. Còn ở Việt Nam, thống kê được công bố năm 2020, cho biết số người sử dụng Internet lên đến 68,17 triệu người (chiếm tỷ lệ 70% số dân); số lượng người dùng mạng xã hội là 65 triệu người (chiếm tỷ lệ 67% số dân).

Trầm cảm trong thời đại công nghệ đang là vấn đề “bỏ ngỏ”. (Nguồn: Mlive.com)

Trầm cảm trong thời đại công nghệ đang là vấn đề “bỏ ngỏ”. (Nguồn: Mlive.com)

Đáp ứng nhu cầu của khách hàng, các nhà phát triển ứng dụng đã tạo ra rất nhiều phần mềm, trang web thu hút người dùng. Con người dần “chìm” trong thế giới ảo, nơi họ có thể sống cuộc đời độc đáo, đặc biệt hơn. Chỉ cần tải một game nhập vai miễn phí, người dùng có thể “hóa thân” thành anh hùng, cầu thủ bóng đá, hoa hậu,… mà phí tổn duy nhất chỉ là thời gian và tiền bạc.

Thậm chí, nếu như khoa học còn đang “bó tay” trước việc quay trở về tương lai, quá khứ thì nhờ Internet, con người có thể thành cung nhân của thời kỳ nhà Đường, nhà Thanh, hoặc đến tương lai “chiến đấu” với người ngoài hành tinh. Hơn nữa, mạng xã hội còn là một ô “cửa sổ mở” để con người trên toàn thế giới trò chuyện, làm quen với nhau. Không một thế kỷ nào, các cá nhân chỉ cần ở nhà, nhưng vẫn biết được mọi chuyện trên thế giới, bằng vài cú nhấp chuột.

Điều này, thực tế, không hoàn toàn xấu, khi mọi người sẽ có một cuộc sống bình đẳng hơn, dễ dàng hơn. Một sinh viên ở Việt Nam hoàn toàn có thể học tài liệu của người Mỹ bằng những khóa học online. Hay trong đợt dịch, nhờ Internet, rất nhiều người vẫn có thể tiếp tục làm việc tại nhà.

Tuy nhiên, Internet cũng đã khiến con người trở nên khủng hoảng hơn bao giờ hết. Thống kê năm 2009 – 2017 được đăng trên tạp chí chuyên ngành tâm lý học Journal of Abnormal Psychology tỷ lệ trầm cảm và suy nghĩ tự sát đã tăng đến 63% trong nhóm người ở độ tuổi 18 – 25. Tại Việt Nam, thống kê của Viện Sức khỏe tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai cho thấy, hiện có khoảng 30% dân số có rối loạn tâm thần, tỉ lệ trầm cảm chiếm 25%, trong đó có không ít người gặp “khủng hoảng” từ mạng xã hội.

Việc “lạm dụng” Internet, khiến nhiều người, đặc biệt giới trẻ chịu áp lực đồng trang lứa hay bạo lực mạng xã hội. Thậm chí, không ít người tìm đến thế giới ảo để quên đi cảm giác cô độc, nhưng lại mắc phải hội chứng FOMO (Fear of missing out) – Hội chứng sợ bỏ lỡ. Người mắc sẽ bị áp lực phải liên tục “hành động” như học tập; làm việc; yêu đương vì sợ thất bại trong xã hội.

Việc sử dụng Internet quá mức, cũng khiến một số cá nhân “lún sâu” vào thế giới ảo và không thể thoát ra. Đó là những “game thủ tài năng”, “hot girl mạng xã hội”, khi quay về cuộc đời thật, họ hoảng sợ và choáng ngợp vì không phải là người nổi tiếng, được yêu mến hay tung hô. Họ dần rơi vào trầm cảm và tách xa thế giới thực. Nhiều người còn ao ước được “hóa thân” mãi mãi vào các nhân vật trên mạng.

Tin cùng chuyên mục

Đọc thêm

Phần thi mới lạ xuất hiện ở Hoa hậu Quốc gia Việt Nam 2024

Phần thi mới lạ xuất hiện ở Hoa hậu Quốc gia Việt Nam 2024
(PLVN) - Cuối tuần qua, tại TP HCM, các thí sinh Hoa hậu Quốc gia Việt Nam tham gia 2 phần thi: Người đẹp tài năng và Người đẹp nữ công gia chánh. Phần thi Người đẹp nữ công gia chánh là phần thi mới lạ, mang tinh thần tôn vinh văn hóa và truyền thống của người phụ nữ Việt.

Dương Trà Giang đăng quang Hoa hậu Sinh viên Việt Nam 2024

Dương Trà Giang đăng quang Hoa hậu Sinh viên Việt Nam 2024
(PLVN) - Tối 15/12, tại Quảng trường Biển Marina Bay, TP Hạ Long, Quảng Ninh, vượt qua 26 thí sinh nổi bật, Dương Trà Giang, người đẹp đến từ Trường Quản trị và Kinh doanh - Đại học Quốc Gia Hà Nội xuất sắc đăng quang, trở thành tân Hoa hậu cuộc thi Hoa hậu Sinh viên Việt Nam 2024.

Sẽ diễn ra Concert 3 Anh trai vượt ngàn chông gai tại TP. HCM vào tháng 3/2025

Concert 2 của chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai diễn ra vào tối qua (14/12) tại Vinhomes Ocean Park 3 (Ảnh: Page Anh trai vượt ngàn chông gai).
(PLVN) - Tối qua (14/12), Concert 2 của chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai đã diễn ra thành công tại Vinhomes Ocean Park 3 (tỉnh Hưng Yên). Đêm diễn kéo dài khoảng 5 giờ đồng hồ, 31 anh tài cùng dàn khách mời mang đến nhiều tiết mục âm nhạc được đầu tư công phu, chỉn chu thu hút hàng ngàn khán giả tham gia. Các "anh trai" đã làm nên hiện tượng chưa từng có ở thị trường nhạc Việt.

Chuyện tình đẹp như mơ của “Đôi song ca miền thùy dương”

Ngọc Cẩm - Nguyễn Hữu Thiết được biết đến với mối tình thủy chung. (Nguồn: Thegioigiaitri)
(PLVN) - Vào thập niên 50, 60, cặp đôi danh ca Ngọc Cẩm - Nguyễn Hữu Thiết là một trong những “ngôi sao” của làng tân nhạc Việt Nam. Gần 60 năm bên nhau, cặp đôi Ngọc Cẩm - Nguyễn Hữu Thiết không chỉ ghi dấu trong lòng người hâm mộ bằng những câu hát rung động lòng người, mà còn bằng mối tình sắt son, thủy chung của cả hai.

Xiếc 'Đám cưới chuột' sắp 'trình làng'

“Đám cưới chuột” đậm chất lễ hội dân gian qua ngôn ngữ xiếc (Ảnh: BTC)
(PLVN) - Chương trình xiếc tạp kỹ “Đám cưới chuột” được dàn dựng thông qua ngôn ngữ hành động của xiếc với các thể loại: nhào lộn, tung hứng, thăng bằng, ảo thuật… để kể lại một câu chuyện vừa hài hước, hóm hỉnh, vừa mang ý nghĩa giáo dục một cách hấp dẫn, đậm chất lễ hội dân gian.

'Gương mặt vặn vẹo' - đối mặt nhiều vụ án ly kỳ, hóc búa

Phim khai thác đề tài tâm lý tội phạm. (Ảnh: BTC)
(PLVN) - Bộ phim xoay quanh hành trình điều tra và truy bắt tội phạm gian nan của “Đội 7”, đối mặt nhiều vụ án ly kỳ, hóc búa. Hình ảnh nhân vật phản diện được xây dựng từ những ám ảnh thời thơ ấu, tổn thương tâm lý cho đến những biến cố không thể lường trước trong cuộc sống. Chính những điều này đã biến họ từ con người bình thường thành những kẻ tội phạm đáng sợ, nhưng cũng khiến người xem ít nhiều hiểu và đồng cảm.

“Vằng vặc trăng quê” - đong đầy hồn quê

"Vằng vặc trăng quê" lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống, mang đậm “hồn quê” Bắc Bộ (ảnh P.V).
(PLVN) -  Tản văn “Vằng vặc trăng quê” của nhà báo Ngô Bá Lục không chỉ kể chuyện đời thường, đong đầy tình yêu thương mà còn lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống, mang đậm “hồn quê” Bắc Bộ.

“Xây Tết” cho gần 2 vạn công nhân

Chương trình "Xây Tết" dành cho gần 2 vạn công nhân (Thùy Dương)
(PLVN) -  Lễ ra mắt chương trình “Xây Tết 2025” với những hỗ trợ thiết thực về vật chất, tinh thần đến hơn 18.500 công nhân trên cả nước diễn ra vào ngày 12/12/2024 tại Báo Nhân Dân.

Thị trường nhạc Việt trỗi dậy mạnh mẽ

Thị trường âm nhạc Việt Nam có tiềm năng rất lớn để thu hút thế hệ trẻ. (Ảnh: Mai Trang)
(PLVN) - Vừa qua, tại sân vận động Mỹ Đình, Hà Nội, show diễn “Anh trai say hi” đã thu hút hàng chục nghìn người tham dự, theo số liệu theo Ban Tổ chức công bố. Đây là một hiện tượng đặc biệt, khi phần lớn người đến tham dự đều trong độ tuổi rất trẻ. Trong hai đêm diễn nhận được sự quan tâm lớn của nhiều người hâm mộ. Hàng nghìn khán giả xếp hàng trước cổng sân vận động từ tờ mờ sáng nhằm giành một vị trí đẹp. Vé xem chương trình liên tục cháy hàng trên mọi mức giá từ vé phổ thông đến vé hạng nhất.