Cô đơn trong thế giới phẳng

Con người cô đơn hiện đang là vấn đề được nghệ thuật quan tâm. (Nhân vật Joy trong phim “Cuộc chiến đa vũ trụ” – nguồn: Jade Lee)
Con người cô đơn hiện đang là vấn đề được nghệ thuật quan tâm. (Nhân vật Joy trong phim “Cuộc chiến đa vũ trụ” – nguồn: Jade Lee)
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) -  Thế kỷ XXI, thời đại con người đối diện với căn bệnh trầm cảm, cô đơn và khủng hoảng tinh thần. Để khắc họa được thế giới nội tâm phức tạp, đầy “biến ảo” đó, thì điện ảnh đã làm rất tốt.

Khủng hoảng ở thế giới “đa vũ trụ”

Chiến thắng bảy hạng mục tại Oscar năm 2023 – bộ phim “Cuộc chiến đa vũ trụ” (Everything Everywhere All at Once) đã mở ra hàng loạt cuộc đời mà con người có thể trải qua. Trong phim, nhân vật là người thường ở thế giới gốc, nhưng tại những vũ trụ song song họ có thể là đầu bếp, ngôi sao điện ảnh hoặc giáo sư, tiến sĩ,… Tất cả đều diễn ra một lúc, dựa theo thuyết đa vũ trụ.

Ý tưởng về “đa vũ trụ” đã được cặp đôi đạo diễn – biên kịch, Daniel Kwan và Daniel Scheinert bắt nguồn từ thế giới Internet: "Khi đó, chúng tôi nhận ra Internet đáng sợ như thế nào, từ sự phấn khích chuyển sang khiếp sợ về tiến bộ trong khoa học. Trong phim, mọi người đang cố gắng chống chọi với sự hỗn loạn của công nghệ", Kwan nói với LA Times.

Ở bộ phim “Cuộc chiến đa vũ trụ”, hình ảnh của nhân vật Joy Wang (Stephanie Hsu thủ vai), đại diện rõ nhất cho người trẻ cô đơn và khủng hoảng tinh thần trong thời đại Internet. Cô đối diện với một cuộc sống đầy những chuẩn mực, mọi việc làm đều bị phê phán. Từ ngoại hình Joy quá béo, cô yêu người cùng giới, đến chuyện bỏ đại học.

Nhưng ở một vũ trụ khác, với tiến bộ khoa học, Joy có được khả năng đi vào tất cả các chiều không gian khác nhau. Cô cảm nhận được hàng nghìn cuộc đời của “các Joy” ở thế giới khác. Điều đó khiến cô trở nên “phát điên”, tìm đến mọi không gian, để có được sự yêu thương, đồng cảm của mẹ. Rồi cuối cùng, đi đến đâu, cô cũng chỉ nhận về nỗi cô đơn, lạc lõng, đến mức tuyệt vọng.

Joy dần rời bỏ bản thân, trở thành một kẻ nổi loạn, coi thường tất cả mạng sống xung quanh. Trong bộ phim, xuất hiện biểu tượng chiếc bánh vòng đen (bánh donut) xoay tròn trong thế giới không trọng lực. Nhân vật Joy đã chia sẻ với mẹ, vào một ngày, cô đặt mọi thứ lên chiếc bánh vòng, đó là sở trường; giấc mơ; bảng điểm; hình ảnh con chó; vừng; hạt anh túc,… và nó tự sụp đổ. Joy gọi đó chính là sự thật: “Sự thật là không có gì quan trọng”.

Ở thời đại của Internet, con người “san phẳng” cả thế giới, một cá nhân có thể sống hàng ngàn cuộc đời khác nhau chỉ bằng cái “click”. Như bộ phim “Hành trình của Ingrid” (Ingrid Goes West), đã khắc họa nhân vật Ingrid (Aubrey Glaza) là một cô gái bị ám ảnh bởi những mẫu hình hoàn hảo, xinh đẹp trên mạng xã hội. Thực tế, bên trong, Ingrid là người cô đơn cùng cực đến mức phải dựa vào ảo ảnh trên mạng. Hay như trong bộ phim “You”, nhân vật Joe (Penn Badgley) nhìn bạn gái là nữ nhà văn trẻ Becca tuyệt vời ở trên mạng, nhưng ngoài đời, đó là một cô gái nông cạn.

Sự bùng nổ của “xã hội nghe nhìn”, khiến con người mất đi hình mẫu “nguyên gốc”, họ có thể là bất cứ ai, các danh tính dễ dàng được ngụy tạo trên mạng xã hội. Thậm chí, con người hiện nay, đã sử công nghệ 3D, 4D để sống trong một thế giới ảo. Điều đó khiến nhiều người, đặc biệt là giới trẻ loay hoay trong cuộc đời của chính mình.

So với cuộc khủng hoảng tinh thần ở các thế kỷ trước, có thể thấy, sự khác biệt của con người thời nay qua những bộ phim. Đạt giải Phim nước ngoài xuất sắc nhất của Oscar năm 2023, “Phía Tây không có gì lạ” (All Quiet on the Western Front), chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của cố nhà văn Erich Maria Remarque. Bộ phim nói về nhân tính con người trong cuộc chiến tranh. Nhân vật chính Paul Bäumer (Felix Kammerer), đã từng là một thiếu niên tràn đầy nhiệt huyết, xung phong đi lính, mang theo mơ ước về vinh quang đất nước. Nhưng, đổi lại, anh chỉ nhận thấy sự tàn ác, khi con người dần trở nên phi nhân tính.

Paul Bäumer đã bị “đánh cắp” tuổi trẻ, anh giết những người Pháp, người Anh không thù oán với mình. Trong độ tuổi mười chín, anh thấy cuộc đời trở nên vô nghĩa, “làm sao tôi có thể quay về với một cuộc đời như cũ được?”. Đó là một phận người bị chiến tranh hủy diệt đến mức tàn tạ, trống rỗng và vô định.

Trong dự án nghiên cứu BBC's Loneliness, cho thấy những năm trước đây, người trẻ (16-24 tuổi) không được coi là nhóm nhân khẩu học "cô đơn". Nhưng vào năm 2015, dự án đã khảo sát trên 50.000 người và nhận thấy tỷ lệ cô đơn của họ tương tự với nhóm người cao tuổi.

Cả hai bộ phim, đều khắc họa những con người “lún sâu” vào khủng hoảng tinh thần. Họ không biết bản thân là ai, họ cô đơn trong thế giới thực tại. Tuy nhiên, nếu như Paul Bäumer gắn liền với cái chết và chiến tranh thì ở Joy Wang, đó một “kẻ thù vô hình” mang tên Internet.

Vấn đề còn “bỏ ngỏ” trong thực tại

Có thể nói, những bộ phim không cách xa hiện thực. Ngày nay, con người vẫn tiếp tục đối diện với căn bệnh trầm cảm trong thời đại công nghệ. Việc dễ dàng tiếp cận điện thoại thông minh, máy tính, làm mọi người ngày càng phụ thuộc vào chúng. Theo số liệu do App Annie cung cấp, mức sử dụng điện thoại di động đã đạt kỷ lục vào năm 2021, người dùng trên toàn cầu dành 3.800 tỷ giờ trên điện thoại di động, thời gian trung bình mọi người dành cho thiết bị di động là 4,8 giờ/ngày. Còn ở Việt Nam, thống kê được công bố năm 2020, cho biết số người sử dụng Internet lên đến 68,17 triệu người (chiếm tỷ lệ 70% số dân); số lượng người dùng mạng xã hội là 65 triệu người (chiếm tỷ lệ 67% số dân).

Trầm cảm trong thời đại công nghệ đang là vấn đề “bỏ ngỏ”. (Nguồn: Mlive.com)

Trầm cảm trong thời đại công nghệ đang là vấn đề “bỏ ngỏ”. (Nguồn: Mlive.com)

Đáp ứng nhu cầu của khách hàng, các nhà phát triển ứng dụng đã tạo ra rất nhiều phần mềm, trang web thu hút người dùng. Con người dần “chìm” trong thế giới ảo, nơi họ có thể sống cuộc đời độc đáo, đặc biệt hơn. Chỉ cần tải một game nhập vai miễn phí, người dùng có thể “hóa thân” thành anh hùng, cầu thủ bóng đá, hoa hậu,… mà phí tổn duy nhất chỉ là thời gian và tiền bạc.

Thậm chí, nếu như khoa học còn đang “bó tay” trước việc quay trở về tương lai, quá khứ thì nhờ Internet, con người có thể thành cung nhân của thời kỳ nhà Đường, nhà Thanh, hoặc đến tương lai “chiến đấu” với người ngoài hành tinh. Hơn nữa, mạng xã hội còn là một ô “cửa sổ mở” để con người trên toàn thế giới trò chuyện, làm quen với nhau. Không một thế kỷ nào, các cá nhân chỉ cần ở nhà, nhưng vẫn biết được mọi chuyện trên thế giới, bằng vài cú nhấp chuột.

Điều này, thực tế, không hoàn toàn xấu, khi mọi người sẽ có một cuộc sống bình đẳng hơn, dễ dàng hơn. Một sinh viên ở Việt Nam hoàn toàn có thể học tài liệu của người Mỹ bằng những khóa học online. Hay trong đợt dịch, nhờ Internet, rất nhiều người vẫn có thể tiếp tục làm việc tại nhà.

Tuy nhiên, Internet cũng đã khiến con người trở nên khủng hoảng hơn bao giờ hết. Thống kê năm 2009 – 2017 được đăng trên tạp chí chuyên ngành tâm lý học Journal of Abnormal Psychology tỷ lệ trầm cảm và suy nghĩ tự sát đã tăng đến 63% trong nhóm người ở độ tuổi 18 – 25. Tại Việt Nam, thống kê của Viện Sức khỏe tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai cho thấy, hiện có khoảng 30% dân số có rối loạn tâm thần, tỉ lệ trầm cảm chiếm 25%, trong đó có không ít người gặp “khủng hoảng” từ mạng xã hội.

Việc “lạm dụng” Internet, khiến nhiều người, đặc biệt giới trẻ chịu áp lực đồng trang lứa hay bạo lực mạng xã hội. Thậm chí, không ít người tìm đến thế giới ảo để quên đi cảm giác cô độc, nhưng lại mắc phải hội chứng FOMO (Fear of missing out) – Hội chứng sợ bỏ lỡ. Người mắc sẽ bị áp lực phải liên tục “hành động” như học tập; làm việc; yêu đương vì sợ thất bại trong xã hội.

Việc sử dụng Internet quá mức, cũng khiến một số cá nhân “lún sâu” vào thế giới ảo và không thể thoát ra. Đó là những “game thủ tài năng”, “hot girl mạng xã hội”, khi quay về cuộc đời thật, họ hoảng sợ và choáng ngợp vì không phải là người nổi tiếng, được yêu mến hay tung hô. Họ dần rơi vào trầm cảm và tách xa thế giới thực. Nhiều người còn ao ước được “hóa thân” mãi mãi vào các nhân vật trên mạng.

Tin cùng chuyên mục

Đọc thêm

Ấn tượng cụ bà gần 90 tuổi trong MV “Bắc Bling” của Hoà Minzy

Ấn tượng cụ bà gần 90 tuổi có hàm răng đen nhai trầu trong “Bắc Bling” (Ảnh trong Bắc Bling")
(PLVN) - Nụ cười của cụ bà với hàm răng đen nhai trầu - hình ảnh đặc trưng của văn hóa Bắc Bộ xưa vừa chân thực, vừa mang đậm chất điện ảnh trong MV “Bắc Bling”. Không ai ngờ rằng, một người nông dân mộc mạc khi lên hình lại tỏa sáng đến như vậy. Khán giả gọi đó là “Nụ cười Bắc Ninh”.

Ký ức vàng son về chương trình hài kịch đình đám một thời

Ký ức vàng son về chương trình hài kịch đình đám một thời
(PLVN) - Những ai thuộc thế hệ 9X trở về trước chắc hẳn vẫn còn nhớ khoảng thời gian cả gia đình quây quần bên chiếc tivi, cùng nhau đón xem chương trình Gặp nhau cuối tuần, cùng nhau cười đùa và bàn luận rôm rả. Đến nay, dù thời gian trôi qua và thói quen giải trí đã đổi thay nhưng mỗi khi nhắc lại, nhiều người vẫn không khỏi tương tư về một trong những chương trình hài kịch gắn liền với ký ức của biết bao thế hệ.

Tôn vinh tín ngưỡng thờ Mẫu và bản sắc văn hóa Tuyên Quang

“Tôn vinh tín ngưỡng thờ Mẫu và bản sắc văn hóa Tuyên Quang” (Ảnh: Cục DLQG).
(PLVN) - Với chủ đề “Tôn vinh tín ngưỡng thờ Mẫu và bản sắc văn hóa Tuyên Quang”, Lễ hội đền Hạ, đền Thượng, đền Ỷ La 2025 là sự kiện văn hóa - tâm linh lớn của tỉnh, giúp công chúng khám phá chiều sâu đạo Mẫu, đặc biệt là tục thờ Mẫu Thoải tại vùng đất thành Tuyên linh thiêng.

Kể chuyện tình 'Công nữ Anio' bằng âm nhạc

Vở kịch giúp khán giả hiểu hơn về văn hóa, lịch sử của Việt Nam và Nhật Bản, cũng như mối quan hệ truyền thống tốt đẹp của hai đất nước. (Ảnh BTC)
(PLVN) - Vở Opera “Công nữ Anio” vừa diễn ra tại Đà Nẵng thu hút sự quan tâm của đông đảo khán giả yêu nghệ thuật. Một lần nữa, câu chuyện tình yêu của nàng công chúa xứ Đàng Trong ở thế kỷ 17 và chàng thương nhân Nhật Bản được các nghệ sĩ nổi tiếng truyền tải, giúp khán giả hiểu hơn về văn hóa, lịch sử của Việt Nam và Nhật Bản, cũng như mối quan hệ truyền thống tốt đẹp của hai đất nước.

Nhạc kịch Việt Nam với nhiều tiềm năng mới

Một cảnh trong vở nhạc kịch Lửa từ đất. (Ảnh trong bài: Thùy Dương)
(PLVN) - Sau nhiều năm vắng bóng tại Việt Nam, hàng loạt chương trình nhạc kịch đặc sắc được đầu tư công phu với những tâm huyết của các nghệ sĩ nhằm thu hút khán giả yêu nghệ thuật. Đặc biệt, vở nhạc kịch đặc biệt “Lửa từ đất” đang thu hút sự quan tâm của công chúng.

Chuyên gia UNESCO 'hiến kế' để Đà Lạt thực hiện cam kết thành phố sáng tạo âm nhạc

Chuyên gia UNESCO 'hiến kế' để Đà Lạt thực hiện cam kết thành phố sáng tạo âm nhạc
(PLVN) - Cùng với việc hệ thống hoá, chọn lọc báo cáo, chuyên gia UNESCO Việt Nam cho rằng TP Đà Lạt cần tăng cường kết nối với mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO; nâng cấp trang web hiện tại để trở thành trạm thông tin đa dạng, đa ngôn ngữ, giúp du khách chủ động tiếp cận thông tin, lên lịch cho lịch trình trải nghiệm.

Sức sống mới cho xiếc Việt ở đề tài chính luận

Một tiết mục trong chương trình “Đi cùng năm tháng” của Liên đoàn Xiếc Việt Nam. (Ảnh: LĐXVN)
(PLVN) - “Những tiết mục xiếc kết hợp với các giai điệu cách mạng, khán giả đã hưởng ứng nhiệt thành, khiến các nghệ sĩ rất xúc động. Đây là động lực để chúng tôi kiên định tiến thêm một bước nữa làm các chương trình nghệ thuật mang tính giải trí nhưng trong đó có tính chính luận, giáo dục và nhân văn sâu sắc” - NSND Tống Toàn Thắng - Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam chia sẻ.

Ca sĩ Tuấn Hưng Nam tiến với 'Tâm hồn mới'

Ca sĩ Tuấn Hưng Nam tiến với 'Tâm hồn mới'
(PLVN) - Trong bữa tiệc Tân niên mang tên “Tâm Hồn Mới” tại TP HCM, nam ca sĩ Tuấn Hưng đã có nhiều chia sẻ mới về những kế hoạch trong năm 2025 đầy hứa hẹn với những dự án âm nhạc đột phá, cũng như những bước tiến mới trong sự nghiệp của mình.

Nhóm nhạc Thanh Âm Xanh phá cách với MV đầu tay mang tên Mộng Thượng Ngàn

Nhóm nhạc Thanh Âm Xanh phá cách với MV đầu tay mang tên Mộng Thượng Ngàn
(PLVN) -  Bằng việc lấy ý tưởng đạo Mẫu, MV Mộng Thượng Ngàn được giới chuyên môn đánh giá cao khi tạo nên sợi dây kết nối vô hình giữa âm nhạc đương đại và tín ngưỡng bản địa lâu đời. Đây cũng là bước đột phá của Thanh Âm Xanh khi lan tỏa âm thanh, nghệ thuật với những yếu tố mộng ảo tới đại chúng.