Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về các lĩnh vực: Đất đai; tài nguyên nước; tài nguyên khoáng sản, địa chất; môi trường; khí tượng thủy văn; biến đổi khí hậu; đo đạc và bản đồ; quản lý tổng hợp tài nguyên và bảo vệ môi trường biển và hải đảo; viễn thám; quản lý nhà nước các dịch vụ công trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ.
Theo đó: về lĩnh vực đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường có nhiệm vụ hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án, dự án về quản lý, sử dụng đất sau khi được cấp có thẩm quyền quyết định, phê duyệt; chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng nguyên tắc, phương pháp xác định giá đất trình Chính phủ ban hành hoặc để trình cơ quan có thẩm quyền ban hành; hướng dẫn việc xây dựng, điều chỉnh bảng giá đất và định giá đất cụ thể theo quy định của pháp luật về đất đai; lập bản đồ giá đất; xây dựng, tổng hợp, cung cấp dữ liệu, thông tin về khung giá đất, bảng giá đất và giá đất cụ thể; phát hành và quản lý việc sử dụng phôi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất; chỉ đạo, hướng dẫn việc giải quyết khiếu nại, tranh chấp đất đai theo quy định của pháp luật.
Về môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện công tác kiểm soát nguồn gây ô nhiễm từ các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ bao gồm cả khu kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, cụm công nghiệp, làng nghề theo quy định của pháp luật; hướng dẫn bảo vệ môi trường đối với hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y, nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất, phá dỡ tàu biển đã qua sử dụng; phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường theo quy định của pháp luật.
Đồng thời, hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện việc quản lý chất lượng môi trường nước, đất, không khí, lưu vực sông, biển đảo, khu đô thị, nông thôn, khu dân cư, khu vực công cộng theo quy định của pháp luật; hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện công tác đăng ký, xác nhận, cấp, cấp lại, điều chỉnh, thu hồi các loại giấy phép, giấy chứng nhận, chứng chỉ hành nghề về môi trường theo quy định của pháp luật.
Về bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện chính sách pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án, dự án, nhiệm vụ liên ngành, liên tỉnh, liên vùng, quốc gia và liên quốc gia về đa dạng sinh học sau khi được cấp có thẩm quyền quyết định, phê duyện; xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành chỉ tiêu quốc gia về đa dạng sinh học theo quy định của pháp luật...
Bộ Tài nguyên và Môi trường gồm có 23 đơn vị: 1 - Vụ Hợp tác quốc tế; 2 - Vụ Kế hoạch - Tài chính; 3 -Vụ Khoa học và Công nghệ; 4 - Vụ Pháp chế; 5 - Vụ Thi đua, Khen thưởng và Tuyên truyền; 6 - Vụ Tổ chức cán bộ; 7- Thanh tra Bộ; 8 - Văn phòng Bộ; 9 - Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam; 10 - Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam; 11 - Tổng cục Quản lý đất đai; 12- Tổng cục Môi trường; 13 - Tổng cục Khí tượng Thủy văn; 14 - Cục Công nghệ thông tin và Dữ liệu tài nguyên môi trường; 15 - Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam; 16 - Cục Biến đổi khí hậu; 17 - Cục Quản lý tài nguyên nước; 18 - Cục Viễn thám quốc gia; 19 - Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường; 20 - Báo Tài nguyên và Môi trường; 21 - Tạp chí Tài nguyên và Môi trường; 22 - Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia; 23 - Trường Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tài nguyên và môi trường.
Các đơn vị quy định từ (1) đến (18) là các đơn vị hành chính giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lí nhà nước, đơn vị. các đơn vị từ khoản (19) đến (23) là các dơn vị sự nghiệp phục vụ chức năng quản lí nhà nước của bộ. Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các đơn vị trực thuộc bộ theo quy định của pháp luật.
